Hilmi Yavuz – Okuma Biçimleri

Okuma Biçimleri’! Bu adı, John Berger’in Görme Biçimleri’ne özenerek koydum yazımın başlığına; ―her ne kadar benim anlatacaklarımla Berger’inkiler arasında bir benzerlik söz konusu olmasa da! ‘Okuma Biçimleri’nden bir edebî metnin okunma, yorumlanma ve anlamlandırılma biçimlerini kastettiğimi belirtmeliyim. Şüphesiz bir metin, birbirinden çok farklı bağlamlarda okunabilir; ama galiba, en doğrusu, öncelikle, bu bağlamların neler olduğunu ortaya koymak olmalıdır. Bunun için de, bir edebı̂ metnin üretim ve tüketim sürecini inşa eden ‘olmazsa olmaz’ unsurlarını, kriter olarak almak gerekiyor. Bilinenden başlayayım: Bir edebı̂metnin üretim ve tüketim sürecinin üç temel unsuru vardır: Yazar (üretici), yapıt (ürün) ve okur (tüketici). Bunlardan herhangi biri olmazsa, üretim ve tüketim süreci tamamlanmış olmaz. Bu unsurlar da, ‘okuma biçimleri’nin bağlamını oluştururlar. Dolayısıyla, birbirinden farklı üç ‘okuma biçimi’ni ayırt etmemiz mümkün hale gelir: Yazar merkezli okuma, metin merkezli okuma ve okur merkezli okuma! Orta Çağ belagatinin kullandığı terimlerle söylersek intentio auctoris (‘yazarın niyeti’ veya ‘yazar merkezli okuma’), intentio operis (‘metnin niyeti’ veya ‘metin merkezli okuma’) ve intentio lectoris (‘okurun niyeti’ veya ‘okur merkezli okuma’). Kısaca okuma, yorumlama ve anlamlandırma uğraşı, ya o metnin yazarının metne verdiği anlamın ne olduğunu (yazarın niyetini) bularak, ya yazarından bağımsız olarak metnin kendisinin anlamını (metnin niyetini) ortaya koyarak, ya da okurun o metni nasıl yorumladığına (okurun niyetine) bakılarak gerçekleştirilebilir. ‘Yazar merkezli okuma’ özellikle, ‘doğru yorum’un ne olduğu sorusuyla yakından ilişkilidir. E.D. Hirsch, ilki 1967’de, Ikǚ incisi 1976’da yayımlanan Validity in Interpretation {8} (Yorumda Geçerlilik) ve The Aims of Interpretation {9} (Yorumun Amaçları) adlı çalışmalarında, metnin yorumunda her zaman problemler çıkabileceğini kabul etmekle birlikte, yine de ‘doğru yorum’un olduğunda ısrar eder. Hirsch’e göre, ‘doğru yorum’ vardır ve edebiyat araştırmalarının amacı, bu yorumu bulmak olmalıdır. ‘Doğru yorum’ ise, ‘metne, yazarın kendi yüklediği anlamın bulunması’ demektir. Janet Wolff’un Sanatın Toplumsal Üretimi {10} adıyla dilimize çevrilen kitabında da belirttiği gibi, Hirsch, ‘yeni okurlar[ın], metinden her zaman yeni, arzu edilmeyen sonuçlar çıkarabildiklerini]’, ancak bunun, yazarın ‘özgün’ niyetiyle, ya da metne yazarca ‘yüklenen, istenen anlamın araştırılmasıyla aynı şey’ olmadığını iddia eder.


.

PDF Kitap İndir

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir