Eys – Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi – 12

Bazı ilk devir İslâm filozofları ve kelâmcıları tarafından varlık veya var olan nesneler için kullanılan terim. “Yokluk” ve “yok olan şey” anlamındaki leys kelimesinin karşıtıdır. Arap dilinde çok az bir kullanım alanı bulunan ve ilk defa filozof Kindî’nin felsefî risâlelerinde görülen eys terimi Allah’ın varlığı, sıfatları ve âlemin yaratılmışlığı söz konusu edilirken kullanılmıştır. Kindî’ye göre Allah, “geçmişte ve gelecekte üzerinden asla yokluk geçmeyen” (أبدا ً لیسا لیسا ولا تكون ً daima mevcudiyetini) “لم تكن لیس ً أیسا) “sürdüren ً یزال ولا یزل لم (gerçek varlıktır. Varlığının sebebi bulunmayan Allah bütün varlıkları (evsât) yoktan (leys) yaratan ilk sebep ve gerçek fâildir (müeyyis). Çünkü yok olan bir şey kendi kendini var edemez, var olmak için mutlaka bir sebebe muhtaçtır. Bu sebep de daima var olan ve başka hiçbir sebebe ihtiyacı bulunmayan Allah’tır (Resâǿil, s. 58-60). İbn Sînâ genellikle varlığı vücûd, yokluğu da adem kelimeleriyle karşılamakla birlikte bazan varlık yerine eys. adem yerine de leys terimlerini kullanmıştır. Nitekim ilim sıfatından söz ederken Allah’ın bir şeyi varlık alanına çıkmadan önce yok (leys), meydana geldikten sonra var (eys) olarak bildiğini belirtir (el-İşârât, III, 292).