Mehmet Azimli – Hz. Safvan Bin Muattal

Hz. Safvan b. Muattal’m hayat hikâyesi ile ilgih bir çalışma yapmam, tamamen tesadüf eseri olmuştur. İlk Dönem İslam Tarihi alanında ve Özellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu şehirlerinin fethedilmeleri ile ilgili çahşmalar yapmama rağmen, Adıyaman yöresi ile ilgili bir çalışmada bulunmamıştım. Diyanet İslam Ansiklopedisi yetkililerinin hazırlamam için bana teklif ettikleri “Suleym” maddesini hazırlarken, Müslüman fetihleri sonucu Adıyaman yöresinde Ben-i Suleym Kabilesi’nin yerleştiğini ve bu kabileden olan sahabeden Hz. Safvan b. Muattal’m mezarının da burada olduğunu öğrenince alan araştınnası yaparak, gerçekten burada böyle bir mezarın olduğunu teyit ettim. Hatta Adıyaman’da Hz. Safvan b. Muattal adında bir derneğin olduğunu öğrendim. Bu arada benim bu tür araştırmalarımı duyan bir gmp samimi insanın oluşturduğu Safvan b. Muattal Derneği yetkilileri benimle irtibata geçerek bir Ramazan gecesi Hz. Safvan b. Muattal hakkında konferans vemiemi istediler. Esasen, Hz. Safvan b. Muattal hakkında çok detaylı bilgiler olmayacağını düşünerek, ilk başta bu teklifi kabul etmek istemedim. Ancak dernek yetkililerinin ısrarlarını kıramayarak konuyu araştırmaya başladım. Şimdiye kadar Hz. Safvan b. Muattal hakkında müstakil bir çalışma yapılmamıştı. Sadece emekli vaiz Abdülcelil Ünalan tarafından bu konuda küçük bir risale yazılmıştı. Ancak araştırmaya başlayınca, Hz, Safvan b. Muattal 11 hakkında önemH oranda bilgiye ulaştım ve bu bilgilerin bir kısmını Adıyaman’da verdiğim konferansta aktardım. Konferans soıuası, gerek dinleyiciler gerek belediye ve bürokrasideki yetkililer ve özellikle de Safvan b. Muattal Derneği yetkilileri bu bilgileri kitap haline getinnemi istediler. Safvan b. Muattal Derneği, Hz. Safvan b. Muattal’m mezarı için yeni projeler geliştirip buraya bir komplex yapmayı tasarlıyordu ve bu komplexin teorik yönünü oluşturması için bir kitaba ihtiyaç bulunuyordu. Böylece Hz. Safvan b. Muattal’m hayatını yazmam konusundaki ısrarlar* devam edince bu kitabı yazmaya koyuldum. Kitabımız bir biyografi kitabı olacaktır. Bu sebeple, kitabın yazılmasına vesile olan dernek yetkililerine buradan teşekkür ediyorum. Doç. Dr. Mehmet Azimli Diyarbakır-2008 GİRİŞ SAHABENİN DEĞERİ Biyografisini yazdığımız insan, herhangi bir şahıs olmayıp dünyanın gelmiş geçmiş en üstün insanı ve insanlara rahmet olsun’ diye gönderilen Hz. Peygamber’in kutlu arkadaşlarından biri olan ve Adıyaman’da metfun bulunan Hz. Safvan b. Muattardır. Burada onun hakkında Klasik İslam Tarihi kaynaklarında ve Hadis kitaplarında elde edebildiğimiz bilgileri ilk elden kaynaklardan aktaracağız. Ancak onun hayatı konusunda bilgi vermeden önce sahabe nedir? Bizim için önemi ne olmalıdır? Bu konudaki bazı ayet ve hadisleri aktarmak gerekmektedir. Sahabe Kimdir? Arapça bir kelime olan sahabî; “arkadaşlık etmek ve bir kimseyle beraber bulunmak” anlamına gelen bir isimdir.” Aynı kökten “sâhıb” kelimesinin çoğulu ise sahb, ashab ve sahabe şeklinde gelmektedir.^ Terim olarak sahabî kavramı Hz. Peygamber’le arkadaşlık yapan veya onu gören her Müslüman için kullanılmaktadır.”‘ Bilginler, Hz. Peygamber’Ie bir sene, bir ay, bir gün veya bir an arkadaşlık yapan veya onu gören her Müslüman’ın sahabî olduğunu söylemektedirler. Bazı bilginler bu tanımı daha da genişleterek sahabîyi; “Ona inanarak, Hz. Peygamber ‘le karşılaşan (mülakat) ve İslam üzere ölen kişidir-” şeklinde tanımlamakta ve bu tanımın içine onunla birlikteliği uzun veya kısa süre paylaşan, ondan rivayette bulunan veya bulunmayan, onunla beraber gazveye katılan veya katılmayan, ‘ Enbiya. 107 “Biz seui ancak âlemlere rahmet olanıl< gönderdik.” ‘ Mus a Bağcı, Sahahenijı Kavrama ve Nakletme Sorunu, Ankara , 2004, 15-21. ‘ İbn Manzur, Lisdmı 1-Arab. Beymt, 1995. VII, 85. ^ Buhâri. Ashabu’n-Nebî, I. 13 HZ. SAFVAN B. MUATTAL onunla oturup konuşmadığı halde onu gören veya âmâlık gibi bir arızadan dolayı onu göremeyen herkesin dahil olduğunu ifade etmektedir.” Netice itibariyle bu sahabîlik vasfı, imandaki kuv\’et, ve zaaf, sabır, metanet ve emanet bakımından dereceleri farklı olmakla birlikte, Hz. Peygamber (sav) döneminde Müslüman olan her bir şahıs için kullanılmıştır.” Kuran’dan Ayetlerle Sahabenin Önemi Bu noktada sahabeler hakkındaki en önemli şehadet kaynağımız olan Kuran’dan bazı ayetleri burada aktarmak suretiyle hayatını inceleyeceğimiz sahabenin Müslümanların kutsal kitabı tarafından ne oranda övülenlerden olduğunu göstennek istiyoraz. Kuran-ı Kerim, sahabelerin üstünlüğü ve önemini bildirirken alemlerin rabbi olan Allah’ın onlardan ne kadar hoşnut olduğunu şu ayetlerle bildirir: “İyilik yarışında önceliği kazanan Muhacirler ve Ensar ile onlara güzelce uyanlardan Allah hoşnut olmuştur, onlar da Allah’tan hoşnuddurlar. Allah onlara, içinde temelli ve ebedi kalacakları, içlerinden ırmaklar akan cennetler hazırlamıştır; işte büyük kurtuluş budur.’ inanıp hicret eden, Allah yolunda savaşanlar ve muhacirleri barındırıp onlara yardım edenler, işte onlar gerçekten inanmış olanlardır. Onlara mağfiret ve cömertçe verilmiş rızıklar vardır.^ Hudeybiye’deki beyate katılan sahabelerden Allah’ın hoşnut olduğu konusunda ayetlerde şu ifadeler bulunmaktadır; “Allah inananlardan, ağaç altında sana baş eğerek el ‘ İbn Hacer. el-!.sabeJi Temyizi ‘s-Sahâbe. Beynıt, 1995,1 . 158. ^ Geni^ bilgi için hkz, Tayyib Okiç . Bazı Hadis Meseleleri Üzerine Tetkikler. İstanbul, 1959,23 . ‘ Tevbe . 100. Enfal, 74. 14 HZ. SAFVAN B. MUATTAL verirlerken, and olsun ki hoşnut olmuştur. Gönüllerinde olanı da bilmiş, onlara güvenlik vermiş, onlara yakın bir zafer ve ele geçirecekleri bol ganimetler bahsetmiştir. Allah, güçlü olandır, Hakim olandır.”” Allah’ın hoşnut olduğu bu insanlardan, Hz. Peygamber’in hoşnutluğu ve ilgisini ise Kuran şöyle anlatır; “Andolsun size kendinizden öyle bir Peygamber gelmiştir ki, sizin sıkıntıya uğramanız ona çok ağır gelir. O, size çok düşkün, müminlere karşı çok şefkatlidir, merhametlidir. Bu ayetteki ”size düşkün bir peygamber” ibaresi bizim için çok önemlidir. Onlar Hz. Peygamber tarafından bu derece hassas bir şekilde sevilmekte ve üzerlerine titrenmektedir. Tabiî ki onun bu kadar düşkün olduğu insanlar, bizim gibi onun ümmeti olan insanlar için de önem arz etmektedir. Bu sebeple sahabeye önem verip, onların hayatlarını öğrenmek ve örnek almak konumundayız. İlk elden bilgileri bize ulaştıran bu kutlu insanların, üzerinde önemle duralması gerekmektedir. Benzer bir ifade şu ayette bulunmaktadır: “Sabah akşam Rablerine, O’nıın rızasını dileyerek dua edenlerle birlikte candan sebat et. Dünya hayatının süsünü isteyerek gözlerini onlardan çevirme. Kalbini bizi anmaktan gafil kıldığımız, kötü arzularına uymuş ve işi gücü aşırılık olan kimseye boyun eğme. “” Bu ayette Allah tarafından Hz. Peygamber’e, gözlerini sahabelerinden ayırmaması ve onları devamlı gözetmesi emrediliyor.