Alain Boyer – Siyonizmin Kökenleri

Siyonizm, Yahudi halkının politik olarak özerk bir varlık ve bir ulus-devlet oluşturmak amacıyla, başlangıçtaki yurtları olan “İsrail Toprağı”na dönmesini hedefleyen ulusal bir harekettir. Deyim yenidir: Kudüse hakim bir mevkide bulunan Kutsal Şehir* ve Kutsal Kitap zamanından beri İsrail ülkesinin tümünü tanımlayan Siyon Dağı’na** göndermede bulunarak ilk kez 1891’de1 Selbstemancipation (Özkurtuluş) gazetesi redaktörü Nathan Birnbaum tarafından Almanca olarak ifade edilmiştir. Siyonizmin etimolojisi bile İsrail halkını, İsrail Töre’sini ve İsrail toprağını birleştiren bağlano eskiliğini çağnştınr. Ama “izm” soneki, onu 19. yüzyıl ideolojilerine, özellikle de ulusal hareketlerine bağlar. Siyonizm binlerce yıllık özlemiere dayanıyor olsa da, örgütlü bir hareket konumuna ancak geçen yüzyılın s�mlannda gelebilmiştir. (•) Kutsal Şehir: Genel olarak Kudüs. Özel olarak, önce Süleyman Peygamberin saray kültü ve 1. TapınaQın, sonra ll. Tapınağın ve ardından islami dönemde Meselt-l Aksa’nın inşa edildiği Eski Kudüs. Yahudilerin, Hıristiyanların ve Müslümanıarın kutsal saydıkları kent. (ç.n.) ( .

*)Siyon DaQı : (Zion Tepesi) Çoğu zaman Kudüs ya da israil ülkesi anlamında kullanılır. Kudüs yakınlarındaki tepelerden birinin adı. (ç.n.) {1) Nathan Birnbaum deyime açık ifadesini 23 Ocak 1892’deki bir toplantıda kazandırmıştır. 7 Daha adı konmamışken bile Siyonizm, Yahudi halkının ulusal kurtuluşunun siyasi tasarısı olarak, düşünsel düzeyde Hess ya da Pinsker’le birlikte, örgütsel düzeyde de Siyonizme Bağış Hareketi ve çeşitli Palestinophile (Filistinsever) topluluklar aracılığı ile 19. yüzyıl boyunca yavaş yavaş oluşmaya başlamıştı. Siyonizmin Avrupa’daki milliyetçilik hareketlerine kıyasla, görece geç oluşmasının nedeni, modern antisemitizmin* meydan okumalarına inandırıcı ve ikna edici yanıtlar verme konusunda yetersizliğinin ortaya çıkmasından önce, emansipasyon** (bireysel özgürleşme) ve asimilasyon (özümsenme) ideolojileriyle daha başlangıçta karşı karşıya kalmış olmasıdır. Tanımın geniş olması, Siyonizmin anlamında olduğu kadar kapsamında da çok farklı biçimlerinin varolmasını getirmiştir. Getto*** döneminde sınırlan rahatça belirlenmiş ve kolayca ayırdedilebilir olan ”Yahudi halkı” nosyonu, “özgürleşme” ile belirliliğini kaybetmiş; ikamet ettikleri ülkelerin yurttaşı haline gelen Yahudiler çoğu kez ayırdedici özelliklerini yitirmişler ve Yahudilik bireysel seçimle dahil olunan dinsel bir topluluk haline gelmişti. Din değiştirmeler ve karma evlilikler yüzünden artık Halakha’nın**** geleneksel tanımıyla yanıtlanamayan ”Yahudi kimdir?” sorusu ortaya çıkıyordu. Aynca “İsrail Toprağı”nın yerinin belirlenmesi pek r> Antisemitizm: Yahudi düşmanlığı (ç.n.) ( . ) Emansipasyon: Bireysel “özgürleşme·. Yahudilerin 19.

yüzyılda ikamet ettikleri ülkelerde yurttaşlık haklarını kazanmalarını sağlayan dönüşüm. (ç.n.) (***) Getto: Ortaçağ’da bazı Avrupa kentlerinde Yahudilerin iskan etmek zorunda bırakıldıkları duvarlarla çevrili mahalleler. (ç.n.). (****) Halakha: (Halaka, ibr. “düzen”) Museviliğin ve Yahudi düşüncesinin yasal ve ahlaki yaşam kurallarıyla ilgili kısmı (ç.n.). 8 sorun çıkarmıyorsa da, özellikle Doğu’ya doğru sınırlarının belirlenmesi güçleşiyordu. Ama asıl aynlıklar, özel olarak, kurulacak varlığın hukuksal statüsü (özerk koloni, ulusal yurt, devlet), ekonomik ve toplumsal yapısı (kollektif ya da özel mülkiyet, liberal ekonomi, kooperatİf ya da sosyalist rejim) gibi konular üzerinde yoğunlaşıyordu. Öte yandan, Siyonist adını verdiğimiz ama tanıma yalnızca kısmen uyan,’yani başlı başına değil de salt incelememizin konusuyla ilgisi ölçüsünde ve karşılaştırma amacıyla bahsedeceğimiz kimi eğilimler mevcuttu. “Siyonsuz Siyonizm”den, Yahudi halkının İsrail dışındaki ulusal yeniden doğuş tasanlarını temsil etmek üzere sözedilmişti.

Çok geçmeden toprak seçimi ve böyle bir hak iddiasının temellendirilmesi sorunu belirmiş; boş bir toprak arayışının, burjuva fetihler ve sömürgeci imparatorluklarla “dolu” bir dünyada yanılsamadan ibaret olduğu ortaya çıkmıştı. Bu, “topraksız bir halk için halksız bir toprak” hülyasını temsil eden Filistin mitinin Arap varhğı gerçeğine çarpmasını hatırlatıyor; üzerinde çok hak iddia edilen bir toprak olmasından ötürü, “o topraklar üzerinde fazladan bir ulus mu var” sorusu ortaya çıkıyordu. Ama başka hangi topraklar üzerinde Yahudi devleti kurulabilirdi? Tasanlarda Madagaskar, Arjantin ve Uganda bile yer aldı, ama hepsi de diğer bütün ulusal gelenekiere kıyasla hiçbir meşruiyetleri olmamasından ötürü başarısızlığa uğrayacaktı. “Hristiyan Siyonistler” denen ve teolojik nedenlerle vaatlerio yerine gelmesini ve İsa’nın yeryüzüne dönüşünü hızlandırmak için Yahudilerin topraklanna kavuşmalanna yardım etmeye çalışan eğilimler de görülmüştü. Wurtemberg’deki “Temple 9 • Tarikatı”* gibi kimi piyetist** tarikatlar ülkenin kalkınmasına yardımcı olmak ve böylelikle Mesih inancına katkıda bulunmak amacıyla Filistin’de koloniler kunnuşlardı. Bahsettiğimiz akımlar davaya sempatiyle bakılınasını sağlamışiarsa da Siyonizm yalnızca:Yahudi halkının” hareketi olagelmiştir. Bu küçük eserin amacı, Siyonizmi, henüz çeşitli ülkelerde sürgünde bulunan bir halk konumundaki Yahudiler özelinde, önerdiğimiz tanım çerçevesinde incelemek; onun ideolojik hazırlık ve örgütlü politik hareket oluştunna sürecini, devlet öncesi kurumlaşmalanyla birlikte izlemektir.

.