Cenevieve Rodis-Lewis – Descartes ve Rasyonalizm

“Ve nihayet Descartes geldi…” Malherbe klasisizmin Fransız edebiyatında Boileau’yla doıtmuş olduğ}ınu belirtmiştir. Aynı şekilde aydınlık düşüncenin bu öncüsü de, çajtımn geçerli düşüncelerine yönelttiği sistemli eleştirilerinde göze çarpan özgün gücünün bilincine ermiş çoitu kişi nezdinde aydınlık düşüncenin doıtuşunu temsil etmektedir. Discours de la Methode’un üç yüzüncü yıldönümü 1937’de bütün dünyada ve bir felsefi eser için istisnai sayılabilecek bir görkemle kutlandı. “Bir doğa vergisi olan akıl tüm insanlarda eşittir” ifadesini ilk kez kullanan “dünyada en çok paylaşılan şey sağduyudur” yönündeki iddia, demokratik idealin temeli olarak ortaya çıkarken, Discours’un bitimindeki “akıl bizi doğanın efendileri ve sahipleri haline getirdi”‘ şeklindeki özlem, insanın kendisini dahi değiştirme gücüne sahip olan bilimin katetmekte olduıtu gelişmeyi müjdelemekteydi. Tarihle ilgili biraz kapsamlı bir araştırma bu görüşlerdeki şematizmi gözler önüne sermektedir. Eski bilim otoritelerinin sunduklan kanıtlardaki skolastik çarpıtmalar, Descartes henüz yazmaya başlamadan önce de canlı tartışmalara konu olmuşlardı. “1620’1erin mucizesi”nden sözedilmesini, “mekanizmin doıtuşu”yla ilgili bilimsel çalışmalann çoıtalıp çeşitlen111:esi mümkün kılmıştır;1 genç adam henüz tamnmıyordu, ama 1619’dan itibaı R.LENOBLE, Histoire generale des sciences (Bilimlerin Genel Tarihi) cilt 11. s. 1 86, Presses Universitaires de France, 1958; 1 7. yüzyıl bilimsel devrimi altbölümü. Tycho-Brache, Viete, Gilbert, della Porte, Descartes’ın do�umundan birkaç yıl sonra, Stevin, Snellius, Sacon, Kepler ise onun henüz ilk eserlerini vermekte oldu�u yıllarda öldüler. Harvey, Galilee, Toricelli, Desargues, Pascal, Fermat, Roberval, Des7 ren “aklının do�ştan gelen aydınlığını”(�.ı.)2 kullanarak, bilimlerin ana gövdesinin, birleştirilerek yeniden düzenlenmesi imkanını farketti.

Onu çağdaşlanndan farklı kılan ve metafizjk alan üzerinde fizigi kuracak olan kartezyen eleştiriyi rasyonel yola yöneiten bu birlik kaygısı · olmuştur. Desesrtes varlıkla il!Pli �ütün bilgileri, düşünen özneye atfetmiş oldu� üstünlüıle tabi kılmasLnedeniyle, ço�nlukla çağdaş felsefenin babas! olarak anılmıştır. Kendisinden sonra gelen.Descartesçir kuşaklann ufku bu yönde Husserl’in Meditations Cart�siennes’e yönelttijti Kantçı eleştirellikten daha zengin dejtilse de daha geniştir. Bununla birlikte Descartes idealizmi boydan boya katetmenin ötesinde bir şey yapmış deitildir’. Kartezyen yol hareketini je pense (düşünüyorum) da.durdurmak, onun açısından temel öneme sahip olan kavramlan inkar etmek olmuştur. Kendi rasyonel düşüncelerimiıle doğa :yasalan arasındaki mütekabiliyeti tartışılmaz biçimde kurmak için, her türlü kanıtlamanui geçerlilijtinin Tann’nın kanıtlanması yoluyla doğrulanması, bu mütekabiliyetin inkanndan başka bir şey dejtildir. Öncelleriyle radikal tarzda kopuşamayan Descartes, geleneksel ontolojinin (varlık bilim) büyük bir bölümünü yeniden, ama yeni bir zeminden hareketle keşfedecektir: düşüncenin varlığı hangi koşullar altında Öğrenmekte olduğunu belirlemek gerekiyordu. Ve açıklığın değeri, her türlü gerçejtin kaynağı olan Mutlak Varlık’a ulaş�ak için, dayanağını ve sınırlanm ”benim düşüncemde” bulan karmaşık bir yöntemle, kendilijtinden güvence altına alınmıştı. Metafizik dogmatizm işte bu gözüpek eleştirinin meyvesi olacaktı.

.