Dora Gabe – Ufacıktım

Dora Gabe, 1888 yılında doğdu. Çarlık Rusyasından Bulgaristan’a göçen aydın bir ailenin, yazar bir babanın kızıdır. Babası, B ulgaristan’a gelince, Dobruca’da büyük bir çiftlik satın aldı. Bu kitaptaki öykülerde anlatılan çocukluk anıları bu çiftlikte geçmektedir. Dora Gabe, liseyi bitirdikten sonra, İsviçre ve Fransa’da edebiyat okudu. Birkaç yıl Polonya’da yaşadı. Birçok ülkeye yolculuk yaptı. D ünyanın birçok ünlü yazarıyla dostluklar kurdu. İkinci D ünya Savaşından sonra V arşova’ya Basın Ataşesi olarak atandı. Yirmi yıldan daha uzun bir süre Bulgar Pen Kulübü’ne başkanlık yaptı. Lirik şiirlerini topladığı M enekşeler adlı kitabını 1028 yılında yayım ladıktan sonra, ikinci kitabını yayım lam ak için on yıl bekledi. D aha sonra, uzun yıllar yalnızca çocuklar için şiirler, öyküler yazdı. Bugün, Dora Gabe, Bulgar çocuklarının ’m anevi’ annesi olarak anılm aktadır. Birkaç kuşak, onun çocuklar için yazdığı şiirler ve öykülerle büyüm üştür. Şiir ve öyküleri, bir çocuğun iç dünyası, heyecanları, evren karşısında kafasında oluşan sorular ve araştırıcı zekâsının verileriyle doludur. Dora Gabe. yapıtlarında, insana ve dünyaya yeni bir anlam verm eye çalışmıştır. Ufacıktım adıyla sunduğum uz bu kitabı, Dora Gabe, 1925 yılında Jadis adı altında yayımladı. Jadis, ‘Eskiden’, ‘Vaktiyle’, ‘Geçmiş’, ‘Bir Zam anlar’ anlam ına gelen bir sözcük. Çağımızın en büyük ozanlarından biri olan Yannis Ritsos, bu kitabı çok beğenmiş ve dayanam ayıp kendi dili olan Y unancaya çevirmiş. Ancak çevirirken, kitaba yeni bir ad koym uş: Ben, Annem ve Evren. Ritsos, kitabın y azan Dora Gabe’ye yazdığı bir m ektupta, kitabın adında yaptığı bu değişikliği şöyle açıklıyor: «Kitabımzm adım değiştirdiğim için beni bağışlayın. Y unancada yayım lanırken kaçınılm az b ir zorunluluk oldu bu. Bu adın hoşunuza gideceğini um arım . Çünkü kitabın içeriğine de, anlatım ına Yunancada dahp, uygun düşen, güzel bir başlık oldu.» Bu kitap, Ritsos’un bu yeni koyduğu değişik adla yayıldı dünyaya. Fransızcaya yapılan çevirisi de, Ritsos’un koyduğu adı taşıyordu : Moi, M a Mére et L’univers. Ünlü Çek ozanı Viteslav Nezval de, bu kitabı çevirenlerden biri oldu. Çekçeye çevirdiği kitap için Nezval şöyle diyordu : «Dora Gabe’nin bu kitabından öyküler çevirdim. Kitabın h er sayfasında karşılaştığım , yazarın kendine özgü şiirsel anlatım ı, kim selere benzemeyen ince duyarlığı, büyüleyici bir etki bıraktı bende; anlatılm ası güç bir hayranlıkla çevirdim bu öyküleri.» O kuyunca göreceksiniz, gerçekten şiir yüklü bir kitap. Değişik dillere, o dillerin en ünlü ozanlarınca çevrilmiş olması da, bunu kanıtlıyor. Türkçeye de değerli b ir ozanımız, Özdemir İnce çevirdi. O da bu çevirisine yeni bir ad koydu : Ufacıktım. Ufacıktım, küçük bir çocuğun ağzm dan anlatılan, birbirine bağlı b ir dizi öyküler topluluğu. K itaba konan bu ad, kitapta yer alan öyküleri de özetlemiş oluyor. Bu inceliklerle dolu birbirinden güzel öykülerde, şiir yüklü bir m asal havası içinde, küçük b ir çocuğun iç dünyasına yansıyan ilginç olaylar dile getiriliyor. Bu m asalsı öykülerde, doğaüstü güçler, olağanüstü yaratıklar, cinler, devler, periler y er almıyor. Çocuğun dünyasm da bunlar zam an zam an dile getirilse bile, hiç de alışık olduğumuz biçimde değiller. Bu öykülerde, küçük bir çocukla tanışıyoruz. Annesi, kardeşi, çiftlikteki çalışanlar, alabildiğine güzel bir doğa, ve bütün bunlarla oluşan kocam an bir dünyanın, anlaşılm az evrenin, o küçük çocuğun iç dünyasındaki yansım alarını bulacaksınız. Çocuk, karşılaştığı h er şeyin, kendisine anlatılan h er şeyin, gördüğü h er şeyin gerçeğini kavram aya çalışan, alabildiğine duyarlı b ir çocuk. Bunca kargaşa karşısında h er şeye sevgiyle sokularak, h er şeyi anlam aya, kavram aya çalışıyor. Hepimizin, çocukluğum uzda yaşadığımız, büyüklerin dünyasından ap ay n bir çocuk duyarlığı, çocuk sezgisiyle, dışımızda olanları kavram aya çalıştığımız b ir dönem, bir şaşkınlık am a b ir bilinçlenme dönemi. Çocuğun iç dünyasını bu kad ar ustaca anlatan pek az kitap yazılm ıştır dünyada. A nlatılan h er öyküde, doğa olayları, yıldızlar, güneş, ay, rüzgâr, çevredeki insanlar, onların davranışları, yani büyüklerin dünyası ve bütün b ir evren, küçük b ir çocuğun alabildiğine zengin iç dünyasında, uçsuz bucaksız düş dünyasında, birer canlı kişilik, yepyeni b ir gerçeklik kazanıyorlar. Dora G abe’nin amacı, çocuğun gözünde, insan, anne, baba, kardeş ve öbür insanlarla, doğada yeni birer gerçeklik, yani b irer anlam kazandığını yansıtm ak. Ve Dora Gabe, bunu büyük bir ustalıkla başarıyor. Bunu yaparken de, büyük bir insanın katılaşm ış, kalıplaşmış, acımasız m antığından değil, küçük bir çocuğun binlerce çiçek açan, binlerce kuş öten saf, tertem iz, sevgi dolu yüreğinden yararlanıyor. Dost K itaplar adı altındaki gençlik dizimizin ilk kitaplarından biri olarak sunduğum uz bu kitabı, çocukluklarından pek uzaklaşmış olan büyükler, bir edebiyat olayı olarak, unuttukları çocukluklarına daha da yaklaşarak, ta ­ dını çıkara çıkara okuyacaklar. Ama, çocukluklarım yeni aşmış yetişkinlerin, lise çağındaki gençlerimizin, asıl onların bu kitaptan daha büyük tad lar alacağına inanıyoruz Bu kitabı okuyan herkesin, çocuk denilen o a y n ve kavranılm ası güç, olağanüstü yaratığa daha başka bir gözle bakm ak, onu daha iyi değerlendirm ek gereğine inanacağı kanısındayız.