Orhan Kemal – Hanımın Çiftliği 1 – Vukuat Var

Recai Efendi Cocuk Kutuphanesi Taneleri fındık iriliğindeki kehribar tesbihini sıkırdatarak Kurukopru’de, berber Kurt Resid’in dukkanından iceri giren Cemsir, kapıda bir an durdu. Berber Resit o sıra gozunde gozluk, yaprakları lime lime olmus Kankalesi Cengi’ni kimbilir kacıncı kez okumaktaydı. Kendini kitaba kaptırmıs, sallanıyordu. Cemsir’in iceri girdiğini gorunce, gozluğunu telasla cıkarıp kalktı: — Buyur ağa! Cemsir iceri yurudu: — Esselamunaleykum! — Vaaleykumusselaam. Bir doksan boy, yuz kilonun ustunde ağırlığıyla Cemsir, keyifli gozukuyordu. Ucları kulaklarına varan kapkara, pırıl pırıl bıyığıyla, ayna karsısına gecti. Kendini, daha cok da koc bıyığını uzun uzun gozden gecirdikten sonra, berber Reside dondu, biraz gec, sordu : — Keyfe te hose? Kupkuru Resit: — Hose, dedi. Hose kurban! — Hele ver su zıknabutları. Berber Resit cekmeceden el aynası, cımbız, bı-yıkyağı kutusunu aldı, getirip Cemsir’e verdi. Cemsir alcak bacaklı hasır iskemlelerden birine bağdas kurarcasına oturdu ilkin, olmadı. Aynayı oraya koydu olmadı, buraya koydu olmadı. Birden sinirlenerek, icat edene soğdu. Resit: — Ver ben tutuyum ağa, dedi.

— İstemez. Yanıbasındaki iskemleyi cekti, ayaklarını dayadı, yuzunu daha cok da bıyığını en iyi gorebileceği bicimde aynayı dizleri arasına yerlestirdi, bıyığını bura bura, yağı bıyığa yedire yedire yağlamıya basladı. Berber Resit’se, elinde gozluğu, Cemsir’i hayranlıkla seyrediyordu. Erkek dediğin boyle olurdu iste. Enine, boyuna, alımlı calımlı, koc bıyıklı. Bir ara Cemsir: — Bizimki, dedi bakmadan, yeni bir tane yakalamıs! Yesile calan kupkuru avurtları, ufacık ufacık kara gozleriyle Resit, kurnazca guldu: — Helal olsun. Sen onun yerinde olsan., hi? Hakarete uğramıs gibi sertce dondu: — Niye? Bana ne olmus? — Ne olacak? Onnan bir misin sen? — Birim ya, ne var? — Aho, birmis. Kalubela’nın Cemsir’i kuzularla kırpılsın da gule gule patla! Cemsir kaba kaba gulerek basını sal adı. Doğru . soyluyordu galiba Resit. Enine, boyuna, koc bıyığına karsın, gencliği ucup gitmisti. Onun gencliği oysa… “Dorduncu Ordu” diye anılan Doğu’da, bundan tamam otuz bes yıl once., on yedisini surmekteydi o zaman, oğlu Hamza kadar. Belinde Trablus pusu, ayaklarında kanarya sarısı yumurta okce yemeniler, bacağında cep ağızları sırma islemeli, İngiliz laciverdinden salvar, hatta sırtında tozkoparan cepken… Denin bir ic gecirdi. Berber Resifle ta o zamanlardan arkadastılar. Azbucuk hısımlıkları da vardı ya, dostlukları her seyin ustundeydi.

Bir fındıkları bile olsa kardes payı paylasırlar, birine yan bakılsa oteki bunu kendine sayardı. Bes ictikleri ayrı giderdi. Gunun birinde akıl arına İstanbul’a gitmek geldi! Cemsir’in babası ora toprak beylerinden, halli mal ı bir ihtiyar, kırkından cok sonra kazandığı Cemsir’iyle, Cemsir’inin kafayı cekip cekip karıların, kızların ardında dolanmasıyla gururlanırdı. Oğlunun il aki İstanbul’a gitmek icin ayak diremesine dayanamadı, kemerine yuz kırmızı altını kendi eliyle dizdikten sonra, Residi kıyıya cekti: — Cemsir’im sana emanet. Govdesine bakma, mukayyet ol. Selametle gidin, selametle donun. Donuste oğlumu senden birtamam isterim ha! O zamanlar berber yanında calısan Resit, birbirine cok yakın ufacık gozlerini kırpıstırarak: — Hic merak etme dayı, dedi. Avel Al ah, sonra ben. Cemsir’in kılına bile halel gelmezi Gelir mi, gelmez mi., orası henuz belli değildi yaslı adam icin ama, oğlundan ayrılmak cok ağırına gidiyordu. Bu icat da nerden cıkmıstı, ah nerden? İstanbul nireydi i , Dorduncu Ordu nire? Kus ucmaz, kervan gecmez yol ardan, dağları, bel eri asıp varacaklardı İstanbul’a. Ya varamazlarsa? Ya baslarına bir is gelirse? Ya oğlunun, canından cok sevdiği Cemsir’inin kanlı gomleğini getirirlerseydi? Gozyasları icinde oğlunu kucaklayıp: — Baba kurban, dedi, baba hayran boyuna posuna. Gitmesen daha iyi amma, madem taktın ak!ı-na, var git sağlıcağla. Amma, gelirken de sut beyaz İstanbul avradını koluna takıp getirmelisin! Sut beyaz avradın sozu mu olurdu canım? Babasının fırlak damarlı kuru elini opup, yanında kopekten cok daha bağlı Resit, memleketten cıkmıstı. Cıkıs o cıkıs! İstanbul’a ayak bastıklarının ertesi yılı Birinci Dunya Harbi patlamıs, ondan sonra da babayla oğul birbirlerine hasret kalmıslardı.

Anası yoktu, kardesi yoktu. Emmi, dayı, hala, teyzeleri vardı ama, emmi, dayı neyse, “Karı kancık takımı” dediği halasıyla teyzelerini hesaba kattığı yoktu. Hatta guzelliğiyle un salmıs kucuk teyzesinden oturu utanır, isterdi ki yakınları cirkin, yadırgı-larsa guzel, tevatur guzel olsunlar! İstanbul’a ayak bastıklarının ertesi gunu, Sirke-ci’den Bahcekapı’ya inerlerken, carsaflı kadınlara rastlamıslardı. İclerinden biri pecesini kaldırıp Cem-sir’e hayranlıkla baktıktan sonra, kendini tutamamıs, “— Massal ah” demisti, ≪]kırk bir kerre. seni yara-dana kurban olayım” Ne care ki Turkceyi pek az biliyorlardı. Kadının dediklerini anlamamıslar, anlamayınca da uzerinde durmamıslardı. Oysa kadın sut beyazdı, uzun kirpikli iri gozleri, istah verici etli dudakları, ufacık ağzı vardı. Hani isi gucu bırakıp ardından gitseler, kadın arkadaslarından ayrılıp Cemsir’in pesine duser mi duserdi. Tahtakale’de hemserilerinin yanında eyiesiyor-lardı. Tahtakale de, Tahtakale’ydi hani o zamanlar! El ustunde tutularak yatıp kalktıkları Sadırvanlı otelin havuzu basında hazırlattıkları icki masasına kuruldular da ikiser kadeh attılar mı, Cemsir’in seyrine doyum olmuyordu: Pence pence yanaklar hafifce buğulanıyor, yeni terlemis komur karası bıyık, uzun kirpikli, kudretten surmeli kara gozleriyle masalların “Hazret-i Yusuf” u olup cıkıyordu. Derken calgılar, cengiler. Tahtakale esnafı icinde kulanparalığı sanat haline getirmis erbap cevrelerini alıveriyor, baslıyorlardı hep birlikte demlenmeğe. Havuzbası alem oluyordu cok gecmeden., bir yanda calgılar calınır, cengiler kıvrım kıvrılırlarken, ote yanda kulanparalar cekisir, Cemsir icin, Cemsir’in askına ana avrat kufurler gırla gider, daha olmazsa tabancalara sarılınarak havaya altıpatlarlar bosaltılırdı. Bir Yanaki vardı, terzi Yanaki uzunoğlu.

