Fyodor Mihailoviç Dostoyevski – Yufka Yürek (Can Yayınları)

Klasik Rus edebiyatının unutulmaz yazarı Dostoyevski, 1881 yılında, Karamazov Kardeşler’in yayımlanmasından hemen sonra öldüğü zaman, ardında eşsiz bir miras bırakmıştı. Elbette bir yazar öncelikle, sorduğu sorularla, yaptığı tespitlerle akılda kalıyor. Dostoyevski, “baba” sorununu, din kavramını, cinayeti, intiharı, sınıf ayrımını, insan ruhunu takıntılı bir biçimde ele almıştı. Bu konulara yönelik sorularının altından bizim, onun mirasçıları olarak kalkıp kalkamadığımız tartışılır. Ama bugün elimizde bulunan edebiyat hazinesi tartışmasız yerini koruyor. Dostoyevski, çağının tüm genç yazarları gibi Gogol etkisiyle yola çıkmıştı. Yufka Yürek adıyla bir araya getirdiğimiz öyküler, onun bu ilk döneminin ürünleri. Daha önce yayımladığımız Beyaz Geceler ve İkiz’le birlikte, böylece, büyük yazarın sürgün öncesi yapıtlarının tümü yeni çevirilerle okura sunulmuş oluyor. Öyküler, genç Dostoyevski’nin acemiliklerini de barındırıyor elbette ama yine de okuyanı büyülüyor. Okura, Dostoyevski’nin tüm ana temalarının ipuçlarını veriyor: uyumsuzluk, huzursuzluk, ruh coşkunluğu, delilik, şiddet eğilimi… Bütün bunlar, bilindiği gibi, Avrupa’da Dostoyevski’den çok sonra başlayacak, yaygınlaşacak bireysel sorunlardı. Ama o dönemde, Beyaz Geceler ve İkiz’de de görüleceği gibi, Dostoyevski, “yağmuru önceden hisseden”ler gibi yazıyordu. Üstelik olgunluk dönemlerinde artık kaybettiği ağır bir duygusallıkla. Kitapta 1847-1848 arasındaki yayın sırasıyla yer alan öyküler, hep Petersburg’da, orta sınıfın, kötü evlerde, bir odanın paravanla ayrılmış yataklarında beş altı kişi yaşayan küçük memurların ve yoksulların dünyasında geçiyor. 1849 yılında ölüm cezası affedilip sürgüne gönderilen Dostoyevski, bu kez aynı insanların mahkûm olarak yaşadıklarını Ölüler Evinden Notlar’ da anlatarak dönecektir sürgünden. Dostoyevski’yi “baştan” okumak isteyenler için Yufka Yürek önemli.

Bugün artık üç gün oldu, aziz dostum, sizinle çok önemli bir konuyu görüşmek üzere, deyim yerindeyse, can havliyle peşinizden koşturuyor; ama hiçbir yerde sizi bulamıyorum. Karım dün akşam, Semyon Alekseyiç’e misafirliğe gittiğimiz sırada, sizinle ilgili küçük bir şaka yaptı; Tatyana Petrovna ile sizin ele avuca gelmez bir çift olduğunuzu söyledi. Evleneli üç ay olmadı, ama artık ocağınızı ihmal ediyorsunuz. Buna hep birlikte epey güldük (size karşı kendimizi yakın hissettiğimiz için elbette); ama şaka bir yana, değerli dostum, siz bana zarar verdiniz. Semyon Alekseyiç, sizin kulüpte, Birleşikler Cemiyeti’nin 1 balosunda olduğunuzu söylemesin mi? Karımı Semyon Alekseyiç’in eşiyle birlikte bırakıp, Birleşikler Cemiyeti’nin balosuna koşturuyorum. Alay ve Acı! 2 Halimi bir düşünün: Balodayım, tek başınayım ve yanımda karım yok! Kapıcının orada karşılaştığım İvan Andreyiç, beni yalnız görünce, danslı toplantılara karşı bende ani bir heves uyandığı sonucuna vardı hemen (hain!) ve kolumdan yakalayıp Birleşikler Cemiyeti’nde onu bunalttıklarını, hiçbir yerde genç bir ruh bulamadığını, muhabbet çiçeği ile paçuli kokusundan başının tuttuğunu söyleyerek beni zorla dans dersine sokmaya çabaladı. Ne sizi ne de Tatyana Petrovna’yı bulabildim. İvan Andreyiç sizin kesinlikle Aleksandr Tiyatrosu’nda Akıldan Bela’da olduğunuzu söyleyip yeminler etti. Aleksandr Tiyatrosu’na uçtum: Orada da yoktunuz. Bugün, sabahleyin sizi Çistaganov’da bulmayı umdum; ama orada da yoktunuz. Çistaganov, Perepalkinlere gönderiyor – yine aynı şey. Kısacası, tam bir işkence; nasıl uğraşıp durdum, varın siz düşünün! Şimdi size yazıyorum (başka çare yok!). Bahsedeceğim konu öyle edebî bir konu değil (beni anlarsınız); karşı karşıya olsak size ayrıntısıyla açıklasam daha iyi olur ve bunu ne kadar erken yaparsak o kadar iyi; bu yüzden, sizden bugün Tatyana Petrovna’yla birlikte bana çaya ve akşam yemeğine gelmenizi rica ediyorum. Anna Mihaylovnacığım sizinle görüşmekten büyük mutluluk duyacaktır. Gerçekten, nasıl desem, sizi görmeye can atıyoruz.

.