Aristoteles – Organon 3 – Birinci Analitikler

BİRİNCİ ANALİTİKLER, tabiî olarak, ÖNERME kitabi ile İKİNCİ ANALİTİKLER arasın da yer alır. ARİSTO burada, son olarak daha sonra ispatçı ilme tatbik edeceği formel kıyas teorisini kurar. Kitabın aslına uygunluğu meselesi hiçbir zaman bahis konusu olmamıştır ve kommanterciler de onu ARİSTO’ya isnat etmekte müttefiktirler. Yalnız BİRİNCİ ANALlTIKLER’in yazılmasının İKİNCİ ANALİTİKLER’den ve TOPlKLER’den önce veya sonra olup olmadığı düşünülmüştür. Umumî olarak, İKİNCİ ANALİTİKLER’den önceliği münakaşa olunamaz; bununla beraber, BİRİNCİ ANALİTİKLER’in (II. 5) tariflerin ispatı üzerinde vardığı neticeleri daha önce elde edilmiş sayan Birinci kitabın 31 ve 46 ncı bahisleri daha sonra yazılmış gibi görünmektedir. — Bir yandan da, aşağı yukarı, TOPİKLER’in BİRİNCİ ANALİTİKLER’den önce olduğu ve diyalektik araştırmanın apodiktik araştırmayı hazırladığı ve mümkün kıldığı da muhakkaktır. İlkin, eserde görüleceği üzere, ARİSTO birçok defalar, SOFİSTİK TUTAMAKLARIN ÇÜRÜTÜLMESİ’ne olduğu gibi, TOPİKLER’e de atıflar yapmaktadır. Sonra, bilhassa TOPİKLER Stageiralının formel kıyas teorisinde vardığı sonuçlara ve tahlillere hiç uymamaktadır. Bunlar KATEGORYALAR la aynı zamana ait gibi görünmektedir. Bu sebepler ne kadar kuvvetli olursa olsun, ORGA NON’un türlü bölümlerinin birbirinden önceliği veya sonralığı meselesini de kesin bir şekilde halletmez: yenide» üzerinde işlenmesi ve tekrar tekrar yazılması hakkındaki hipotez mutlak olarak atılamaz. Eldeki eser bundan öncekilerle aynı prensiplere dayanmaktadır. Yalnız notlar daha bol ve daha çoktur; belki de, bir tercümede aşılmaması usulden olan sınırları aştığı sanılacaktır. Buna vereceğimiz cevap kısa olacaktır. İlkin, metinde raslanılan zorluklar pek büyüktür.

Bundan başka, sillojistik istidlallerin pek çoğu, — ARİSTO, bunları açmağı faydasız bulmakla — sadece harflerle ve terimlerle tasarlanmış ve gösterilmiştir. Bu haddinden fazla kısalma mahzursuz da değildir. Bunun için, kommantere kadar gitmeden kendimizi vermek zorunda kaldığımız bu nankör işten okuyucuyu korumak suretiyle, hizmet edeceğimizi düşündük. Bu düşünce ile, metnin tamamiyle ARİSTO’ya has bir kısalıkla gösterilmesiyle yetimsenen kıyasların hepsini yeniden kurmaktan sakınmadık: mantıkçıların bundan şikâyet etmeyeceklerini kuvvetle umuyoruz.

.