Kerem ile Aslı – Azerbaycan Versiyonu

Kerem ile Aslı uzun zamandan beri halk arasında bilinen ve söylenegelen fantastik bir öyküdür. Sözlü, elyazması ve basılı kaynaklardan pek çok varyantı günümüze kadar gelmiştir. Ama bu radyo ve televizyon çağında eski önemini taşıdığı elbette söylenemez. Bu fantastik öykünün XVI. Yüzyılda, Kerem Dede veya Âşık Kerem adlı bir aşığın şiirleriyle oluştuğu sanılmaktadır. Öykü zamanla destan âşıklarının katkılarıyla daha da zenginleşmiştir. Ama özünde, epizotlarında ve geçtiği yerlerde fazla bir değişiklik yoktur. Başlıca üç varyant ya da versiyondan söz edilebilir. 1840 tarihli bir cönkte Kerem Halep’te zengjn bir beyin oğlu olarak gösterilmektedir. Anadolu ve İstanbul versiyonunda Kerem İsfahan şahının oğludur. Azerbaycan versiyonunda ise Gence hanı Ziyat hanınoğludur. Aslı’nın babası Ermeni keşiş ise şahın veya hanın haznedarıdır ya da Halepli bir zengindir. Konu ayrı dinden olan iki sevgilinin din uyuşmazlığı yüzünden kavuşamaması, kızını alıp uzaklara kaçmakta olan keşiş ile onun ardından koşan Kerem ile yoldaşı Sofu’nun kovalamacasıdır. Öykünün en eski basımı 1886 yılında İstanbul’dadır. Ermenice uyarlaması da ilk kez aynı yıl yapılmıştır.

Öykü hakkında yapılmış araştırmaların sayısı pek çoktur: Şükrü Elçin, P.Naili Boratav, C.Öztelli, Fikret Türkmen, vb. (Türkiye), M. H. Tahmasp, Hamit Araslı (Azerbaycan) B. A. Kariyev, Amagül Durdunyeva (Türkmenistan), Rıza Mollov (Bulgaristan), vb. Türkiyede A. Adnan Saygun (libretto Salahattin Batu). Azerbaycan’da Üzeyir Hacıbeyli birer Kerem operası bestelemişti. Biz burada Kerem ile Aslı’nın en yaygın iki versiyonunu (Anadolu ve Azerbaycan versiyonları) bir arada sunuyoruz.

.