Daniel H. Pink – Drive

Harry Harlow ile Edward Deci’nin Şaşırtıcı Bulmacaları; Geçen asrın ortalarında, iki genç bilim adamı, dünyayı değiştirmesi gereken bir deney yaptı. Ama değişen hiçbir şey olmadı. Harry F. Harlow, Wisconsin Üniversitesi’nde psikoloji profesörü olarak görev yapıyordu. 1940’larda primat davranışlarını inceleyen ilk laboratuvarlardan birini kurmuştu. 1949 yılında bir gün Harlow ve iki meslektaşı, sekiz rhesus cinsi maymunu, öğrenme konulu iki haftalık bir deney için bir araya getirdi. Araştırmacılar, resimdekine benzer basit bir mekanik bulmaca hazırladı. Bulmacayı çözmek için üç şartı yerine getirmek gerekiyordu. Öncelikle dikey olarak gömülü iğneyi dışarı çekmek, kancayı açmak ve son olarak menteşeli kapağı kaldırmak gerekiyordu. Sizin için, benim için çok kolay olan bu işlem, altı-yedi kiloluk bir laboratuvar maymunu için ise çok zordu. Harlow’un bulmacasının başlangıç hali solda ve çözülmüş hali sağda. Çizim: Rob Ten Pas. Araştırmacılar, maymunların nasıl tepkiler vereceklerini gözlemlemek ve onları iki haftanın sonunda girecekleri sorun çözme testlerine hazırlamak için bu mekanizmaları kafeslere koydular. Fakat neredeyse koyar koymaz çok tuhaf bir şey oldu. Harici bir zorlama ve araştırmacılardan herhangi bir komut gelmemiş olmasına rağmen maymunlar büyük bir dikkat, konsantrasyon ve keyifle bulmacalarla oynamaya koyuldular.

Çok geçmeden, mekanizmanın nasıl çalıştığını keşfetmeye başladılar. Deneyin on üçüncü ve on dördüncü günlerinde Harlow, maymunları teste tabi tutuncaya kadar geçen sürede maymunlar ciddi bir ilerleme kaydetmişlerdi. Bulmaca mekanizmalarını sık sık çözüyor, üstelik bunu gayet de hızlı bir şekilde yapıyorlardı. Çözme girişimlerinin üçte ikisinde altmış saniyeden kısa sürede çözüme ulaşıyorlardı. Bu durum biraz garipti açıkçası. Kimse maymunlara iğneyi çıkarmayı, kancayı ve kapağı açmayı öğretmemişti. Başardıklarında kimse onlara ödül olarak yiyecek vermemiş, başlarını okşamamış, hatta alkışlamamıştı. Ve bu durum, primatlara –ve ayrıca daha az tüylü, daha büyük beyinli, “insan” olarak adlandırılan primatlara– dair genel kabul görmüş davranış kalıplarına ters düşüyordu.

.