Jared Diamond – Seks Neden Keyiflidir

Cinsellik konusu aklımızı kurcalar. Cinsellik, en yoğun zevklerimizin kaynağıdır. Ama aynı zamanda, coğunlukla kadınlarla erkeklerin evrimleşmiş rolleri arasındaki catışmadan kaynaklanan acıların nedenidir. Bu kitap, insan cinselliğinin şu andaki haline nasıl geldiğine ilişkin, spekulasyona dayanan bir anlatıdır. İnsan cinselliğinin diğer tum canlı hayvanlarla karşılaştırıldığında ne denli garip olduğunu coğumuz fark etmeyiz. Bilimciler, en yakın insansımaymun benzeri atalarımızın cinsel yaşamlarının bile bizden cok farklı olduğunu duşunuyorlar. Bazı belirgin evrim gucleri atalarımızı etkileyerek bizim diğer turlerden farklılaşmamıza yol acmış olmalı. Bu gucler neydi ve bizdeki tuhaflık gercekte nedir? Cinselliğimizin nasıl evrildiğini anlamak yalnızca kendi icinde değil, bize ozgu diğer insani ozelliklerimizin anlaşılması acısından da cok ilgi cekici. Bu ozellikler arasında kulturumuz, konuşma yeteneği, ebeveyn-cocuk ilişkileri ve karmaşık aledeıi kullanabilmemiz yer alıyor. Paleontologların bu ozelliklerin evrilmesini coğunlukla buyuk beyinlerimize ve dik duruşumuza bağlamalarına karşın, ben tuhaf cinselliğimizin de bu ozelliklerin evrilmesinde eşit onem taşıdığını savunuyorum. İnsan cinselliğinin bu kitapta tartıştığım alışılmadık yonleri arasında dişi menopozu, insan toplumlarmda erkeklerin rolu, seksin mahrem olarak yapılması, coğunlukla uıemekten cok eğlence amacıyla seks yapmamız ve kadınların goğuslerinin sut salgılama amacıyla kullanılmadan once buyumesi yer alıyor. Sıradan insana bu ozellikler, acıklama gerektirmeyecek kadar doğal gorunebilir. Oysa duşunulduğunde, bu ozelliklerin acık-7 Isıtmasının şaşırtıcı derecede zor olduğu goruluyor. Ayrıca, erkeklerde penisin işlevini ve bebekleri erkeklerin değil kadınların emzirmelerinin nedenlerini de tartışacağım. Bu iki sorunun yanıtları son derece acıkmış gibi gorunebilir.

Oysa, bu soruların ardında, henuz cozume kavuşturulamamış şaşırtıcı sorular saklı. Bu kitabı okuduğunuzda, cinsel ilişkiden zevk almanızı sağlayacak yeni pozisyonlar oğrenmeyeceksiniz. Kitap, adet sancılarından ya da menopozun yarattığı sıkıntılardan kurtulmanızı da sağlamayacak. Eşinizin başka bir ilişkisi olduğunu oğrenmenin, ikinizden olmuş cocuğunuzu ya da cocuk yuzunden sizi ihmal etmesinin yarattığı acıyı gidermeyecek. Ama bu kitap, bedeninizin neden boyle olduğunu ve sevgilinizin neden bu şekilde davrandığını anlamanıza yardım edebilir. Ayrıca, kimi yıkıcı cinsel davranışlara neden yoneldiğinizi anlarsanız, belki bu anlayış icgudulerinizden uzaklaşmanıza ve davranışlarınızı daha entelektuel şekilde ele almanıza yardımcı olabilir. Bazı bolumlerdeki metinlerin ilk nushaları Discover ve Natural History dergilerinde yer aldı. Tartışmalarımız ve yaptıkları yorumlar icin bilimci arkadaşlarıma, metne gosterdikleri titizlik icin Roger Short ve Nancy Wayne’e, resimlemeler icin Ellen Modecki’ye ve beni bu kitabı yazmaya davet eden John Brockman’ a minnetimi belirtmek isterim. 8 1. BÖLÜM EN TUHAF SEKS YAŞAMINA SAHİP OLAN HAYVAN Kopeğinizin sizinki gibi bir beyni olsaydı ve ona cinsel yaşamınız hakkında ne duşunduğunu sorsaydımz, alacağınız yanıt sizi cok şaşırtabilirdi: Bu iğrenc insanlar ayın herhangi bir gunu ciftleşiyorlar! Barbara, doğurgan olmadığını bildiği gunlerde bile sevişmek istiyor; orneğin, adetinden hemen sonra. John ise cabalarının bir cocuk verip vermeyeceğine hic aldırmadan, hep istekli. Daha da kotusu, Barbara ve John, kadının hamilelik doneminde bile ciftleşmeyi surdurduler! John’ın annesiyle babası ziyarete geldiklerinde, onların da ciftleştiklerini duydum; ustelik, John’m annesinin menopoz denen şeyden yıllar once gecmiş olmasına rağmen. Artık bebek yapamıyor, ama yine de cifdeşmek istiyor ve John’m babası da ona uyuyor. Boş yere uğraşıp duruyorlar! En garibi, Barbara’yla John ve John’m ebeveynleri, kendine saygısı olan her kopek gibi bu işi dostlarının onunde yapmak yerine, ciftleşirken yatak odasının kapısını kapatıyorlar! Kopeğinizin duşuncelerini anlamak istiyorsanız, normal cinsel davranışın ne olduğu konusundaki, insana donuk bakış acınızdan kurtulmalısınız. Gunumuzde kendi standartlarımıza uymayanları aşağılamayı artık dar kafalılık ve onyargı olarak goruyoruz.

