Aysenur Akpinar Gonenc – Sivil Toplum

Son zamanlarda, bir yandan sivil toplum kuruluþlarý ve bunlarýn faaliyetleri yazýlý ve görsel basýnýn ilgi odaðý haline gelirken, diðer yandan sosyal bilimler literatüründe sivil toplum kavramý ve ülkemizdeki yansýmalarýna iliþkin çalýþmalarýn sayýsý gözle görülür bir biçimde artmýþtýr. Ayþenur Akpýnar Gönenç’in, bu güncel konuyu bilimsel bir yöntemle derinlemesine incelediði “Sivil Toplum, Düþünsel Temelleri ve Türkiye Perspektifi” isimli çalýþmasý Türk Sosyal Bilimler Literatürüne önemli bir katký niteliðindedir. Bu çalýþma üzerine bir iki söz söylemeden önce, þunun altýný çizmek faydalý olabilir: “Sivil Toplum, Düþünsel Temelleri ve Türkiye Perspektifi” bir hukuk felsefesi doktora tezi olarak ortaya çýkmýþtýr. Bu nedenle yapýlan çözümlemelerde, felsefe boyutu ön plana çýkmaktadýr. Ancak, bu çalýþmayý, sadece bir felsefe metni olarak deðerlendirmek te haksýzlýk olur. Kitabýn tümüne yayýlan sosyolojik bakýþ açýsý ve Türkiye’ye iliþkin saptamalar bu çalýþmayý daha geniþ bir okuyucu kitlesinin ilgi alanýna taþýmaktadýr. Çalýþmanýn I. Bölümü geniþ sayýlabilecek teorik bir giriþ niteliðindedir. Yazar, bu bölümde, geçmiþten günümüze sivil toplum kavramýnýn felsefi temellerini araþtýrmaktadýr. Yazarýn yaptýðý çözümlemelerden anlaþýlacaðý gibi, temelleri Ýlkçað düþünürlerinden Aristotelese’e kadar giden bu kavram; Hobbes, Locke, Ferguson, Paine, Hegel, Marx, Tocqueville, Gramsci, vd. düþünürlerin elinde geliþip zenginleþerek bugünkü içeriðine kavuþmaktadýr. Yazar bu bölümde, her bir düþünürün sivil topluma iliþkin fikirlerini bir bütünlük içinde ele aldýðý için, sadece belli bir düþünürün bu konudaki fikirlerini merak eden okuyuculara da önemli bir kaynak sunmaktadýr. Bu niteliðiyle bu kitap bir referans kitap kimliði de taþýmaktadýr. “Sivil Toplum, Düþünsel Temelleri ve Türkiye Perspektifi” isimli çalýþmanýn II. Bölümü, sosyolojik bir yaklaþýma aðýrlýk vererek “Türkiye’de Sivil Toplum” konusunu ele almaktadýr.


Bizi daha fazla ilgilendiren bu bölüm, aslýnda Türkiye örneði çerçevesinde sivil toplum-demokrasi iliþkisini sorgulamaktadýr. Bu bölümde yapýlan sosyolojik çözümlemeler, sivil toplumun siyasi tarih baðlamýnda Batý’da (Avrupa’da) toplumsal tarihin bir aþamasý olarak ele alýndýðý saptamasýyla baþlamaktadýr. Bu saptamanýn ardýndan, yazar kendisine belki de konunun en can alýcý sorusunu yöneltmekte ve i Osmanlý Ýmparatorluðu’nda sivil toplumdan söz etmenin mümkün olup olmadýðýný araþtýrmaktadýr. Bu soruyu aydýnlatmak amacýyla, bugün bizim sivil toplum unsuru sayabileceðimiz örgütlenmelerin veya oluþumlarýn (vakýf, lonca, ulema, ayan, azýnlýklar) Osmalý’da nasýl þekillendiði noktasý üzerinde durmakta ve þu sonuca varmaktadýr: Osmanlý’da, bugün bizim sivil toplum unsuru olarak algýladýðýmýz yapýlar idari mekanizmanýn dýþýnda yer almalarýna raðmen, bu mekanizmayla sýký bir iliþki içindedir. Merkezi yönetim toplumu bu örgütler veya oluþumlar vasýtasýyla denetim altýnda tutar. Bu nedenle, bunlarýn bugün anladýðýmýz anlamda sivil toplum unsurlarý olarak adlandýrýlmasý mümkün deðildir. Bu önemli deðerlendirmeden sonra yazar, Osmanlý’daki modernleþme hareketlerinin toplumsal yansýmalarýný sivil toplumla iliþkilendirerek ortaya koymaktadýr. Konu, bu noktada Cumhuriyet Dönemi’nin yeni düzenine baðlanýr. Aslýnda yazarýn Cumhuriyet Dönemi Türkiye’si sivil toplumu konusundaki saptamalarý, büyük ölçüde tek parti döneminden bugüne, Türk siyasi hayatýnýn bir özeti gibidir. Yaklaþýk 50 yýllýk demokrasi deneyimimiz bize, iniþ ve çýkýþlarýyla, yanlýþlarýyla doðrularýyla oluþum halindeki bir sivil toplumun yaþam grafiðini verir. “Sivil Toplum, Düþünsel Temelleri ve Türkiye Perspektifi”, günümüz Türkiye’sinde demokrasi arayýþlarýyla baþa baþ giden bir sivil toplum arayýþýnýn var olduðu saptamasýyla son bulmaktadýr. Ünlü Alman Düþünür Jürgen Habermas’ýn vurduladýðý gibi, sivil toplum ancak sosyalleþme, siyasi kültür ve özgürlüðe alýþkýn bir toplum ve kültürel geleneðin desteðiyle geliþebilir. Son bir kaç yýlda ülkemizde bu konuda olumlu adýmlarýn atýldýðý bir gerçektir, ancak daha yapýlacak pek çok þey olduðunu da kabul etmek gerekir. Ýþe, “Sivil Toplum, Düþünsel Temelleri ve Türkiye Perspektifi” kitabýnda yapýlan çözümlemeler ýþýðýnda, sivil toplum kavramýný teorik planda tartýþarak baþlayabiliriz.

.

.

PDF Kitap İndir

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir