Roger Woolhouse – John Locke

J ohn Locke (1632-1704) çeşitli biyografilere, anı kitaplarına ve biyografik anlatılara konu edilmiştir. Bunlardan bazısı Locke’u bizzat tanıyan kişiler tarafından yazılmıştır: Pierre Coste (Coste 1 705), Jean Le Clerc (Le Clerc 1 705), Damaris Cudworth Masham (D. Masham 1 704) ve üçüncü Shaftesbury Kontu (Shaftesbury 1 705). Diğerleri ise sonradan farklı zamanlarda yazılmıştır: Lord King’in Life and Letters’ı (King 1 884) [Yaşamı ve Mektupları] bazı orijinal el yazmalarının yazıya geçirilmesiyle oluşturulmuş biraz rastgele bir derlemedir. Locke’un biyografisini sistemli olarak ilk kez yazan H.R.F. Bourne’un belirttiği üzere, King ” [mevcut orijinal malzemeleri] bir düzene sokup bir araya getirmek için, ya da başka kaynaklardan elde edebileceği türde bilgileri bu malzemelere eklemek için hiçbir çaba göstermemiştir adeta”. King’in elinin altında, kendisine Locke’un yeğeni Peter King’den (Locke el yazmalarını ona bırakmıştı) kalmış olan muazzam miktarda malzeme bulunsa da, bu malzeme ne yazık ki Bourne’a ulaşmamıştı; ulaşmış olsaydı, kendisinin haklı olarak “düzenli ve kapsamlı” olduğunu iddia ettiği iki ciltlik Life of ]ohn Locke’u (1876) mevcut halinden daha da iyi olurdu. Daha yakın zamanlardan Maurice Cranston’ın önünde ise bu tür kısıtlamalar yoktu; aynı ölçüde sistematik olan ]ohn Locke: A Biography ( 1957) kitabı için elinin altında, Lord King’e ait orijinal malzemeler (ve daha fazlası) bulunuyordu. Nihayetinde bu malzemeler (ya da bunlardan pek çoğu), King’in soyundan gelen Lord Lovelace’den, Oxford Üniversitesi’ndeki Bodleian Kütüphanesi tarafından 1 948’de satın alınmıştır. Locke’un biyografisi için mevcut olan (gerek Bodleian’daki gerek başka yerlerdeki) ham malzeme epeyce geniştir. Locke’un başkalarına gönderdiği mektuplar ile diğer belgelerin yanı sıra, Peter King’e miras bı- xvi LOCKE raktığı yazıhane de muazzam çeşitlilikte müsvedde içermekteydi. Ciddi yazılarına ait müsveddelerden başka, şaşırtıcı türde belgeler de vardı burada; şaşırtıcılığı yalnızca mevcut olmasından değil, Locke’un bunları yaşamının sonuna dek saklamış olmasından da (atamamış ya da kaybetmiş değildi de saklamıştı) ileri gelmekteydi. Çoğu kez bir yerden öbürüne yapılan göndermelerle, pek çok konudaki kapsamlı okumalarını (notlar ve alıntılarla birlikte) kaydetmiş, hem tıbbi reçeteler hem yemek tarifleri toplamış, günlük gidiş gelişlerini ve alışverişlerini not etmiş, kendine ait olan şeyleri, kitaplarını, işle ilgili çeşitli meselelerin ve yatırımlarının durumunu bir bir not almıştı.

Gülüp geçilecek bir şey olabilir, ama öldüğünde ardında çamaşır listelerini bile bırakmış olması hiç de şaka değil. Biyografiye dair genel amaçlar bakımından bu belgelerin belki de en önemli kısmını, Locke’un gönderdiği ya da taslağını hazırladığı mektuplar ile kendisine gönderilen mektuplar oluşturur. Cranston bu mektupları çok etkili bir biçimde kullanmıştır; bu mektuplar üzerinde çalışmak Cranston için çok külfetli olmuş olsa gerek, zira pek çoğu yalnızca el yazısı halindeydi. O zamandan bu yana, E.S. de Beer’in çok değerli muazzam çabaları sayesinde, bu mektuplar (3.600 taneden fazlası) yazıya geçirilmiş, çevrilmiş ve düzenlenmiş halde The Correspondence of ]ohn Locke’da (dB) yer alıyor. (de Beer’in yaptığı numaralandırmayı takip etmekle beraber, telif hakları sebebiyle bu mektupları kendisinin sunduğu şekliyle alıntılayamadım her zaman.) Şimdilik sekiz cilt olan bu yapıt, Locke’un çalışmalarının eksiksiz Clarendon basımının bir bölümünü teşkil ediyor; ne yazık ki bu basım esas biyografik malzemenin bir diğer önemli kısmını teşkil eden, Locke’un 1 675’ten itibaren tuttuğu günlükleri içermiyor henüz; bu günlüklerin yalnızca bazı bölümleri yazıya geçirilip yayımlanmıştır (Aaron ve Gibb, Dewhurst 1 963a, Leyden, Lough). Locke’un zamanında iki farklı takvim kullanılmaktaydı: Avrupa’da çokça kullanılan yeni usul Gregoryen takvimi ve bu takvimden on gün geri olan, İngiltere’de kullanılan eski tarz Jülyen takvimi. Birkaç yerde iki tarih (örneğin 1 1/21 Haziran) kullanmakla beraber, Locke İngiltere dışında olduğu zaman bu takvimlerden ilkini kullandım. Kimi zaman yılın nisanda başladığı (günümüzde de İngiltere’ de mali yıl nisanda başlar) kabul edilmiştir, bundan dolayı da ocak ile nisan arasındaki Önsöz XVİİ tarihler kimi zaman iki farklı yıl halinde yazılmıştır: örneğin ” 17 Şubat 1 692193″ (bir iki yerde de, “17 Şubat 1 692” takvimde 1 693 yılına ait bir tarih olarak anlaşılmalıdır). Bütün tarihleri ilgili takvim yılına uygun hale getirdim. (Bu arada, yeni binyılı 1 999’un sonunda başlatan yirminci yüzyıl siyasetçilerinin aksine, Locke açısından on sekizinci yüzyılın 1 700’de değil de 1 701’de başladığı konusunda hiçbir mesele yoktur.) Locke’un zamanında kullanılan para pound (f), şilin (s: pound’un yirmide biri) ve pensti (d: şilinin on ikide biri).

Locke’un yaşadığı dönemde, bir pound günümüzdekinden yüz kat daha değerliydi. Kitap iki türlü not içeriyor. Numarayla belirtilenler doğrudan bibliyografyayla ilgili, yıldız işaretiyle ( * ) belirtilenler ise anlatılan şeyle ilgili olup açıklama getiren notlar. Bu kitabı yazmam için sunduğu tekliften dolayı, Cambridge Üniversitesi’nden artık aramızda olmayan Terry Moore’a çok müteşekkirim. Bu kitabın yazılışı sırasındaki yardımları ve verdikleri cesaret için Bruno Balducci, Janique Balducci, John Bradley, Laura Dosanjh, Bob Gutteridge, Gloria Gutteridge, Rolan Hall, Shirley Hawksworth, Roma Hutchinson, Patrick Murphy, Bill Sheils, Clair Souter, Clive Souter, Tim Stanton, Jan van der Werff, Susan van der Werff ile yayınevinin anonim okuruna teşekkürlerimi sunuyorum. Y ork Üniversitesi’nin ödünç verme bölümü her zamanki gibi çok yardımcı oldu. Son olarak da kütüphane ziyaretlerimi ve mikrofilmleri satın almamı mümkün kılan Emeritus Bursu’nun (2002- 2004) sağladığı maddi destek için Leverhulme Vakfı’na özellikle teşekkürlerimi sunuyorum. Telif hakkı bulunan diğer malzemelerden alıntı yapabilmem için verdikleri izin dolayısıyla şu kurumlara müteşekkirim: Blackwell Publishing (Dewhust’tan alıntı 1 963b); Brynmill Press (Watson’dan alıntı); Calgary University Press (Bennett ve Remnant’tan alıntı); Cambridge University Press (Locke 1 960d’den Farr ve Roberts’ın yaptığı transkripsiyondan alıntı, Laslett’ın Locke 1 689d için yazdığı giriş yazısından alıntı, Logh, Abrams ve Sommerville); Maurice Cranston’ın mirasçıları (Cranston’dan alıntı); Elsevier’e (Dewhurst 1 954b’den alıntı); Johns Hopkins University Press (Dewhurst 1 962b, Haley, Kelly, Leyden, Nuovo, Ogg 1 955, Tyacke 1997a ve Wainwright’tan alıntı); Prometheus Books (Locke 1 666b’den Romanell’in yaptığı transkripsiyon); Springer (Montuori’den alıntı).

.