Atilla Coşkun – Nazım’ın Siyasal Yaşamı ve Davaları

Cumhuriyet döneminin ilk kuşakları Nazım Hikmet’i tanırdı. Çünkü �itap/arı yayın/anıyor, kendi sesinden şiir plak/arı basılıp dinlenebiliyordu. Dahası, o yılların milli egirimi, ders kitaplarında Nazım’ a ve yapıtiarına yer veriyordu. Avrupa’ da faşizmin yayılmasına bag/ı olarak ülkemizde etkinligini artıran otoriter tek parti yönetimi ve nihayet, «soguk savap yıllarının McCarthy’ ci uygulamaları, başta Nazım olmak üzere pekçok degerimizin yasaklanmasıyla geçti. 12 Mart ve 12 Eylül politikaları ise, bu yasakçı anlayışı pekiştirdiler. Hatta, daha da ileri giderek, uygulamayı kitapların, belgelerin ve filmierin yakılması boyutuna vardırdılar. Ve ne yazıktır ki, dünyanın 2000′ /i yıllara dogru yol aldıgı şu günlerde, Ortaçag karanlıgından kalma bu politika hô.la gündemde bulunuyor. Nazım, Türk dilinin en büyük ustalarından biridir. Güçlü sanatçı kişiligi ve geniş ufkuyla ulusal kültürümüzü, halkların ve insanlıgın ortak degerieriyle birleştirebi/en evrensel bir sanatçıdır. Binlerce sayfayı bulan şiir, roman, oyun ve yazılarıyla dünya kültürünün yakından tanıdıgı bir ulusal degerimizdir. Ama, kendi ülkesinde yeterince tanınmıyor, bilinmiyor. Devletin kültür etkinlikleri, milli egitimi, radyo ve televizyonu olabildigince ambargo ve sansür uyguluyor. Her ne biçimiyle olursa olsun, adından söz edilmemeye çalışılıyor. Bundan özenle kaçınılıyor.

Ama artık Nazım’ a veya siyasi düşünce ve inancı ne yönde olursa 9 olsun, tüm sanatçılarımıza ve ulusal degerierimize sahip çıkma yönünde dogru ve demokratik bir anlayış da giderek gelişiyor. Çünkü çagdaş gelişmeler ve demokrasi bilinci bunu gerektiriyor. Kuşkusuz bu gelişme, yasakçı-antidemokratik tutumları da yumuşatıyor, geriletiyor. Nazım Hikmet, komünist bir siyasi kimlige sahipti. Ve tüm yaşamı boyunca, hiçbir sınıf ve zümrenin egemenliginin olamayacagı, sınıfsız bir rejim için savaştı. lnsanlıgm özgürce gelişebilecegi bir dünyanın, ancak böyle bir rejimde gerçekleşebilecegine inanıyor ve bu yönde dinrnek bilmeyen bir mücadele veriyordu. Daha da önemlisi, güçlü sanatçı kişiligiy/e etkili oluyordu. Onun bu öze/ligi, günümüze kadar uzanacak resmi bir yasagm pençesine düşmesine yol açarken, ülkede yaşayadıgı yıllarm önemli bir dönemini de, mahkeme kapılarında ve cezaevlerinde geçirmesine neden olmuştu. Nazım hangi somut eylemler nedeniyle suçlanmış ve nasıl yargılanmıştı? Bu yargılamalarm konusu olan eylemleri ve onlarla bag/antılı siyasal çalışmaları ne/erdi? Nihayet, yargılamalar hangi koşullar içinde gelişti ve hukuk açısından degeri ve anlamı neydi? Işte bu sorular, yani Nazım’ ın mahkemelerde geçen yaşamı ve yargılama konusu eylemlerle bag/antılı entelektüel ve siyasal etkinlikleri, bu çalışmanın çerçevesini belirliyor … Çalışmanm yöntemi ise oldukça degişik. Okuyucunun özgürce karar vermesini sag/ama amacına uygun bir yöntem izlendi. O nedenle, okuyucu, çalışmaya kaynaklık eden bilgi ve belgeler/e sıkıca karşı karşıya bırakıldı. Ve özellikle Nazım Hikmet’ le ilgili kitaplarda alışılmış uygulamanın tersine, neredeyse hemen her anlatırnın ilk kaynagına dipnotlarıyla işaret edilirken, çeşitli yan bilgi ve açıklamalar da aktarılmaya çalışıldı. Böylece, Nazım üzerine araştırma yapacaklara bir kolaylık saglanmak istendi; bu kaygı egemen bir ölçü oldu. Çalışmanın oluşumunda, gerek dava dosyalarıyla ilgili bilgilerin lO ve kimi belgelerin toplanmasında, gerekse karanlıkta kalan siyasal ilişki ve gelişmelerin aydınlanmasında, kimi dostların ve özellikle Niizım’ ın yaşamını paylaşmış olanlardan ulaşabildiklerimin önemli katkıları oldu. Öte yandan, babam Zeki Coşkun’ un, eski haiflerle yazılı dökümanı yeni harfiere çevirmesindeki yardımı ve kütüphane çalışmalarına katkısı, dagınık olan pek çok kaynagın biraraya gelmesinde ve gün ışıgına çıkmasında önemli bir rQI oynadı.

Ve nihayet, kitabın yazımı ve kaynakların degeriendirilmesi sırasında, eşim sevgili Kıymet Coşkun’ un görüş ve degerlendirmeleri, bana ışık tuttu, çalışmaya yol aldırdı … Hepsi sagolsunlar. Eger tüm bu çabalar, Nazım Hikmet’in dava/arını, onların gerisinde yatan nedenleri ve Nazım’ ın siyasal yaşamından kesimleri aydınlatabiliyorsa, kuşkusuz ki bu, beni yalnızca mutlu edecektir

.