Oktay Aslanapa – Mimar Sinan

Mimar Sinan’ın hayatı ve eserleri hakkında bilgilerimiz kendisi ve yakınları tarafından yazılmış küçük kitapçıklar ile yapı kitabeleri, arşivlerde bulunan defterler ve vesikalara dayanmaktadır. Kendisinin bir vakfiyesi ile mimari eserlerini konu alan birkaç eser de bunlar arasında yer alabilir. Topkapı Sarayı arşivinde bulunan müsvedde halinde iki yazma Sinan’ın kendi elinden çıkmış, kendi yazısı olarak düşünülebilecek risale (Kitapçık) lerdir. Bunlardan birine sonradan Adsız Risale denilmiştir. Bunda Sinan’ın kısa özgeçmişi ile onbir çeşit halinde yaptığı eserlerinin başlıkları yazılıdır. Ayrıca onun gözetimi altında yapılmış 30 kadar hamamın da listesi vardır. Risalet-el Mimariyye adınd&ki diğer yazmanın başında yine kısaca Sinan’ın hayatı ve onbir çeşit halinde yaptığı eserlerinin listelerinin başlıkları yazılmış, listeler boş bırakılmıştır. Topkapı Sarayı arşivinde bulunan üçüncü yazma aynı özellikteki Tuhfet-el Mimarin adlı eserde Sinan’ın hayatı ile ilgili bilgiden sonra mimarlık sanatından ve binaların temellerinden söz eden bir giriş vardır. Daha sonra oniki çeşit halinde eserlerin listesiyle sonuç kısmı yer alır. Burada Şehzade Camii’nden başlayarak Ayasofya tarzında eserler meydana getirdiğini anlatır. Şaire nakkaş Sai Mustafa Çelebi tarafından 995 (1586) yıllarında Sinan’ın ağzından kaleme alınan Tezkeret-el ebniye daha önceki üç müsveddenin düzenli bir toparlanma1 sıdır. Topkapı Sarayı’nda ve çeşitli kütüphanelerde bulunan nüshalar Tuhfet-el Mimarin ile benzerlik göstermekle beraber tertipleri farklıdır. Başta Sinan’ın hayatını anlatan manzum bir giriş olan nüsha mensur olarak yine Sinan’ın hayatıyla devam eder, daha sonra onüç çeşit halinde yaptığı ve tamir ettiği eserlerin listesi yer alır. Sa’i Mustafa Çelebi tarafından yine Sinan’ın ağzından yazılan Tezkeret el-bünyan’da Sinan’ın hayatı ve yedi önemli eseri anlatılmaktadır. Tezkeret el-ebniye ile arasında pek farklılık yoktur.


III. Sultan Murad zamanında yazıldığı anlaşılan yazma Mimar Sinan’ın hayatıyla başlayarak onun mimarbaşı oluşu ve yedi önemli eseri anlatılmaktadır. Bu eserler Şehzade Camii, Süleymaniye Camii, İstanbul suyolları ve kemerleri, İskender Çelebi bahçesinde kuyu ve sudolabı, Büyükçekmece Köprüsü, Zigetvar Köprüsü, Selimiye Camii olarak sıralanmaktadır. Sinan’ın hayatı ve eserlerinden bahsedilen en etraflı yazma budur. Kahire’de bulunan Mimar Sinan’ın tezkereleri ile ilgili nüshalarda İstanbul’daki asıl kaynaklardan farklı bilgi yoktur. Bunlardan: Kahire, Darülkütüb, Tal’at Koleksiyonu, Türkçe-Mecmualar, Nr. 119 (İstinsah tarihi Receb 1089 Hicri, her sayfada 21 satır.) – Yap. 11″-18°: Tezkiret el-ebniye Baştaki manzum mukaddime eksiktir. Nüsha mensur mukaddime ile başlar. Rıfkı Meh11 Meriç neşrinin mensur mukaddimenin başından sonraki kısmıyla aynıdır. Yalnız, onüç bab halinde Sinan’ın eserlerinin listesi verilirken bazı takdim ve tehirler bulunmaktadır. Babların sonlarından birkaç eser zikredilmiyor, bu kısımlar eksik. Bazı imla hatalarına rağmen nüsha okunaklı bir nesihle yazılmıştır. – Yap.