Sultanın reaya kul arından. Su icse sarhos olurdu Cemsir’in karsısında. Kendini bildi bileli Rum, Arnavut, Bosnak, İtalyan oğlanlarıyla dusmus kalkmıs, sarraf babasından kalma altınları mahbup meclislerinde deve yapmıstı da, omrunde Cemsir gibisine rastlamadığını acık acık soyler, Cemsir’den de odu kopardı. Delikanlı yakısıklıydı falan ama, o kadar. Oturulup icilsin, yuzune bakıla bakıla goğusler yumruklansındı. İs el pesrevine dokulmeye basladı mı, “Dorduncu Ordulu”dan cok Resifin nevri donuveriyor, el beldeki altıpatlara gidiveriyordu. “— Ye beni!” diyordu Yanaki Uzunoğlu, “ye beni be Cemsirakimu. Vre gordu ben cok guzel delikanlı, ma sen baska be yahu” O zamanın Tahtakale’si. kimkime? Zaptiyeler, polis, bekciler altıpatlar sesine kossalar bile, cok gecmeden herhangi bir “Vukuat” olmadığını gorunce, kendilerini kaptmveriyorlardı havuzbası alemine. Hava coskun, Mastika, ya da Duziko’lar diledi-ğince etkin olsun. Berber Reside vızgeliyordu. Cem-sir’e satasmalar azıttı mı, ufacık ufacık gozleri hemen cakmaklanıveriyor, nevri donuveriyordu. Arada mahsustan yaratılan ictenlik anları da olmuyor değildi. Orneğin, serefe kadehlerin kalktığı, naraların atıldığı, goğuslerin kıyasıya yumruklandığı anlar… Pirlerden biri Cemsir’in guzel iği karsısında kendini tutamayıp Cemsir’e sarılıverdi mi, Resifte safak atıveriyor, atıverince de araya girip, kırk sekiz kilosuy-la etli butlu Cemsir’i koruyordu. Daha sonra zil-zurna kalkılıyor, basta Cemsir’le Resit, arkalarında Yanaki Uzunoğlu’yla butun erbap.

sarkılar maniler icinde karsıya geciliyor, Galata, ya oa Yuksekkaldırım altust ediliyor. Nereye gidilirse gidilsin, ne olursa olsun, Resit her zaman Cemsir’in kolundadır. Mevsim kıssa, vıcık vıcık sokakların kaypak camuruna, yazsa tozuna toprağına batıla cıkıla gidilir, genelevlerin altı ustune getirilirdi. Sevdiği icin gozunu budaktan sakınmayan, guzelliğiyle namlı, zevk ehli, vefakar orospular vardı. Gece yarıları, hatta sabahlara kadar Mastika’nın alası icilir, Ascı Pandeli’nin kendi elleriyle hazırlayıp getirdiği midye tavaları, buğulama levrekler, cesit cesit kızartmalarla salataların her turlusu buyuk bir istahla yenilip yutulurdu. Yakıcı guzel iğiyle unlu bir Eleni vardı. Cici derlerdi kısaca. Oyle her onune gelenle cıkmaz, kulhan karı. İste bu kulhan ve hovarda karı, Cemsir’in dostuydu. Daha doğrusu, Cemsir’e oylesine vurgundu ki, beyler, pasalardan sızdırdığını Cemsir’e yedirir, kafayı cekti mi de zıvanadan cıkıverirdi: “— Of Zemsi ir, ye beni Zemsirakimu!” Boyle zamanlarda dunyadan pervası yoktu. Kendini Cemsir’in kucağına bırakır, her ikisine de imrenen, hayran bakıslar onunde genc adamın boynuna sarılır, rakının alevinden halvet kızılına calmıs terli yanaklarına ufacık dudaklarını yapıstırarak onu emer, ayıba falan aldırıs etmezdi. O kadar ki, sayet Resit araya girip, basları donmus sevgilileri kendilerine getirmese, daha ileri gidebilirlerdi. Ama Residin iki suluğu hatırlatan kasları catılıp da, ofkeli sesi yılan ıslığı gibi fıslayınca, Cemsir de. Cici de kendilerine gelir, derlenip toparlanırlardı. Birinde Cemsir’le gene uzun uzun oynasıp, onun hayran olduğu yuzune baka baka ağlamıya baslıyan Cici, “— Zemsir” demisti, ≪]oldur beni Zemsir!” Gozune Resit ilisince de, “— Ama o, o sok fena.

Getirme bir daha nolursun Zemsi r!” O zaman, iste o zaman isin rengi değisivermisti. Yakıcı bir erkek guzeli, ama kocaman bir budaladan baskası olmıyan Cemsir, alev dokunmus ispirto gibi parlamıs, kendini karyoladan atarak, giysilerine sarılmıstı. Gidecekti, bir daha gelmemek uzere gidecek, Cici’nin yuzune bir daha bakmıyacaktı! Kadın’sa anlamıstı falsosunu. Kırdığı potu duzeltmek icin Cemsir’in eline ayağına dusmus, kendini yerden yere atarak gitmesini onlemeye calısmıs, beli kırık yılan gibi, Cemsir’in ayakları altında surunmus, inlemis, yalvarmıstı. O gunden sonra Resit bas tacı edilmisti. Gunun birinde de hic beklenmedik bir sey: Cici’nin maması elli beslik Kalyopi, Cemsir’in sofrasında Cemsir’e baka baka kendinden gecmis, istavroz cıkararak: “— Oh Zemsir, kurban olayım sana. Bitirdin beni” demis, porsuk derilerini titrete titrete delikanlının boynuna sarılıvermisti. O zaman, iste o zaman Cici’nin gozleri donmus, onundeki bira sisesini kaptığı gibi… O gunden sonra ne mama, ne de Cici iflah olmamıslar, biri hastahanede, oburu hapishanede mumlar gibi eriyerek, ortalardan silinip gitmislerdi. Cemsir’e goreyse hava hostu. Cici gittiyse Ef-tahiya vardı; Eftahiya olmazsa Marika. Marika fazlaca sismansa Despina, Benli Nigar, ya da pasa kızı Selma! Ama en cok, Sisli, Nisantası, Buyukada, Kadıkoy’un gunes gormemis dilberleriyle duser kalkardı. Hemen hepsi de neleri var, neleri yoksa yedirirler, bu yuzden de hemen hemen hic calısmazdı. Dunyaya yemek, icmek, sırtustu yatıp guzel alem yapmak icin gelmisti sanki. Kadınların ardından kosmaz, tam tersi, kadınlar onun ardından seğirtirlerdi. Arada konaklardan birinin alt kat kafeslerinden biri usulcacık kalkardı.

Cemsir durur, soyle bir bakar, sonra yoluna koyulurdu. Ustyanı Reside kalmıs bir isti. Resit uygun gormusse her sey olurdu. Gormemisse, yoluna altın doseseler bos. Cemsir isini bitirmisti. Aynayla otekileri geri verdi. Arkadasını ovucunun ici gibi bilen berber Resit, Cemsir’in gene oanının sıkıldığını anlamıstı. Kurtce sordu : — Hayrola., ne var? Cemsir icini kahırlı kahırlı cekti: — Efkarlandım. — Neye? Cemsir, caddeden gelip gecenlere dalmıs susuyordu. Neyesi var mıydı? Resit bilmiyor muydu? Otuz bes, kırk yıl once sımsıkı, kutur kutur, pırıl pırıl bir elma kadar sapasağlam olan Cemsir, artık yorulmustu. Ne zaman ayna karsısına gecip kendine baksa, eski diriliğinden iz kalmadığını gorerek efkar-lanır, pek pek: — Avratlar yedi beni Resit, derdi, yedi bitirdiler tum!

.