Reşat Nuri Güntekin – Dudaktan Kalbe

Ev sahibi, yemek odasının terasa açılan kapısından misafirine seslendi: — Paşa, sen- bu güzel mehtaba karşı bir hâb-ı nâza dalacak gibi görünüyorsun… Hele bir dakika buraya zahmet et… Yayvan bir koltuğun içinde yemek ağırlığı ve yol yorgunluğu ile uyuşup kalan Vefik Paşa, üşene üşene gözlerini açtı, yorgun bir rica ile : — Artık merhamet et, dedi, zannederim, bana bir 3’emek daha yedirecek değilsin… Münir Bey, yavaş yavaş ona doğru yürüyerek cevap verdi: — Bu seferki başka cinsten bir ziyafet… Yani gençlerin tâbiri üzere «gözler için bediî ziyafet…» — Ona bile tahammülüm kalmadı… — Fehametlû misafirlerim için bağımdaki muhtelif üzüm çeşitlerinden ve bilhassa eserlerimden bir sergi kurdum. — Bir tek üzüm daha yersem çatlarım… — Arzettik ya paşam… Benim sergim mideden, damaktan ziyade gözlerin zevki için… Münir Bey, eski arkadaşını rahat bırakmıyor, onu kalkmağa mecbur etmek için koltuğu hafif hafif sarsıyordu. fit HALK K<“h-.” ¦¦;.-,. – .- DUDAKTAN KALBE Vefik Paşa, halsiz halsiz yerinden kalktı. Kulenin etrafını dört yandan saran sundurma teras, baştan başa çardaklarla kaplıydı. Ay ışığı, asma dallarını tarıyor; yaprakların, üzüm salkımlarının büyümüş gölgeleriyle döşeme taşlarına bir masal sarayı nakışları çiziyordu. Vefik Paşa, yemek odasına girdiği vakit birdenbire canlandı. (Bir heyecan hissettiği vakit Fransızca, iş ve politikadan bahsederken ingilizce söylerdi!) Hayretle kollarını kaldırdı; küçük, kısa vücudunu yükseltmek ister gibi ayaklarının ucunda kalkınarak Fransızca : — Azizim, burası bir peri âlemi, bir bin bir gece sarayı hazinesi, dedi. Yemek masasının üstü baştan başa kristal üzüm tabaklarıyle donanmıştı. Allı, morlu, sarılı, yeşilli salkımlar asma lambanın donuk ışığı içinde renkli mücevherler gibi parlıyordu. Vefik Paşa, Türkçe olarak devam etti. — Her halde «Cem»in meşhur sofrası da buna benzer bir şey olacak… Sana hak verdim Münir… Yenilip içilmeğe mahsus hasis şeylerle hemen hemen sanayi-i nefise yaptın… Münir Bey, eserinden memnun bir sanatkârın mağrur tevazuuyle ellerini ovuşturdu : «Zannederim» dedi, sonra söyledikçe hararetle devam etti: — Her sene bu mevsimde böyle canlı bir müze kuruyorum… Bunu sana da gösterebildiğime memnunum… Müzemin asıl kıymeti neresindedir, biliyor musun? Bu gördüğün üzümlerden birçoğu kendi icadımdır… Dünyadan alâkamı kesip bağlanma çekildikten sonra üzümcülüğe sevdayı sardırdım… Bağları iyi işletsem bana İzmir’in en büyük servetini getirebilir… Fakat, bilirsin ya, ben hayatta daima menfaatten ziyade keyfimi düşündüm.

Bağlarımla bir tüccardan ziyade bir sanatkâr DUDAKTAN KALBE 7 gibi meşgul oluyorum… Çoluksuz çocuksuz hayatımın bütün merakını yeni üzüm cinsleri yetiştirmeğe verdi Maama-fih üzümle sanayi-i nefise arasındaki münasebet inkâr edilmez… Tasavvur et ki şarkta şiir şaraptan, yani üzümden, Yunan’da tiyatro «Baküs» âyinlerinden, La-tinlerde… Vefik Paşa, öteden beri kendini bir güzel sanatlar münekkidi sanır, fırsat’ düştükçe etrafındakilere zorla manasız ve karışık nazariyeler dinletirdi. Arkadaşının eski za’fmdan hâlâ kurtulamadığını hisseden Münir Bey, tehlikenin önünü almak için Vefik Paşa’nm dudaklarına bir salkım uzattı: «Leb-i Nigârım»’dan mutlaka birkaç tane yemelisiniz!… Onda bir kiraz lezzeti bulacaksınız… Bunları yemekte o kadar beğendiğiniz «Nur-i Nigâr»’lar ile şu karşıki tabakta yaldızlanmış gibi görünen «Tâcızer»’lerin evlenmesinden aldım… Şekil ve renk itibariyle analarına, babalarına hiç bir benzer cihetleri yok, değil mi? Tabiatın anlaşılmaz kanunları var azizim… insanlarda olsa fenaya çekeriz… «Mutlaka işe şeytan parmağı karışmış, kadın tarafından hiyanet var!» deriz… Fakat izdivaç, yani aşı elimle olduğu için bu şüphe vâridolmaz. işte bir yeni cins daha… «Çardak Hurması…» Yalnız şekli, parlak tuzlu beyaz rengi değil, lezzeti de biraz hurmaya benzer… Küçük bir istırtat… Gizli bir ümidim, büyük bir hırsım var ki, sana tevdi edebilirim… Ben ,üzümlerle çiçekler arasında bir sıhriyet vücuda getirmek tabiata yeni bir izdivaç kanunu he-8 DUDAKTAN KALBE diye etmek ümidindeyim… Bu izdivacın mahsullerini hele bir tasavvur et… Meselâ şu alacalı necef taşlarına benzeyen «Mah-ı Seher»’le bir menekşe, yahut gülden alınmış bir çocuk… Menekşe, yahut gülün kokusunu bir lezzet halinde veren bir üzüm… Görüyorsun ki ben de şair, heykeltraş filân gibi hayat yaratan bir sanatkârım… Vefik Paşa, kahkahalarla gülüyor, biraz evvel bir tek üzüm yemeğe mecali olmadığını söylediği halde her tabağın önünde ayrı ayrı duruyor, her birisini eline alarak lambaya tutuyor, hepsinden birkaç tane tadıyordu. Prens Vefik Paşa ile Münir Bey pek eskiden beri birbirlerini tanıyorlardı. Kırk sene evvel aileleri, birini İzmir’den, ötekini Mısır’dan, Paris’te tahsile göndermişti. Bu iki genç, orada hemen hemen beraber yaşamışlar, az çalışıp, çok eğlenmişlefdi. O zamana ait öyle-hâtıraları vardı ki, yıllar geçtikçe aralarındaki bağları bir kat daha kuvvetlendirmişti. Daha sonra tesadüf, onları İstanbul’da birleştirmişti. İkisi de beş sene kadar Şű-ra-yı Devlet âzalığmda arkadaşlık etmişlerdi. Nihayet Münir Bey, sefaret kâtipliğiyle birçok seneler Londra’da bulunmuştu. Her sene birkaç ay İngiltere’de yaşamağa giden Vefik Paşa, eski arkadaşıyle sık sık buluşurdu. Prens Vefik; kibar, centilmen, biraz sefahate meyilli bir adamdı. Büyük emellere, büyük fikirlere bağlanmağa ruhu müsait değildi. Kendisini bir vazife esiri olamayacak kadar geniş fikirli, bir hayat intizamı kabul edemeyecek kadar sanatkâr ruhlu zannederdi. Karısının ölümünden sonra hiç bir cicdi işle meşgul olmamış, küçük bir kızıyle beraber memleket memleket gezmeğe başlamıştı.

Kibar su şehirlerinin, meşhur at koşularının ve hele sergi ve tiyatroların mevsimini kaçırmamağa gayret ederdi. Gittiği yerlerde daima sanatkârlarla düşer kalkar, onlarla temasta bulunmayı bir nevi fazilet bilirdi. Ciddî akrabaları bu hallerini hoş DUDAKTAN KALBE 9 görmezler, onun bir hafif ahlâklı sanat serserisi olduğunu söylerlerdi. Bu dedikodular kulağına geldikçe istihfafla güler, muhteşem bir edâ ile : «Sanat asaleti hiç bir asaletle kabili mukayese değildir… Bu sanat serserisi unvanı bana bütün unvanlarımdan ziyade gurur veriyor.» Hasep ve nesebinden bahsedildikçe, kendisine «Prens» denildikçe sıkılmış gibi görünür; yorgun, istih-fafkâr vaziyetler alırdı. Fakat «kim olduğunun» uzun müddet bilinmemesine de tahammül edemezdi. Bir mecliste yabancılara tesadüf ederse «kim olduğunu» öğre-tinceye kadar uğraşır, üzülürdü. Hâlis kan bir prens olduğunu öğrettikten sonradır ki, öteki arkadaşlarının derecesine iner, kim olduğunu unutmamalarını rica ederdi. Lokanta ve meyhane duvarları için karpuz, üzüm, balık, İstakoz levhası yapan züğürt «ölü tabiat» ressamları, sarhoşluk yüzünden orkestralardan kovulmuş serseri çalgıcılar ondan «fikir» almağa gelirdi. Vefik Paşa, sanata ait birçok fikirler ve mütalealarla beraber, onlara bir miktar da para verirdi. Kızı Cavidan’ı portatif eczanesi ve kıymetli teşbih koleksiyonuyle beraber her gittiği yere götürmüştü. Mütemadiyen istim üstünde geçen bu «yüksek serseri» hayatı sebebiyle Prenses Cavidan, esaslı bir tahsil görmemişti. O da babası gibi mütasallifti; o da sanatı kıymetli bir süs gibi kullanıyordu. Fakat çehresi gibi zengin, renkli, göz aldatıcı bir zekâsı vardı. Mec – nualardan, edebiyat kitaplarından, sanat mahfilleri dedikodularından toplanmış köksüz, fakat süslü, renkli fikirlerini oldukça iyi idare ediyor, babası gibi, nutka başlar başlamaz foyasını meydana vermiyordu.

Münir Bey, biraz rintmeşrep, sade, mâkul bir adamdı. Bu baba – kızdaki alâyiş merakı ve sanat amatörlü-ğüyle belli etmeden hafif tertip alay ederdi. Böyle olduğu halde ikisini de severdi. Gerçi tasallüf düşmanıydı.

.