Orixane Celil – Cegerxwin’in Yasamı ve Şiir Anlayışı

Cegennvîn, modern Kürt şiirinin öncülerindendir. Kürt halkının ezilmişliği, Kürt toplumunun ilerleyişini engelleyen geri yapı ve bu yapı, aşk, doğa ve vatan toprağı, özgürlük ve sosyalizm şiirlerinin başlıca temalarını oluşturur. Yayınevimiz 100. doğum yılında şairin anılarım içeren Hayat Hikâyem/Jinenigariya Min kitabım yayınlamıştı. Şimdi ise şairin yaşamı ve eserleri hakkında temel bilgi ve değerlendirmeleri içeren bir kitap yayınlıyoruz: Cegencuıin ‘in Yaşamı ve Şiir Anlayışı. Ünlü Kürt araştırmacı ve halkbilimci Ordîxane Celîl’in Cegerxwîn üzerine incelemesi 1966 yılında Erivan’da kiril alfabesiyle ve Kürtçe olarak yayınlanmıştır. Celîl, kitabında, şairin yaşamını ve mücadelesini özetlemekte, şiirlerinden örnekler vererek şiir anlayışım incelemektedir. Cegenrvvîn ve şiiri hakkında yeterince bilginin bulunmadığı, kitaplannı temin etmenin güç olduğu bir zamanda yayınlanan bu çalışma büyük bir boşluğu doldurmuştur. Yazılışının üzerinden 40 yıl geçmiş olsa da, eser bugün için de önemli bir ihtiyaca karşılık gelmektedir. EserTürkçeye çevrilirken, isimlerin Kürtçe yazılışına büyük ölçüde sadık kalınmıştır. Şiirlerin Türkçeleri ise orijinalleriyle birlikte verilmiştir. Eserin Türkiye’de yayınlanmasına ön ayak olan, üretken dört Celîl kardeşten İkincisi olan tarihçi Prof. Dr. Celîle Celîl’e teşekkürü borç biliyoruz. Ordîxane Celîl, kitabında sonsöz yerine Cegerxwîn’in kırk bir şiirinden seçilmiş dizelere yer vermiştir.

Cegencvvîn’in bütün şiirlerinin Kürtçe basımı yapıldığı ve Türkçe seçme şiirleri de yaymevimizce basılacağı için, tamamı veya bir bölümü kitaba alınan şiirlerin adım vermekle yetiniyoruz. Ezilen halkların mücadelesi, emperyalist egemenliğin zincirlerini kırıyor. Sömürge halklar, art arda gerçek bağımsızlıklarını ve özgürlüklerini elde ediyorlar. Kürt halkı da bu mücadelede layık olduğu yeri alıyor ve Yakın ve Ortadoğu’da kendi haklı taleplerinin karşılanmasını bekliyor. İran, Irak ve Suriye Kürtlerinin edebiyatı, Kürtleri bilinçlendirerek çok önemli bir işlev görüyor. Denebilir ki bu edebiyat, mücadelenin aynası durumundadır. Kürt edebiyatı, okuyucuların dikkatini daima bu mücadelenin ileri götürülmesi sorunlarına çekmektedir. Bu edebiyat, komşu halkların Kürtlerle ilişkilerini, kardeşliklerini ve ortak mücadelenin gereğini de sağlam bir biçimde ortaya koymuştur aynı zamanda. Kürdistan’da Piremerd, Goran, Eli Kemal Bapir, Bekes, Dildar, Nûrî Şeyx Salih, Abdûl Wahab Nûrî gibi yazarların ürünleri iyi bilinmektedir. Kürt okuyucular Îbrahîm Ahmed, Osman Sebrî, Qadrî Can, Dilzar, Hejar, Kamûran, Mele Kerîm Rabatî gibi yeni şair ve yazarların eserlerini de severek okumaktadır. Bu şair ve yazarların yazım tekniklerinin farklı olduğu bir gerçektir; ancak amaçları, temaları ortaktır: Halkın uyanışı, bağımsızlık, özgürlük. Kürt edebiyatı içinde Cegerxwîn’in yurtseverlik şiirleri önemli bir yer tutar. Cegerxwîn, sevilen bir Kürt şairidir. Adı sadece Suriye ve Irak’ta değil, aynı zamanda Yakın ve Ortadoğu’da da bilinir.* Cegerxwîn’in adı bizde de (Ermenistan’da), Sovyet halkı tarafın­ dan da bilinir.

O, devrimci şiirleri ve bu şiirlerde dile gelen duygu ve düşünceleri ile tanınır. Bu duygu ve düşünceler, ilerici her Kürdün güçlü hümanist duygular ve yurt sevgisi edinmesini sağlar. Bu şiirler, emperyalizme, sömürgeciliğe, ezilmişliğe ve sömürüye karşı eşitliği öne çıkarır.* Cegennvîn, sürekli halkın içinde olan, halkıyla gülüp halkıyla ağlayan, halkının acılannı dert edinen bir şairdir. O, eserlerinde sadece sömürüye ve emperyalizme karşı mücadele çağrısı yapmakla yetinmemiş-, köy köy dolaşıp halkın bilinçlenmesi için büyük bir çaba sarf etmiştir. Şair, çoğu zaman köylüler içinde etkileyici konuşmalar yapmış ve onlara Kürt halkının mücadele yollarını anlatmıştır. 1954 yılında Suriye’de Şişeklira Hükümeti’nin devrilmesinden sonra Kamışlı** halkı, Cegencvvın’i milletvekilliğine aday göstermiştir. Suriye ve Lübnan demokratlarının yayını As Sarha gazetesi, 1954 yılında yayınlanan bir yazısında Cegerxwîn’in yaptıklarının ne kadar değerli olduğunu belirtmekteydi. Gazete, Cegerxwîn’in gençlik yıllarında feodalizme karşı mücadele ettiği için toprak ağaları ve devlet yetkililerince düşman olarak görüldüğünü; ancak devrimci yurtsever Kürt gençlerinin, onun etrafında kenetlenerek ona destek olduklarını ve onu koruduklarını yazmıştı. As Sarha gazetesi ayrıca, Cegerxwîn’in dürüst bir yurtsever ve demokrasi savunucusu olduğunu; savaş çığırtkanlığına karşı çıktığını; halkı sömürge egemenliğinden kurtarmak için mücadele ettiğini yazmıştır.

.