Adam Smith – Milletlerin Zenginliği

“İktisadi Düşünce Tarihi” üzerine günümüzde yazılmış bir kitabı elinize aldığınızda, günümüzün modasına uyarak en çok atıf alan iktisatçının kim olduğunu merak edebilirsiniz. İsim dizinine baktığınızda A. Smith’in, bazen Keynes, arasıra da Karl Marx ile birlikte bu bağlamda rekor kırdığını görürsünüz. Smith’in “Milletlerin Zenginliğinin Mahiyeti ve Nedenleri üzerine bir Araştırma (An Inquiry into the nature and Causes of the Wealth of Nations) başlıklı kitabı (bundan sonra Milletlerin Zenginliği) ilk yayınlandığından (1776) günümüze tam 230 yıl geçti. Fakat Smith üzerine ya da kitabı üzerine yapılan incelemeler hâlâ sürüyor. Çağımızın küreselleşen iktisat kuramını ve politikalarını belirleyen Neoliberal “paradigma”nın kavramsal çerçevesi de (neo – neoklasik iktisat) neoklasik iktisat, bu sonuncu da A. Smith kaynaklı olduğu ölçüde, “Milletlerin Zenginliği” hâlâ temel kaynak kitap olma özelliğini koruyor. Oysa bu arada iktisadi düşüncede devrimsel değişmeler yaratan Karl Marx’tan da, John Maynard Keynes’den de küreselleşen dünyaya iktisat politikalarını belirleyici bir kavramsal çerçeve pek kalmadı. A. Smith’in özelliği kapitalizmin dürtüleri ile piyasa ekonomisi arasındaki ilişkilerin niteliğini çok iyi anlamış olmasında, insan davranışlarını bilgece kavramasında yatıyordu. İktisat düşüncesinde yerinin belki de dibe vurduğu, sosyalizmin ya da denetimli ekonominin yükselişe geçtiği, Büyük Dünya Bunalımı dönemi ve izleyen yıllarda dahi, en azından iktisat biliminin kurucusu olarak yerini korudu. Nedeni, tam serbest piyasa ekonomisinin yol açtığı “vahşi kapitalizm” yergi konusu olsa da, piyasa ekonomisinin bütünsel ve sistemli incelenmesinin başlatıcısı olarak iktisat bilimindeki yerinin her dönemde geçerli kalmasıydı.