Cihan Uyar – 18 Mart

Harplerin dönüm noktalarını belirleyen önemli savaşlar vardır; hem güdülen maksat, hem buraya bağlanan kuvvetler, hem de sonuçları bakımından Çanakkale Savaşı’ nın bu yönleriyle Birinci Dünya Harbi’nin önemli bir dönüm noktasını oluşturduğuna kuşku yoktur.1 Osmanlı İmparatorluğu 1914’te, az önceki Balkan bozgunu ile Avrupa’daki son topraklarını da kaybetmiş, zengin Avrupalıların elinden yarı yarıya sömürgeleşmiş, çağın gerisinde kalmış, gelişememiş ve neredeyse ömrünü tüketmiş bir doğulu devlettir. Avrupa’da ki harbin başlamasından üç ay sonra Almanların itelemesiyle adeta bir kaza esiriymiş gibi kendini harbin alevleri arasında bulmuştur. Boğazın elinde bulunması İngiliz ve Fransızların yardımına muhtaç Çarlık Rusya’sını zor duruma sokmuştur. Eğer yardım alamamak yüzünden Rusya çökerse, doğuda serbest kalacak Alman orduları karşısında İngiliz ve Fransızların dayanması zor. İşte bağlaşık devletleri Çanakkale seferine iten başlıca sebep de bu. Osmanlı İmparatorluğu’nu saf dışı etmek, taraf tutma konusunda tereddüt geçiren Balkan ülkelerini kendi yanlarına çekmek gibi diğer sebepler de vardır. İngiliz Bahriye Nazırı Churchill’in dürtüsüyle kara kuvvetleri olmaksızın da Çanakkale’nin yalnız donanmayla geçilebileceği ümitleri uyanır. Büyük donanmanın Çanakkale’den geçip İstanbul önlerinde görünmesinin bile, bu köhnemiş imparatorluğun yıkılıp gitmesi için yeterli olacağına inanılmaktadır. İşte 18 Mart 1915 Çanakkale Deniz savaşı böyle sahneye çıkar. Burada Türk topçularının ve mayınlarının önünde müttefikler ağır kayıplar vererek yenilgiye uğrarlar. 2 1 İhsan ILGAR, Çanakkale Savaşları 1915, Kültür ve Turizm Bakanlığı , Ankara 1982, s.44. 2 İbrahim ARTUÇ, 1915 Çanakkale Savaşı, Kastaş Yayınları, İstanbul 1992, s.1-2.


2 I.BÖLÜM A. İTİLAF DEVLETLERİNİ ÇANAKKALE’YE SÜRÜKLEYEN NEDENLER Birinci Dünya Savaşı başladığında Almanya, Orta Avrupa’daki pozisyonuyla, İtilaf devletlerine dahil olan Rusya ile İngiltere ve Fransa’nın direkt irtibatını kesmiş bulunuyordu. Savaşın başarısı, İtilaf cephelerinde birbiriyle etkin bir şekilde yardımlaşmaya bağlıydı. 1 Düşmana karşı üstünlüğü ele geçirmek için Rusya’nın sonsuz insan gücünden yararlanmak gerekiyordu. Bunun için donatım, silah, cephane ve mali yardıma ihtiyaç vardı. Boğazlar açılmadıkça Rusya’ya gerekli yardım sağlanamayacak ve büyük askeri gücü olan Almanya’yı yıkabilecek gerçek biçimde işbirliği yapma olanağı bulunamayacaktı. 2 İtilaf devletlerinin savaşı kısa sürede bitirebilmesi, Rusya’nın yanında güçlü bir şekilde Asya ve Avrupa cephesinde Almanlara karşı savaşmasıyla mümkündür.ancak batının yardımı olmaksızın Rusya bu gücü gösterememekteydi. Bu durumda Rusya’daki hammaddelerin batıya ve batının mamul maddelerinin Rusya’ya ulaştırılması için çareler aranmalıydı. Bunu için dört yol vardı; ¾ Baltık denizi yolu, Almanların kontrolü altındadır. ¾ Avrupa üzerinden Rusya’ya ulaşmak , Almanlar bu cepheyi tamamen kapatmaktaydı. 1 Abdurrahman Güzel, Türk Edebiyatında Çanakkale Zaferi, ÇÖMÜ Rektörlüğü Atatürk ve Çanakkale Savaşını Araştırıma Merkezi Yay. No:3, Çanakkale 1996, s.25.

2 ARTUÇ, a.g.e., s.53. 3 ¾ Kuzey kutup deniz yolu, Kuzey Denizi yılın 9-10 ayında buzlarla kaplıdır, geçit vermez. ¾ Londra’yı Odessa’ ya bağlayan en yumuşak yol, Çanakkale ve İstanbul boğazları yolu görünmekteydi. O halde boğazları zorlayarak açmak, Rusya’ya yardımlarını ulaştırmak için tercih edilmekteydi. Çanakkale Cephesinin açılmasına sebep olan diğer hususları şöyle sıralamak mümkündür. ¾ Türkiye’nin Süveyş kanalı ve dolayısıyla Hind Denizi yolu üzerindeki baskılarına son vermek. ¾ Savaşa katılmakta tereddüt eden Bulgaristan’ı Almanya’ya kaptırmadan İtilaf devletlerinin yanında savaşa sokmak. ¾ İstanbul’u zaptederek, müslüman dünyasını etki altına almak ve Halife’nin ilan ettiği Cihad-ı Mukaddesi tesirsiz kılarak, İslam dayanışmasını çökertmek. ¾ Almanların 1915 baharında yapacağını hesapladıkları Büyük taarruz için bu devletin dikkatini Çanakkale’ye çekerek, Avrupa cephesinden buraya kuvvet kaydırmalarını sağlamak.3 Diğer bir neden de Kafkaslardaki Türk tazyikini bertaraf etmek düşüncesiyle Çanakkale boğazına denizden bir saldırı yapılması fikriydi. Bu düşüncenin de ana fikri; Osmanlı devletini meşgul ederek Rusya’nın Kafkas cephesinde başarılı olmasını temin etmekti.

Bu harekatın başarıyla sonuçlanması durumunda elde edilecek siyasi sonuçlar çok değerliydi. Türklerin Mısır’a karşı beliren, taarruz tehlikesi ortadan kalkacak, Balkanların İtilaf devletlerine katılması 3 GÜZEL, a.g.e., s.25. 4 sağlanacak, Arapların çekingen durumlarına ve İtalyanların kuşkusuna son verilecekti. Boğazın açılması ayrıca ekonomik yararlar sağlanacaktı. Rusya’nın yiyecek ve yem depoları Akdeniz’e akacak, Batı devletlerini korkutan yiyecek sorunu çözülecekti. Rusya’nın mali durumu düzelecek; ayrıca Karadeniz limanlarında hapsolan 120 parça ticaret gemisi kurtarılarak bağlaşık devletler bunlardan yararlanma olanağı bulacaktı. 4 25 Kasım 1914’te Bahriye Nazırı Churchill savaş kabinesine Çanakkale Boğazına taarruz edilmesini önerir.5 B. BOĞAZIN DONANMAYLA GEÇİLMESİNİN KABUL EDİLMESİ 25 Kasımdaki konsey toplantıları Churchill’in umduğu gibi geçmedi. İngiliz Harbiye Nazırı Lord Kitchener, Fransa cephesinde bu kadar sıkışık bulunduğu şu sıralarda, Çanakkale seferi için burada kara birlikleri veremeyeceğini kesinlikle bildirmişti. Fransa orduları başkomutanlığı da aynı düşüncedeydi, Churchill’in önerisine şiddetle karşı çıkıyordu.

Churchill’in çok beklemesine gerek kalmadan müthiş bir fırsat doğuverdi. 2 Ocak 1915’de Rus başkenti Petrograd’ daki İngiliz büyükelçisinden bir telgraf geldi. Rus Çarı Lord Kitchener’ den Türklere karşı deniz yada karada askeri bir gösteride bulunmasının mümkün olup olmayacağını sormakta; ve böyle bir harekatla Türklerin Kafkasya’dan bir kısım kuvvetlerini çekmek zorunda kalacaklarını ve bunun da Ruslar’ ın yükünü hafifleteceğini bildirmektedir.6

.

PDF Kitap İndir

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir