Ralph Hattox – Kahve ve Kahvehaneler

B u kitabı yedi yıl kadar önce Princeton’da kısa bir seminer bildirisi olarak yazmaya başladım. İslam hukukunun belirli bir soruna uygulanmasını inceleme göreviyle karşı karşıya gelince, kahve yasağı konusunu seçtim. Kahvenin zaman içinde başlıca mezheplerce mubah sayıldığı bilgisiyle yola çıkınca, geriye kalan araştırma konusu kahvenin önce nasıl bir hukuki muhakemeyle haram ilan edildiği ve sonunda bu kararın nasıl kaldırıldığıydı. Birkaç aylık bir araştırmanın sonunda, kahvenin zamanla mubah sayılmasının yalnız başlangıçtaki yasağın yanlış olmasından değil, mesnetsiz iddialara da dayanmasından kaynaklandığını şaşkınlık içinde gördüm; insan bu iddiaların ilk anda neden ortaya atıldıklarını hayretle düşünüyor. Kahvenin haram olmayan içecekler sınıfına girdiği çok açık olduğuna göre, insanları hiddetle ayağa kaldıran bir şeyle ilişkilendirilmiş olması gerekir. Bu çalışma söz konusu şeyin ne olduğunu ortaya çıkarmaya yönelik bir girişimdir. Konuyu ele alırken birkaç metodolojik sorunun üstesinden gelmek gerekiyordu. Öncelikli sorun, kuşkusuz çalışmamın özünü oluşturan 16. yüzyıldaki kahve tartışmasıyla ilgili ve o döneme ait epeyce geniş malzemenin yanında, sonraki dönemden kalma bir hayli değerli malzemenin var olması ve bu yapıtlardan birçoğunun başka hiçbir yerde bulunamayacak ayrıntılar sunmasıydı. Bu durumun ışığında, bir toplumun edimlerini bir sonraki çağda bu konuda yazılanlara göre yargılamamak gerektiği ilkesinden yer yer ayrılma yolunu seçtim. Örneğin, Lane’in Manucrs and Customs (Görgü ve Görenekler) adlı kitabının hem çok sonraki bir tarihte yazılmış olma, hem de Mehmed Ali Paşa’nın yönetimi altındaki Mısır’ın giinliik yaşamını hiç sakınmayan bir Avrupalı bakış açısıvla ele alma gibi bir yetersizliği vardır. Bununla birlikte Lane kcııdi zamanındaki Kahire kahvehanelerinin işletilmesi hakkında göz ardı edilemeyecek kadar değerli ayrıntılar verir. Sonraki dönemde yaşamış bu tür yazarlardan yararlandığını yerlerde, 16. yüzyıl olaylarını 19. yüzyılın bulgularına göre yorumlamak /orunda olmadığımızı ve böylesi bulguları her zaman bu ııvarıvı akılda tutarak değerlendirmek gerektiğini açıklıkla belirtmeye çalıştım.


Çalışmamın odak noktasının da metodolojiyle ilgili bir yanı vardır. Devletlerin ya da yetkililerin edimlerine ya da ekonomik yaşama ilişkin incelemelerin başlıca dayanağı olan arşiv malzemeleri, kendi biinvesine bütünüyle yabancı bir şeyin sunuluşuna karşı bütün bir toplumun tutum ve anlayışlarına ağırlık veren bizimki gibi bir çalışma açısından verimli olmaktan çok külfetlidir. İlgili devletlerin edimleri ve özellikle kahvenin Yakındoğu üzerindeki ekonomik etkisi, hakkında başlı başına kitaplar yazılabilecek bir konudur ve eldeki çalışmanın kapsamının epey dışında kalmaktadır. Bu çalışmaya girişmemi izleyen yıllarda sayısız kurum ve kişiden büyük yardım gördüm. H er şeyden önce çalışmamda kullandığım yazma metinlerin mikrofilm ve fotokopilerini, bazı resimlerin fotoğraflarım sağlayan aşağıdaki kütüphanelerdeki personelin esirgemedikleri yardımları şükranla anmak isterim: Kongre Kütüphanesinin Nadir Kitaplar Bön lüınü, Maıyland’in Bethesda kentindeki Ulusal Tıp Kütüphanesi, Paris’teki Ulusal Kütüphane, Madrid’deki Escurial, Berlin’deki Kültür Bakanlığı Devlet Kütüphanesi, Leiden Devlet Kütüphanesi, D ublin’deki C’hester Beatty Kütüphanesi, Ne\v York Halk Kütüphanesi ve Princeton Üniversitesi Kütüphanesi. Özel olarak teşekkür etmek istediğim kişiler arasında Los Aııgeles’taki Califoınia Üniversitesinden Paul E. Chevedden, Boston Halk K ütüphanesinden Martha Dukas, California Fotoğraf M üzesinden Kduard YV. Earle, Kongre K ütüphanesinden Geoıge S. H obart, Harvard Sami M üzesinden Mary Ellen Taylor ve VVashingtoıı Üniversitesine bağlı Sıızzalo K ütüphanesinden Kristin Kinsey yer almaktadır. Ayrıca başta Avrom Udovitch, Charles Issa\vi, N oınıan Itzko\vitz, Bernard Leuis, yitirdiğimiz Rııdolf Mach, Halil İnalcık, La\vrence Conrad, Paula Sanders vc Shaıın Marıııon olmak iizere, bibliyografik önerilerde bulunan ve bu çalışmanın sayısız taslak metnine ilişkin değerli yorum ­ larını bildiren birçok öğretim üyesi, meslektaş ve dosta şükran borcumu ifade etmeliyim. Bu kitaba temel oluşturan tezin yazılmasında verdiği destekten dolayı Pricetoıı’daki Yakındoğu Araştırmaları B ölüm ünden Ciracc hdelm aıia da teşekkürlerimi sunarım. Son olarak, luı yapıtın hazırlanmasının son aşamasında bana olağanüstü yardımcı olan üç kişiye, ilk metin üzerindeki çok verimli yorum ve eleştirilerinden dolayı D.micl C îolfm an’a, yazdıklarım ı eleştirel bir yözle okııy am k aşırı süslü bir anlatım a d o ğ ru kayışları (inlediğini u m d u ğ u m lo h n R. C ioogan’a ve h er şeyin ö tesin d e çalışm anın yayına hazır hale g etirilm esine özenini, dikkatini ve neredeyse tükenm ez enerjisini katlığı için Felicia ]. H eek e r’e özel şükran borcu m u belirtm ek isterim .

.

PDF Kitap İndir

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir