George Orwell adı, aklıma hep iki öykü düşürür; biri Adolf Hitler’le, öbürü Josef Stalin’le ilgili iki öykü. İlkinde, Orwell, II. Dünya Savaşı’nın başlarında, BBC’de radyo izlenceleri hazırlamaktadır. Cumhuriyetçilerin safında savaşıp yaralandığı İspanya İç Savaşı’nı; İngiltere’ye döndükten sonra kaleme aldığı, bence en iyi yapıtlarından biri sayılması gereken Katalonya’ya Selam’ı; sanatoryumda verem tedavisi gördüğü günleri ardında bırakmıştır. Sağlığının bozukluğu yüzünden askere alınmamış, kapağı BBC’ye atmıştır. Alman uçaklarının, Londra üzerine yağmur gibi bomba indirdiği günlerdir. Eric Arthur Blair ya da kalem adıyla George Orwell, işte tam o günlerde, tüm Avrupa ve Amerika’nın kulak kesildiği BBC radyosunda, Hitler’i konu eden bir izlence sunar. Ne var ki, izlence boyunca, Hitler’in düşüncelerini örneklemek amacıyla Kavgamdan alıntılara yer verildiğinden, kitabın yazarına telif ücreti ödemek gerekiyordur! Oysa İngiltere ile Almanya savaşmakta oldukları için, iki ülke arasındaki diplomatik ve tecimsel ilişkiler kesiktir. Parayı ödemeye kararlı olan BBC yöneticileri, günlerce bir çözüm ararlar ve sonunda bulurlar: Hitler’in telif ücreti, Norveç hükümeti aracılığıyla ödenir! Bu öykü, bana hep, çok “İngilizce” gelmiştir… Orwell’in, Hayvan Çiftliği’nin metninde son anda yaptığı “küçük” bir değişiklik ise, BBC’nin yukarıda aktarmaya çalıştığım “İngilizce” yaklaşımını bütünler niteliktedir: 1945 Martı’nda Observer ve Manchester Evening News gazetelerinin savaş muhabiri olarak Paris’te bulunan Orwell, orada Josef Çapski adında bir Rus’la tanışır. Çapski, Sovyetler Birliği’nde gönderildiği bir çalışma kampından ve Katin Kıyımı’ndan kurtulmuş, Paris’e gelmiştir. Orwell’in Arthur Koestler’e yazdığı bir mektupta anlattıklarına bakılırsa, Çapski, ülkesinde onca acı yaşamış ve Sovyet yönetimine karşı olmasına karşın, Rusya’yı Alman boyunduruğundan “Stalin’in kişiliğinin ve büyüklüğünün” kurtardığını söyler: “Almanlar Moskova’yı ele geçirmek üzereyken, Stalin kentte kaldı. Moskova’yı onun gözüpekliği kurtardı…” Orwell, 20. yüzyılın ilk yarısında sıkça rastlanan bir İngiliz aydın tipinin özelliklerini taşıyordu. Hindistan’da görevli bir baba ile babası bugün Myanmar adını almış olan Birmanya’da kereste ticareti yapan Fransız kökenli bir annenin oğluydu. Bengal’in Montihari kentinde doğmuş; aşağı-orta sınıftan gelmesine karşın, soylu bir ortamda büyütülmüş; sekiz yaşında ailesiyle birlikte İngiltere’ye dönünce, önce yatılı bir hazırlık okulunda, sonra da ülkenin en büyük özel okulu ve en seçkin öğretim kurumlarından biri olan Eton College’da okumuştu.
Eton College’da, hiçbir bireyin bilimsel denetim ve koşullanmadan kaçamadığı, gelecekteki bir dünyayı anlatan Cesur Yeni Dünya’nın yazarı Aldous Huxley’den ders görmüştü. Orwell, okul günlerinin ardından, aile geleneğini sürdürerek, Burma’ya gitmiş, Hindistan İmparatorluk Polisinde bölge müfettiş yardımcısı olmuştur. Yazarlık sancıları çektiği o günlerde, İngilizlerin Burmalıları zor yoluyla yönettiklerinin ayırdına vararak sömürge polisliği yapmaktan utanmaya başlamış; tepkilerini, sonradan, Burma Günleri (1934) adlı romanında ve özyaşamöyküsel nitelikler taşıyan birkaç denemesinde dile getirmiştir. Ama daha önce, İmparatorluk Polisi’nden ayrılarak Burma’ya bir daha geri dönmemek üzere terk etmiş; Burmaklarla arasındaki ırk ve kast ayrımından duyduğu suçluluğu, Avrupa’nın toplum dışına itilmiş, yoksul insanları arasına karışarak gidermeye yönelmiş; Londra’da, Doğu Yakası’nda işçiler ve dilenciler arasında yaşadıktan sonra, bir süre Paris otel ve lokantalarında bulaşıkçılık yapmış; gerçek olayları romansı bir anlatımla bir araya getirdiği Paris ve Londra’da Beş Parasız gövdesini bütün bu yaşadıklarından oluşturmuş; kitabın 1933 yılında yayımlanmasıyla, edebiyat dünyasına ilk adımını atmıştır. Orwell’in, emperyalizme karşı tutumundaki bu kökten değişikliğin, yalnızca kentsoylu yaşam biçiminden uzaklaşmasına değil, siyasal yaklaşımını değiştirmesine yol açtığı söylenir. Burma dönüşünde kendini anarşist sayar olmuş, 1930’lu yıllara gelindiğinde de kendini sosyalist olarak görmeye başlamıştır. Bu dönemde yazdığı ilk kitabı Wigan İskelesi Yolu’nun (1937) başlarında, İngiltere’nin kuzeyindeki yoksul madencilerin yaşayışına ilişkin gözlemlerini anlatır; ama yapıtın sonlarına doğru, o günlerin sosyalist hareketlerine keskin eleştiriler yöneltmekten geri kalmaz. Wigan İskelesi Yolu baskıya girdiğinde, İç savaş muhabiri olarak İspanya’da bulunan Orwell, çok geçmeden cumhuriyetçi milislere katılır; Teruel cephesinde ağır yaralanır, teğmen rütbesine yükseltilir. İşte tam o sıralar, İspanya’daki Halk Cephesi saflarında, yalnızca Orwell gibileri değil, faşizme karşı savaşımın yazgısını da derinden etkileyecek olaylar yaşanacaktır. Orwell gibi, Franco’nun faşist güçlerine karşı savaşmaya gelmiş insanların, 1937 Mayısı’nda, Cephe içindeki siyasal karşıtlarını bastırmaya kalkışan komünistlerle çarpışmak zorunda kalmaları, Avrupa solunun tartışma gündeminden uzun yıllar düşmeyecektir. İspanya İç Savaşı’nda, Stalinci olmayan solun, Sovyetler Birliği yanlısı “yoldaşlarının ihanetine uğraması, Orwell’in Stalinciliğe duyduğu nefretin odağını oluşturacaktır. Onun, Sovyetler Birliği’ndeki sosyalizmden soğumasının tohumları, bu olaylar sırasında atılmış olsa gerektir. Tepkilerini, ertesi yıl kaleme alacağı Katalonya’ya Selam’da dışavuracaktır.
.
