Bu kitap, burada ‘çifte devrim’ adı verilen olguyu —1789 Fransız Devrimi ile çağdaşı oan (İngiliz) Endüstri Devrimi’ni— ilgilendirdiği ölçüde, 1789 ile 1848 arasında dünyanın uğradığı dönüşümün izini sürmektedir. O nedenle, tam olarak ne bir Avrupa ne de bir dünya tarihidir. Bu dönemde çifte devrimin yansımalarından etkilenen ülkelere, üstünkörü de olsa değinmeye çalıştım. Bu dönemde devrimin […]
Karl Marx’ın Kapital’inin 1. cildi ilk olarak 1867’de yayımlandı. Bu kitap, Marx’ın yirmi yılı aşkın bir süredir kapitalizm hakkında düşündüklerini özgün biçimde bir araya getirdi. Kapital, kapitalizmin bir eleştirisidir. Marx’ın hedefi, kapitalizmin şu ya da bu örneği değildi. Bunun yerine Marx, hangi ülkede, hangi tarihsel koşullarda gelişmiş olursa olsun, kapitalizmi kapitalizm yapan temel özellikleri saptamak […]
Birleşik Krallık’taki televizyon programlarının bitiş jeneriklerine tuhaf bir şeyler oldu. “Eskiden ağır ağır şimdi o denli değerli ki, yayıncılar bitiş jeneriğini tümden kaldırarak internete koymayı tartışıyorlar. Televizyon programını üretmiş olan emeğin silinmesi sektördeki işçi sendikalarını pek memnun etmedi. Amerika’da Discovery Channel tarafından ortaya atılan bu düşünce çeşitli film yapımcıları örgütlerini temsil eden Belgesel Bitiş Jeneriği […]
Editörün Notu: Matbaada 10.000 kitabımıza el konduğunda, toplumumuzda ar ve haya duygularını incitenlerin içinde, yazar ve sanatçıların bulunmadığını belirtmiştim. Siyaseti ve iş dünyasını kirletenleri, “ar ve haya duygularını” incitenleri ahlâk ve etik felsefe perspektifinden resmetmenin suç olmadığına olan inancımı tekrar tekrar belirtmek istiyorum. Kitabımız kimlerden övgü alıyor? Demokrasi kültürünü hazmetmiş iş çevrelerinden övgü alıyor, aydınlardan […]
Herkesin bildiği gibi, Dreyfus olayı XIX. yüzyıl sonlarında, Fransa’da, Yahudi kökenli bir subayın, Alfred Dreyfus’ün, haksız yere casuslukla suçlanarak yüzeysel bir yargılama sonunda zindana gönderilmesiyle başlar, yargıya ve yargıyı getiren soruşturma ve belgelere ilişkin tartışmalarla da sürer. Ama yalnızca bir hukuk, yalnızca bir ayrımcılık olayı değildir. Başta ordu ve yargı olmak üzere, ülkenin tüm kurumlarını […]
Bir yazar, on yılı aşkın bir süre önce yayınlanmış bir kitaba, özellikle de belirli bir siyasal konjonktürde ve çok belirli, kısa ömürlü bir entelektüel akıma yanıt olarak yazılmış olan bir kitaba geriye dönüp baktığında mutlaka belli bir huzursuzluk hisseder. Şu ya da bu belirlemeyle ya da yargıyla ilgili kaçınılmaz pişmanlıklar söz konusudur. O zamanlar önemli […]
O kış, öfke nöbetlerinin pençesine yakalanmıştım. Burada onları anlatmaya kalkışacak değilim, çünkü asıl anlatmak istediğim şey bunlar değil. Ama bu nöbetlerin pek öyle kahramanca bir yanı olmayan, soyut, gerçeklikleri bile tartışılabilir duygular olduğunu söylemem gerek. Yok olup gitmekte olan insanlıkla ilgili bir çeşit öfkelenmeydi bu. Uzun süredir bu nöbetler yakamı bırakmıyordu, bu yüzden umutsuzluk içindeydim. […]
1948’de Bertrand Russell’ın başlattığı Reith Konferanslarına Robert Oppenheimer, John Kenneth Galbraith, John Searle gibi birçok Amerikalı da katılmasına rağmen Amerika’da bu konferansların bir benzeri yok. Arap dünyasında yetişen bir çocukken bunlardan bazılarını radyodan dinlemiştim. Toynbeön’de 1950’de verdiği konferansları hatırlıyorum mesela; o zamanlar BBC hayatımızın çok önemli bir parçasını oluşturuyordu; bugün bile “bu sabah Londra radyosunda…” […]
Bir kuşağın, liberal 2 toplumun mahiyeti ve kollektivizmin yanlışlıklarını anlamasına yardımcı olma hususunda Friedrich Hayek’in etkisi, döneminin bütün yazarlarının etkisinden çok daha fazla olmuştur. İkinci Dünya Savaşı öncesi ve sonrasında, zihnî temâyül sürekli sosyalizmden yana seyrediyordu. Dönemin konsensüsü, iktisâdî planlama, iktisâdî büyüme için hedefler koyma, tam istihdam politikası, devletin kapsamlı refah hizmetleri ve gelirin yeniden […]
Sağlığında terimi reddetmiş olsa da, Marksizm öncelikle Marx’ın (1818-1883) düşüncesidir; sözcüğün gerçek anlamında olağanüstü zenginlikte, sürekli evrimleşen ve sonunda tamamlanmamış halde bırakılan bir düşünce. [1] Ancak, Marx’ın Marksizme kattıkları, Engels’in (1820-1895) kattıklarından ayrılamaz. Marx’ın, Alman İdeolojisi (1845-1846) ve Komünist Parti Manifestosu (1848) gibi ünlü eserleri birlikte yazdığı; Marx’ın ölümünden sonra Kapital’in ikinci ve üçüncü cildini […]
Metin’in Brezilya Topraksız Kır İşçileri Hareketi-MST üzerine gerçekleştirdiği çalışma, Türkiyeli aktivistler, militanlar ve toplumsal hareketlerin öğrencileri açısından büyük bir önem taşıyor. Her iki ülke arasında tarihsel ve kültürel farklılıklar bulunmakla birlikte, her iki ülke de benzer sosyoekonomik ve politik koşulu ve yapıyı paylaşıyorlar. Örneğin her iki ülke de “devletçi” popülist ekonomik modellerden, IMF tarafından tasarlanan […]
Bu kitapta topladığımız ve birlikte sunduğumuz bu denemeler kişisel çalışmamızın, her birimizin sorumluluğunu tek başına yüklendiği anlarıdır. Ancak durumun ve koşulların özelliği bu denemeleri, son yıllarda yoğunlaşan ve bugün bir yansımasını ortaya koymak istediğimiz bir diyaloğun unsurları haline getirdi. Aydınlatılmasına katkıda bulunmak istediğimiz canalıcı soru şudur: Çağdaş ırkçılığın özgüllüğü nedir? Kapitalizmde sınıflara bölünmüşlükle ve ulus-devletlerin […]
Yirminci yüzyıl sona erdiğinde iki iktisadi gerçeklik alanı keskin ve rahatsız edici bir zıtlık içindeydi. Bir yandan, mevcut kaynakların ve teknolojinin bir araya gelmesi, tarihte ilk kez, yeryüzündeki 6 milyar insanın –halihazırda ya da bir kuşak boyunca– hiç değilse yeterince beslenmesini, barınmasını, giyinmesini, eğitim almasını ve sağlıklı yaşamasını olanaklı kılıyordu. Öte yandan, aynı nüfusun yarısından […]
Hayat nasıl değişir? Feodal beylerin hakimiyetindeki elle döndürülen değirmenlerden, bireyin özerkleştiği bilgi çağına nasıl geldik? Bu değişimin sihri ne? Veya… Zamanın ruhu nasıl yakalanır? Tarihin temposu nasıl anlaşılır? İnsanlık serüveninin değişimi nasıl izlenir? Karl Marks, bir felsefeci olarak sürekli aradığı bu soruların cevabını sonunda bulmuş. Bakmış… İnsanın doğa ile ilişkisi her şeyi belirliyor. Çalışma aleti […]
Bu kitabın büyük bir tutkusu var: yararlı olmak. İslâmiyet sorunlarıyla uğraşan bir toplumbilimcinin elinden çıktığı için, İslâm dini ve medeniyeti alanına giren memleketlerin aydınlarına yararlı olmak ve kaderlerini anlamada onlara yardım etmek istemektedir. «Avrupalıyım» diye onların en iyilerinden daha bilgili ve akıllı olduğumu iddia edecek değilim. Kendime bu türlü bir üstünlük tanımıyorum. Ne var ki, […]
Hangi çağdayız? İnsanlık kapitalizmin ya da “Modernizmin” ötesine mi geçti? Söylendiği gibi, gerçekten “Bilgi çağı” diye bir zamana mı geldik? Yoksa emperyalizm çağının son demlerini mi yaşıyoruz? Emperyalist-kapitalist sistem, mafyalaşmış bulunuyor. Bugün sistemin hâkim sınıfı, kapitalizmin yükseliş dönemindeki gibi, sanayi ve ticaret burjuvazisi değildir; emperyalizm döneminin malî sermayesi ise büyük ölçüde mafyaya dönüşmüştür. Sistem, üretimden […]