Rod Harbottle – Kutsal Kitap Yerler Sozlugu

Bu sözlük bir Kutsal Kitap sözlük projesinin bir parçasıdır. Kutsal Kitab’ın bütün yerler adlarını içermektedir. 80’li 90’lı yıllarda yazıldığı için adların yazılışı Kitabı Mukaddes çevresine göre ayralanmıştı. 2002 tarihli Kutsal Kitap’tan bir ad arayıp bulamayınca Kitabı Mukaddes çevirisindeki aynı ayette adın yazılışını bulabilirsiniz. Belki ileride adları Kutsal Kitap çevirisine ayarlayacağım. Erden’de yıkanmak istemeyen Suriyeli general Naaman “Şam ırmakları, Abana ve Farpar, İsrail’in bütün sularından iyi değil midir?” dedi (2.Krallar 5:12). Abana ırmağının kaynağı doğu Lübnan dağlarında bulunup Şam’ın içinden akan Barada nehri olduğu sanılmaktadır. Bu ırmak eski Yunanlılarca Altın Irmak diye çağrılırdı. Şam’dan geçtikten sonra Bahret el-Kibliyeh adlı bataklıklı göle dökülür. Naaman’ın bu nehirle övünmesi kenarındaki verimli bostan ve bahçelere dayanabilir. Oysa cüzamdan şifa bulması gururunu kırıp Tanrı’nın buyruğuna uyarak hor gördüğü Erden nehrinde yedi defa yıkanmasına bağlıydı. ABARİM Erden ırmağının doğusunda ve Eriha kentinin karşısında bulunan sıra dağlar. Mısır’dan çıkan İsrail oğulları ülkeye girmeye hazırlanırken bu dağlarda kaldı. “Almon-diblataim’den göç edip Nebo karşısında Abarim dağlarında kondular.

Ve Abarim dağlarından göç edip Erden yanında Eriha karşısında Moab ovalarında kondular” (Sayılar 33:47,48). “RAB, aynı o günde, Musa’ya söyleyip dedi: Eriha karşısında, Moab diyarında olan bu Abarim dağına, Nebo dağına çık; ve mülk olarak İsrail oğullarına vermekte olduğum Kenan diyarını gör; ve kardeşin Harun Hor dağında ölüp halkına katıldığı gibi, sen de çıkacağın dağda öl” (Tesniye 32 48-50). “Musa Moab ovalarından, Eriha karşısında olan Nebo dağına, Pisga tepesine çıktı. Ve RAB ona ülkeyi, Dan’a kadar bütün Gilead’ı, bütün Naftali’yi, Efraim ve Manasse ülkesini ve batı denizine kadar bütün Yahuda ülkesini, Cenub’u ve Tsoar’a kadar hurmalık kenti olan Eriha deresinin havzasını gösterdi” (Tesniye 34:1-3). Bu denli geniş bir görünüm Eriha’nın karşısında Abarim sıra dağlarının Cebel Osha adlı doruğundan sağlanır. ABDON “Kölelik bilinci” anlamını taşıyan bu kent Aşer topraklarında bulunup Levililer’in Gerşon aşiretine verildi (Yeşu 21:30). Akzib’in doğusunda yaklaşık 7 kilometre. (Bakınız Akzib altında 1’e). ABEL Çayır demektir. Bir kaç yerin adından bir parça. ABEL-BEYT-MAAKA Bu adın anlamı “eziyet evinin çayırı”dır. Hermon dağı yakınlarında bulunan bu yer İsrail’ın kuzey ucunda olan Dan kentin karşısında Ürdün ırmağının batısındaydı. Davut’a baş kaldıran Bikri’nin oğlu Şeba Yeruşalim’den “bütün İsrail’in kabilelerinden” geçerek onu kovalayan Yoab’tan ta bu yere kaçıp “Beyt-maaka’nın Abel şehrine” sığındı (2.Samuel 20:14-15). Bilgeli bir kadın Şeba’nın teslim edilmesini sağlayarak Abel kentini yıkımdan kurtardı.

İsrail ikiye bölündükten sonra Yahuda kralı Asa, İsrail kralı Baaşa’ya karşı Suriye kralı Ben-hadad’la antlaşma yaptı. Ben-hadad “ordularının başbuğlarını İsrail şehirlerine karşı gönderdi İyon’u, Dan’ı, Abel-beyt-maaka’yı, bütün Naftali diyarı ile beraber bütün Kinnerot’u vurdu” (1.Krallar 15:20). Sınır kenti olduğundan Aşur kralı Tiglat-pileser’in ilk saldırdığı kentlerin arasındaydı (2.Krallar 15:29). ABEL-MAYİM Sular çayırı demektir. Abel-beyt-maaka’ya verilen bir ad (2.Tarihler 16:4). (Bakınız ABEL-BEYTMAAKA’ya). ABEL-MEHOLA Dans çayırı anlamında. Tanrı Gideon ile 300 askerine Midyan ordusu üzerine yengi verdiği zaman Midyan ordusu önlerinde “Abel-Mehola sınırına kadar kaçtı” (Hakimler 7:22). Kral Süleyman’ın kahyası Ahilud’un oğlu Baana’nın topraklarının sınırındaydı (1.Krallar 4:12). Bu kent Elişa’nın doğum yeriydi (1.Krallar 19:16).

Erden nehrinin ovasının batı yörelerindeydi. ABEL-MİTSRAİM Mısırlıların yası veya tarlası anlamındadır. Yusuf ve kardeşleri babaları Yakub’u gömmeye gittikleri zaman Erden nehrinin doğusunda bulunan Atad harmanına vardılar “ve orada çok büyük ve ağır dövünme ile dövündüler. Kenanlılar Atad harmanındaki yası görünce, dediler: ‘Bu Mısırlılar için hüzünlü bir yastır.’ Bundan dolayı o yere Abel-mitsraim denildi” (Tekvin 50:10,11). ABEL-ŞİTTİM Akasya ağaçları tarlası (çayırı) demektir. Erden ırmağını geçmeden önce İsrail oğullarının son konak yeri. Eriha karşısında Moab ovalarındaydı (Sayılar 22:1; 25:1). Orada Moab kızlarıyla kurulan yolsuz ilişkiler yüzünden İsrail oğulları yalancı tanrı tapıcılığına eğildiler (Sayılar b.25). Eriha’yı çaşıtlamak için Yeşu iki adamı Şittim’den gönderdi (Yeşu 2:1). Yoel şöyle peygamberlikte bulunur: “RABBİN evinden bir kaynak çıkacak ve Şittim vadisini sulayacak” (Yoel 3:18). Aynı yer olmasa gerek çünkü konak yeri Moab ovalarındaydı buysa vadideydi. ABİLİN “Lisanias da Abilin’de ülkenin dörtte birini yönetmekteydi” (Luka 3:1). Abila adlı kentin yöresi.

Abila çayır demektir (Bakınız ABEL’e). Bu kent Şam’ın kuzey batısında yaklaşık 30 kilometre uzaklığında Abana ırmağının kıyısındaydı. Harabeleri es-Suk köyünün çevresindedir. Daha önce İturea ülkesiyle bir parçaydı. Sonra ikiye bölündü ve iki ayrı yönetici altına getirildi. ADAM İnsan anlamını taşıyan Adem adının aynısı. “RAB Allah yerin toprağından adamı yaptı.” Ayette “adam” adının “yerin toprağı” anlamına geldiğini açıklar. Yerin toprağı diye çevirilen İbranice deyim “adama”dır (Tekvin 2:7). Bu kente yakın RABBİN bildirdiği gibi Erden (Ürdün) ırmağının suları bir yığın halinde durup yükseldi (Yeşu 3:16). Böylece halk ırmak taşkınken kuru yerde karşıya geçti. 1927 yılında bu yerde Ürdün’ün sarp kıyılardan toprak kayıp ırmağın akmasını 21 saat engelledi. Yeşu zamanındaki mucize Tanrı’nın gücünü gösterir çünkü suyun akması Tanrı’nın bildirdiği gibi kahinlerin ayakları suya girer girmez durdu. ADAMA Toprak demektir (ADAM altına yazılanlara bakınız). Naftali soyuna verilen duvarlı kent (Yeşu 19:36).

ADEN Adem ile Havva’nın ilk yaratıldıkları zaman içinde yaşadıkları bahçe bu bölgedeydi: “RAB Allah doğuya doğru Aden’de bir bahçe dikti; ve yaptığı adamı oraya koydu” (Tekvin 2,8). Bazı uzmanlar Aden adının Sümer dilindeki “edin” sözcüğünden geldiği kanısındadır. “Edin” ova, ya da düzlük anlamındadır. Oysa İbranice’de “zevk ya da sevinç” anlamlı bir sözcüğe benzer. Aynı zamanda bahçe “Aden bahçesi” olarak anılır. Tanrı adamı “baksın ve korusun diye” oraya koydu. Adem ile Havva yılanı dinleyip Tanrı’nın buyruğunu çiğneyince Tanrı adamı “Aden bahçesinden, kendisinin içinden alındığı toprağı işlemek için çıkardı” (Tekvin 2,15; 3,23). Sur kralı için okunan ağıtta kendisinin “Aden’de, Allah’ın bahçesinde” olduğu açıklanır. (Ayetlerde verilen bilgi birçok yorumcuyu Sur kralının şeytanı temsil ettiğini kabul etmeye yöneltmiştir. Hezekiel 28,12-13; 31,8-9). RAB Sion’u (Yeruşalim’i) teselli edince “onun çölünü Aden ve bozkırını RABBİN bahçesi gibi” ettiği bildirir (Yeşaya 51,3). “Bahçeyi sulamak için Aden’den bir ırmak çıktı; ve oradan bölündü, ve dört kol oldu. Birinin adı Pişon’dur; kendisinde altın olan bütün Havila ülkesini kuşatır. İkinci ırmağın adı Gihon’dur; bütün Kuş ilini kuşatan odur. Üçüncü ırmağın adı Dicle’dir; Aşur’un önünde akan odur.

Dördüncü ırmak Fırat’tır” (Tekvin 2,10-15). Bu ırmakların bugünkü Fırat ve Dicle ile ne ilgileri olduğunu saptamak zor çünkü sonradan gelen tufan ırmakların akışını değiştirmiş olabilir. Aden’den çıkarken tek ırmaktı sonra dörde bölündü. (Bakınız Dicle, Fırat, Gihon ve Pişon başlılkları altına).

.