18°-34h: Tezkiret el-bunyan 2 Mukaddimede Sa’i Mustafa Çelebi tarafından Sinan’ın ağzından kaleme alındığı açıkça ifade edilir. Sa’i tarafından ilave edilen mukaddimeden sonra Sinan’ın mukaddimesi gelir ve eser böyle devam eder. Muallim Cevdet tarafından 1315’te neşredilen nüsha ve diğer tam nüshalarla aynıdır. Dibaceden sonra, 19hde kitabın te’lif sebebi başlar. 20hde Sinan’ın mukaddimesi ve hayatı anlatılır. ııa-b de başmimar olması, 23adan kitabın sonuna kadar Şehzade ve Süleymaniye camiileri, Kemerburgaz ve Kırkçeşmeler suyolları ve kemerleri, Topkapı dışındaki İskender Çelebi Bahçesin’de açtığı sukuyusu ve dolabı, Büyükçekmece Köprüsü, Edirne Selimiye Camii gibi önemli eserlerinin inşasıyla ilgili hatıraları anlatılır. Yap. 23h-24a daki bir ibareye göre, Sinan 80 camii, 400 den fazla mescit, 60 medrese, 32 saray, 19 türbe, 7 darülkurra, 17 imaret, 3 darüşşifa, 7 köprü, 15 su yolu ve kemeri, 6 mahzen, 19 han, 30 hamam inşa etmiştir. Aynı hatla yazılmıştır. Yine Tal’at Koleksiyonu, Türkçe-Mecmualar, Nr. 81 (Ahmed adlı biri tarafndan 7 Receb 1071 Hicri’de tamamlanmıştır. Her sayfada 19 satır. Talik hatla.) – Yap. 77h-92a: İki eserin karışımı bir nüsha.

– Yap. 77h-83 arasında Tezkiret el-bünyan’ın mukaddimesi bulunur. Bu kısım Sinan’ın başmimar olmasıyla sona erer. – Yap. 83anın ortalarından sonuna kadarki kısım Tezkiret el-Ebniye’nin Sinan’ın eserlerine ait 13 babı bulunur. Ayrıca Topkapı Sarayı arşivinde Süleymaniye Camii inşaatiyle ilgili defterler Ömer Lütfi Barkan tarafından incelenip düzenlenerek TTK’ca Süleymaniye Camii ve İmareti inşaatı adile iki cilt halinde 1972, 1979’da Ankara’da yayınlanmıştır. 3 Topkapı Sarayı ve Başbakanlık Arşivi’nde Edirne Selimiye Camii inşaatı, sefere çıkan orduya ve Anadolu’da tamir edilecek camiilere usta temini ile ilgili 55 vesika Ahmet Refik Altunay tarafından Türk Mimarları (Hazine-i Evrak Vesikalarına Göre) kitabında İstanbul 1937’de yayınlanmıştır. 111. Sultan Ahmet ve 1. Sultan Mahmut devirlerinde 1130-ll54/ (1717-1741) arasında Topkapı Sarayı Revan Köşkü’ ndeki eserlerden faydalanılarak yazılmış bir Edirne Selimiye Camii Tarihçesi vardır. Diye-zade Mustafa Efendi (Rumeli eyaleti defterdarı kethüdası-Kethüda-yı Defterdar-ı Eyalet-i Rumeli) tarafından yazılan bu eser Sinan araştırmaları bakımından ikinci derecede bir kaynaktır. Bu eserin 1160 (1747)’de istinsah edilmiş 20 yapraklı bir nüshası Nuri Arlasez bağışı olarak Süleymaniye Kütüphanesi nr. 82’de bulunmaktadır s. 178-307. Ramazan Şeşen’in bibliyografyada adı geçen makalesinde ilgili kaynakların etraflı bir değerlendirmesi yapılmıştır.

Bu kaynaklara ve ayakta kalan eserlerine göre Sinan’ın hayatı ve eserleri oldukça aydınlatılabilmektedir.

.

PDF Kitap İndir

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir