Soner Yalçın – Behçet Cantürk’ün Anıları

Yıl 1990. 2000’e Doğru Genel Yayın Yönetmeni Doğu Perinçek, çantasından çıkardığı mektubu, “Soner, şunu okur musun” diyerek uzattı. Mektup Kayseri’de askerliğini yapan Nafiz Obay isimli birisinden geliyordu. O bay Mektubunda, Almanya’da uyuşturucu mafyasının içinde yer aldığını; eroin sattığını belirtiyordu. Dergiye açıklamalarda bulunmak istediğini yazıyordu. Telefonla Obay’ a ulaştım. Randevulaştık. Kayseri’de bir parkla buluştuk. 40 yaşında, uzun boylu, candan bir adam. 18 yıl kaldığı Almanya’da, 8 yılını cezaevinde geçirmiş ve ardından sınır dışı edilmişti. Türkiye ile Avrupa arasındaki eroin trafiğini saatlerce konuştuk… Uyuşturucu ticaretinin merkezinde bulunmuş bir canlı tanıkla ilk kez görüşüyordum. Ve yeraltı dünyasına böyle girdim!. Anlattıklarına şaşmamak elde değildi. İş ve siyaset dünyasının, spor çevrelerinin pek çok ünlü ismi, uyuşturucu ticaretinin içinde ve hattâ başındaydı.

Nafiz Obay önemli bilgiler vermişti. Ancak bunların araştırılması ve belgelendirilmesi gerekiyordu. Bu iş tam iki yıl sürdü. 9 Ağustos 1992 tarihli 2000′ e Doğruda haberi kapaktan verdik: “Mafyanın merkezindeki adam anlatıyor!” Kapak büyük yankı yarattı. Çeşitli gazete ve dergiler haberden alıntı yaptı. Bu arada, yazıda adı geçen bazı kişiler tarafından dava edildim. Belgeleri mahkemeye sundum. Beraat ettim. Yeraltı dünyasını takip etmeyi bırakmadım. Bu camianın önde gelen bazı isimleriyle tanışma olanağı buldum. Yıllar geçtikçe konuyla ilgili geniş bir arşive sahip oldum. Arşivin neredeyse yarısı bir kişiye ilişkindi: Behçet Cantürk! Nihayetinde, bilgilerin belli bir olgunlaşma noktasında, Behçet Cantürk’ün yaşamının başlı başına bir kitaba konu olabileceğine karar verdim. Çalışmalarımı bu hedefe yönelttim. Ancak bu kitap salt bir “Baba” nın biyografisi olarak yazılmadı. Kanımca, Lice’den yola çıkıp, dünya çapında bir isim haline gelen Behçet Cantürk’ün serüveni, aynı zamanda Türkiye’nin son 50 yılının toplumsal tarihi ile örtüşüyor. Toplumsal ilişkilerin, siyasal ve ahlâki değerlerin yakın tarihimizdeki dönüşümünü Cantürk ekseninde anlatmaya çalıştım.

Bazı çevreler Behçet Cantürk’ü sadece yeraltı dünyasının bir patronu olarak tanır. Ama pek çoklarının gözünde Cantürk, âdeta siyasal bir kişilik ve neredeyse bir “Kürt Robin Hood’u” dur! O da herkes gibi farklı kimliklerin bir bileşimiydi: Uyuşturucu kaçakçısı, başarılı işadamı, sosyal demokrat, Ermeni kökenli, Kürt milliyetçisi, “Aile” reisi, Türkiyeli… Bu çalışmada bütünün fotoğrafını sunmak istedim… “BECO/Behçet Cantürk’ün Anıları” ülkemizin, ekonomik ve sosyal yapısını anlamaya yönelik çabalara bir katkı amacıyla kaleme alınmıştır. Kitabın hazırlanmasında emeği geçen herkese teşekkür ede rim… Soner Yalçın Haziran 1996 Ankara Hava zifiri karanlıktı. Mekkareci Reşit Cantürk korkuyordu. Karanlıktan değildi korkusu, onu, ilk kez gittiği bu yol ürkütüyordu. Oysa kaç kez gitmişti Suriye’ye. O yolları ezbere biliyordu… Soğuktu ama terlediğini hissetti. Mendilini çıkarmayı düşündü, alnını silmek için. Vazgeçti, beyaz mendili jandarmalar görebilirdi. Canı sıkıldı, heyecanına engel olamıyordu. Fakat yüreğinin neden hızlı hızlı attığını biliyordu: Hem yola, hem de ilk kez taşıdığı bu mala yabancıydı. Yeni malın riski fazlaydı. Ancak parası çok iyiydi. Belki kazandığı bu para ile doktora gidip sık sık tutulduğu öksürük nöbetlerinden kurtulabilirdi… İlçesi Lice’de dikilecek, ekilecek toprağı yoktu.Taşımacılık-la geçiniyordu.

İlk başlarda Van, Muş, Malazgirt, Solhan, Kar-kova’ya mal getirip götürüyordu. Ancak mekkarecilikte fazla para yoktu. Yiyecek ekmek bile bulamadığı zamanlar oluyordu. Mekkareci Reşit Cantürk oy vermemişti ama, iktidara gelen Demokrat Parti Türkiye’nin komşuları ile ilişkilerini düzeltmişti: Sınırlar eskisi gibi sıkı korunmuyordu. Bu nedenle sınır ticareti hızla gelişiyordu. Mekkareci Reşit’in Suriye’ye mal taşıması böyle başlamıştı. Kiraladığı katırlarla defalarca Suriye’ye çay, şeker, yağ gibi yiyecek maddeleri götürmüş; gelirken ev aletleri, sigara kâğıdı, halı ve elbiselik malzemeler getirmişti. Suriyeliler özellikle yağları yüksek bir para karşılığında alıyorlardı. İş tatlıydı, fakat Mekkareci Reşit, başkalarının mallarını taşıdığı için iyi para kazanamıyordu. Ancak bu yeni güzergâh ve yeni mal, ona oldukça iyi bir kazanç kapısı açacaktı. Hemşehrisi, Liceli Bahri(1) sayesinde cebi para görecekti. Liceli Bahri, yoksul ilçenin kaderini değiştirecek ilişkiyi, tesadüf sonucu kurmuştu. Bir akşam Diyarbakır’da içki içerken, müşteri kalabalığı yüzünden aynı masayı paylaşmak zorunda kaldığı Malatyalı Vahdet’le tanıştı. Kısa zamanda dost oldular. Liceli Bahri ile Malatyalı Vahdet birkaç akşam daha beraber oldular.

Bahri yeni arkadaşını Lice’ye davet etti. Oğlu Nizamet-tin’i sünnet ettirecekti, kirvesi olmasını istedi. Vahdet şaşırmıştı. “Seve seve yaparım ama bilmende yarar var, ben Aleviyim” dedi. O yıllarda Aleviler hâlâ Osmanlı korkusunu üzerlerinden atamadıklarından kimliklerini saklıyorlardı. Bahri sevinmişti: “Ne fark eder, ben de Zaza’yım!” Aleviler ile Zazalar birbirlerine çok yakındı. Özellikle Tunceli bölgesindeki Zazaların büyük çoğunluğu Aleviydi. Zaza Bahri ile Alevi Vahdet rakı kadehlerini Kürtler ve Türkler için kaldırdılar… Vahdet, Lice’ye gidip arkadaşının yoksulluğunu görünce ona ortaklık teklif etti. Kuşkusuz bu ortaklık teklifinin, zamanla Liceli’yi dünyaya tanıtacağını bilmiyordu! Malatyalılar, İran’a kaçak yollardan afyon ve hint keneviri götürüyorlardı. Malatyalı Vahdet, arkadaşı Bahri’ye malların nakliyesinde taşıyıcılara ihtiyaçları olduğunu söyledi. İş oldukça kazançlıydı. Liceli Bahri düşünmeden kabul etti. İRAN’DA İLGİNÇ GELİŞME Tahran hükümeti, 1955 yılında İran toprakları üzerinde haşhaş ekimini yasaklamıştı. Büyük çapta afyon üretilen İran, aynı zamanda bu uyuşturucu maddenin büyük miktarda tüketildiği bir ülkeydi! İranlı afyonkeşler günde 2 ton afyon tüketiyordu. O yıllarda Türkiye’de uyuşturucu alışkanlığı hiç yoktu.

Bu nedenle komşu İran’ın durumu oldukça şaşırtıcıydı. Bu durumun iki nedeni vardı: İran, 19’uncu yüzyılda Avrupa’dan mal ithal etmek amacıyla, dövize olan ihtiyacını gidermek için afyon satmaya başlamıştı. En iyi alıcısı ise Hindistan’dı. Afyonun iyi para etmesi üzerine, İran’da haşhaş yetiştirenlerin sayısında patlama oldu. Afyonla “yakından” tanışanlar, bitkiyi kullanmayı da alışkanlık haline getirdiler. İkinci bir neden ise; İran’da hemen hemen hiç doktor yoktu. Bu ülkede ilk tıp olculu 1850 yılında açıldı. Afyon, her türdeki hastalığa karşı ilaç olarak kullanılıyordu. İranlılar, ilaç olarak kullandıkları bu uyuşturucunun ileride alışkanlık yaratacağını bilmiyorlardı. Her iki nedenle, İran halkının büyük bir bölümü afyonkeş olmuştu. Öyle ki, İran hükümeti 1931’de “afyon çekme evleri” kurdu; salgın ülkeyi sarmıştı. Küçük köylerde bile en az 10’u aşkın afyon çekme evi vardı. Bu durum İran hükümetini kaygılandırıyordu. Sonunda afyonun ekimini ve içimini yasakladılar. Afyonkeşler ihtiyaç duydukları malı karaborsadan ve kaçakçılardan sağlamaya başladılar.

Türkiye, Pakistan ve Afganistan’daki kaçakçılar hiç vakit geçirmeden İran’a afyon ve hint keneviri “ihraç etmeye” başladılar… LİCELİLERİN EKMEK KAPISI Hava ağarmaya başladı. Ne Mekkareci Reşit Cantürk, ne de katırları dinlenmiş; bütün geceyi yürüyerek geçirmişlerdi. Öksürük nöbeti başlamıştı. “Hay aksi” deyip bir küfür savurdu. Bir ağacın altında mola verdi. Birden aklına Bahri geldi. Aynı ilçeden olmanın ötesinde, birbirlerine çok yakındılar. Bu işi ona Bahri teklif etmişti. Eline, Suriye’ye götürdüğü malların değerinden bile daha fazla para geçecekti. “Ben de kısa zamanda Bahri kadar kazanabilir miyim acaba?” diye düşündü. Yıllar geçip Bahri’nin oğulları ile kendi çocuklarının bu “iş” yüzünden rekabet edeceklerini aklına bile getirmemişti… Lice küçük yerdi. Herkes Bahri’nin birden bire çok para kazanmasına anlam verememişti. Bahri bir ara kayboluyor, sonra ceplerini altınla doldurup geliyordu. Liceliler birbirlerine soruyorlardı: Bahri nereden alıyor bu altınları?. Kalktı yola koyuldu.

Mekkareci Reşit Cantürk, ilk malı teslim ettiğinde anladı, Bahri’nin altınları nereden bulduğunu. İranlılar, ödemeyi altınla yapıyorlardı. CANTURKLER Mustafa ile Havva Cantürk’ün beş çocuğu vardı. Dört erkek, bir kız: Hüseyin, Hacı Mehmet, Ahmet, Reşit ve Amine. Reşit Cantürk 1923 Lice doğumluydu. Ailesi çok yoksuldu. Katır sırtında mal taşıyorlardı. Önceleri yatan il ve ilçelerle başlayan taşıma işi, daha sonra Suriye ve İran’a kaçak mal taşımaya kadar gitti. 17 yaşında, Ahmet- Ayşe Karakoç kızı Hayriye ile 1940 yılında resmi nikâhla evlendi. Bir yıl sonra bir erkek çocuktan oldu. Adını Abdülbaki koydular. Üç yıl sonra kızları İkram doğdu. Yıl 1946. Mekkareci Reşit gönlünü bir Ermeni kızına kaptırdı. Ayakkabı tamircisi Bagos Demirciyan, akrabalarının isteği üzerine Bingöl’den Lice’ye göçmüştü.

Beş kızı vardı: Ofsana, Fikriye, Şato, Süslü ve Hatun. Reşit Cantürk’ün gönlünü çalan güzel kızın adı Harun’du. Bir gece sevdiği kızı zorla kaçırıp Kelvan mahallesindeki evine getirdi. Eşi Hayriye, üzerine kuma getirilmesine fazla ses çıkarmadı. Genç Türkiye Cumhuriyeti yasaları, o yıllarda henüz çok eşlilik töresini yıkamamıştı. Kızın babası Bagos Demirciyan da evladının zorla kaçırılmasına tepki göstermedi. Çok kızı vardı. Üstelik o yıllarda Ermenilere hep kötü gözle bakılıyor, hakaret ediliyordu. Bu nedenle çoğu akrabası, binlerce yıllık yurtlarından göçüp gitmişlerdi. Hatun’a tek üzülen, annesi İncik’di. Güzel kızının evli ve yabancı (Ermeni olmayan) bir adamın karısı olmasına çok kederlenmişti. Günlerce ağladı. Elinden birşey gelmiyordu. Ne yapabilirdi İd? Cantürkler ilçenin belalı ailelerinden biriydi. Daha geçen yıl Sağır ailesi ile silahlı çatışmaya girip, iki kişiyi öldürmüşlerdi… Reşit Cantürk, ikinci karısı Hatun’u Müslüman yaptı.

İmam nikâhı kıydı. Genç karısı ile çok yakından ilgileniyor; gönlünü almaya çalışıyordu. İlk karısı Hayriye, bu güzel Ermeni kızını kıskanmaya başladı. Onu hep aşağılıyor; bazen de dövüyordu. Hayriye şanslıydı. Yine hamile kalmıştı. Üçüncü çocuğu Azet 1948 yılında doğdu. Hatun bir türlü kocasına sevindirici haberi veremiyordu. Ancak Azet’in doğumundan bir yıl sonra, kocasına müjdeyi verdi: Hamileydi. 1949 yılında Hatun’un ilk çocuğu gözlerini dünyaya açtı: Nizamettin.

.