Peter Bernstein – Tanrılara Karşı

Rsk, yalnızca yatırım alanındaki kararlarımızda değil bir çok landa ve hana gündelik eylemlerimizde bile karşımıza çıkan ir kavram olmasına karşın, çoğu kez onu tanımlamakta, ölçmek ve değerlendirmekte ve hatta tanımakta zorluk çekeriz. Yatırım dünyasının önde gelen düşünürlerinden ve The Journal of Portfolio Dergisinin kurucu editörü Peter L. Bernstein burada bize ışık nıtarken konuya kışkırtıcı bir tezle yaklaşıyor: “Modern zamanlarla karanlık geçmiş çağlar arasındaki ana çizgiyi. tanımlayan devrimci fikir, insanın riski kontrol altına alarak ona hükmetmeyi öğrenmesidir”. Böylece, tarih, Eski Yunandan beri süregelen Tanrıların kaprisleri ve arzuları ile oluşan mitolojik olaylar manzumesi olmaktan çıkıp, ölçen, seçimini yapan ve kaderine hükmeden özgür bağımsız insanoğlunu� öyküsüne doğru yelken açar. “Riskin icadı” ile sigortacılıktan sermaye piyasalarına, mühendisliğe ve bilime kadar tüm alanların temelleri atılmıştır. Bernstein, “Riskin Olağanüstü Tarihi” alt başlıklı çalışm;ı.sında, geleceği görmenin mümkün olmadığını ancak olasılıkların doğru hesaplandığı bilimsel tahminler neticesinde akıllı kararlar alarak yaşamımızın kontrolünü kendi elimize geçirebileceğimizi ileri sürer. Hepimizin kabaca belli sezgileri olduğu bu konuda, yazar tekerleği yeniden keşfetmek iddiasında değildir; ancak bu son derece tartışmalı ve soyut kavramın 1 SOO’lerden bu yana düşünürler ve matematikçilerin katkısı ile nasıl geliştiğini, belli yaklaşım ve teknikleri ve bunların gerçek hayattaki uygulamalarını edebi bir metin akıcılığı içinde önümüze serer. Bu renkli ve meraklı öykünün içinde Eski Yunan filozoflarından Arap matematikçilere, tüccarlardan bilim adamlarına, düşünürlerden kumarbazlara, dünyaca bilinen dehalardan ismi az duyulmuş ancak gelecek karşısındaki çaresizliğimize çözüm ve seçenekler yaratma yönünde verilmiş mücadeleye katkıları olmuş bir çok kişiliğe rastlıyoruz: “Rönesans kumarbazı Cardano, onu izleyen geometrici Pascal ve Hukukçu Fermat, Port Royal Manastırı Keşişleri, Daniel Bernoulli ve amcası jacob, ketum Gauss ve çenebaz Quetelet, şakacı Yon Neumann, Keynes ve sıkıcı Morgenstern, dindar De Moivre ve bilinemezci Knight, özlü konuşan Black ve geveze Scholes, Kennet Arrow ve Harry Markowitz . ” hepsi risk kavramının algılanmasını zarar olasılığından kazanç fırsatına, kader ve kısmetten geleceğe ilişkin olasılığa dayalı sofistike tahminlere ve çaresizlikten tercihe dönüştürmüşlerdir. Bir anlamda modern finans teorisinin kökenine doğru uzanan bu tarih çalışmasında rasyonelliğin anlamı ile seçimlerimizi ve kararlarımızı açıklamada rasyonelliğin sınırları, sürekli çevresinde dolaşılan temalar olarak sunuluyor. Yazar, Fibonacci sayılarından oyun teorisine, portföy çeşitlendirmesinden opsiyon fiyatlamasına kadar kantitatif alandaki çalışmaları birbirine bağlarken, buna paralel olarak bu yaklaşımların varsayımlarını ve sınırlarını sorgulayan Keynes’ten Kahneman’a diğer kıyıdaki düşünürleri de ihmal etmiyor.

Bemstein, dokuz kitap ve sayısız makaleye sahip bir bilim adamı olmanın ötesinde 40 yıldır Wall Street’de çalışan, milyarlarca dolarlık portföyleri yöneten ve danışmanlık hizmetleri veren bir uygulamacı. Bu nederıle, kitapta tarih boyunca çeşitli dönemlerde yaşamış düşünürlerin buluşları arasında bağlantı ağları ustalıkla örülürken ve Ömer Hayyam’dan Florence Nightingale’e uza�an öykülerle bunlar renklendirilirken, arka plandaki piyasa dinamiklerinin nasıl geliştiğini ve piyasalardaki risk yönetimi alanındaki yeniliklerin düşünce dünyasındaki izdüşümleri ile nasıl etkileşim içinde olduğunu da yakından izleyebiliyoruz. Risk kavramını tanımlamak kadar onu yaşamımızda yerli yerine oturtmakta da zorluk çekeriz. Bir yandan onu kontrol etmeye çalışır, diğer yandan da onun sınırlarında gezirımekten kendimizi alıkoyamayız. FED Başkanı Alan Geenspan’ın 1994 yılında yaptığı bir konuşmada altını çizdiği gibi 11 … kimileri bankamız müfettişlerinin görevlerinin ba.nka iflaslarını azaltmak, hatta tamamen ortadan kaldırmak olduğunu öne sürmektedir, fakat benim düşünceme göre, bu görüş yanlıştır. Risk almaya istekli olmak serbest piyasa ekonomile- 9 rinin büyümesinde temel önem taşır … Bütün tasarruf sahipleri ve onlara aracılık eden finans kurumları sadece risksiz menkul değerlere yatırım yaptığı takdirde, ekonominin içerdiği büyüme potansiyeli hiçbir zaman hayata geçmez.” Bütün bu öykünün ana teması, tanıştığımız kahramanların olasılık teorisinden başlayarak kantitatif alanda elde ettikleri başarıların ve ortaya koydukları buluşların son 450 yıl içinde uygarlığın ilerlemesinin yörüngesini biçimlendirmiş olmalarıdır. Mühendislik, tıp, bilim, finans, iş dünyası hatta kamu yönetiminde herkesin yaşamını ilgilendiren kararlar, bugün geçmişin bilimsel olmaktan uzak, içgüdü ve deneyimlere dayanan usullerinden çok daha iyi sonuçlar veren disiplinli yöntemlere göre alınıyor. Yazar, bu öyküde bir son nokta koymak yerine bizi uyarıyor: “risk yönetimi bilimi eski riskleri denetim altına alırken, bazen yeni riskler yaratmaktadır. Risk yönetimine duyduğumuz güven bizi başka türlü göze alamayacağımız riskleri üstlenmeye teşvik eder. Bu birçok açıdan faydalıdır ancak, sistemdeki risklerin miktarına eklemelerde bulunmaktan kaçınmamız gerekir … ” Risk ve risk yönetimi kavramlarını bu açıklıkta ve anlaşılırlıkta ele alan az sayıda çalışma bulunmaktadır. Risk yönetimi konusundaki literatürün çoğunlukla üst düzey matematikle dolu akademik çevrelere yönelik metinler olduğu görülür. Bu nedenle, Peter Bern�tein’ın elinizdeki kitabının finans ve yatırım sektöründeki profesyoneller kadar konuyla ilgili her kesimden okuru hedeflerken ve bu konudaki ilk kapsamlı çalışma olarak sektördeki bilgi birikimine katkıda bulunurken, sermaye piyasalanna bakış açımıza da zenginlikler katacağını umuyorum. Saygılarımla,

.