Bu turden dar kafalı davranışlara kucumseme uyandıran bir “cilik” etiketi yapıştırılıyor; sozgelimi ırkcılık, cinsiyet-9 cilik, Avrupa-merkezcilik ve fallus-merkezcilik gibi. Bu modern “cilik” listesine hayvan haklan savunucuları artık tur-culuk gunahını da ekliyorlar. Bizim cinsel davranış standartlarımız olağanustu derecede carpık, tur-cu ve insan-meıkezci; cunku dunyadaki diğer otuz milyon hayvan turune gore asıl insan cinselliği anormal. Bizim cinselliğimiz dunyadaki milyonlarca bitki, mantar ve mikrop turune gore de anormal, ama bu geniş bakış acısını goz ardı edeceğim; cunku ben daha kendi hayvan-merkezciliğimden kurtulamadım. Bu kitap, cinselliğimize bakış acımızı yalnızca diğer hayvan turlerini de icerecek şekilde genişleterek kazanabileceğimiz icgoruleıie sınırlandırılmıştır. Oncelikle normal cinselliği, bizim aralarından yalnızca biri olduğumuz yaklaşık 4.300 memeli turunun standartlarına gore değerlendirelim. Memelilerin coğu, cocuklarına birlikte bakan bir erkek ve dişi yetişkinden oluşan cekirdek aileler halinde yaşamazlar. Bunun yerine, pek cok memeli turunde hem yetişkin erkekler hem de yetişkin dişiler, en azından ureme mevsimi boyunca yalnızdırlar ve ancak ciftleşmek icin bir araya gelirler. Dolayısıyla, erkekler cocuklarına bakmaz; cocuklarına ve gecici eşlerine tek katkıları, spermalarıdır. Aslanlar, kurtlar, şempanzeler ve pek cok toynaklı memeli gibi en sosyal memeli turleri bile, kendi suru ya da gruplan icinde dişi/erkek ciftleri oluşturmazlar. Suru ya da gruptaki yetişkin erkekler kendilerini surudeki diğer yavrular pahasına belli yavrulara adayarak bunları kendi dolleri olarak tanıma belirtisi gostermezler. Hatta aslanları, kurtlan ve şempanzeleri inceleyen bilimciler hangi erkeğin hangi yavrunun babası olduğunu ancak son birkac yıl icinde, DNA testleri sayesinde anlamaya başlayabildiler. Ama tum genellemeler gibi, bunun da istisnaları var. Yavrularına babalık eden yetişkin erkek memeli azınlıklar arasında, dişi haremleri kuran cokeşli erkek zebra ve goriller; dişilerle yalnız ciftler oluşturan erkek gibonlar; ve bir 10 yetişkin cokeşli dişinin hareminde iki erkek bulundurduğu semer sırtlı tamarin maymunları yer alır.

Sosyal memelilerde seks genellikle, grubun diğer uyelerinin yanında yapılır. Sozgelimi, kızışma donemindeki dişi Berberi şebeği grubundaki tum yetişkin erkeklerle ciftleşir ve birleşmelerini diğer erkeklerden saklamaya calışmaz. Bu -goruntuye acık seksin en iyi belgelenmiş istisnasına şempanze gruplarında raslanır; yetişkin erkek ve kızışma donemindeki dişi birkac gunluğune birlikte gruplarından ayrılarak, insan gozlemcilerin “eşleşme” olarak adlandırabilecekleri bir ilişki kurarlar. Ama eşiyle mahrem olarak ciftleşen dişi şempanze, aynı kızışma cevrimi icinde diğer yetişkin erkek şempanzelerle gozler onunde seks yapabilir. Coğu memeli turunde yetişkin dişiler, dollenebilecekleri kısa yumurtlama donemlerini ceşitli yontemlerle ilan ederler. Dan, gorsel (sozgelimi, dolyolunun etrafı parlak kırmızı bir renk alır), kokusal (belirgin bir koku yayılır), işitsel (ses cıkarılır) ya da davranışsal (dişi yetişkin bir erkeğin onunde comeleıek dolyolunu gosterir) olabilir. Dişiler ancak doğurgan oldukları donemlerde cinsel ilişkiye davet ederler; diğer gunlerde tahrik edici işaretleri olmadığı icin erkeklere cinsel acıdan cekici gelmezler ve buna rağmen ciftleşmek isteyen erkekleri geri puskurturler. Yani, seks yalnızca keyif amacıyla yapılmaz ve genellikle, dollenme işleviyle bağlantılıdır. Ama bu genellemede de istisnalar goruluyor: Cuce şempanze (bonobo) ve yunus gibi birkac turde seks, uremeden belirgin şekilde ayrılmıştır. Son olarak, yabani memeli turlerinde menopoz duzenli bir olgu olarak gorulmez. Menopoz sozcuğuyle, daha onceki doğurgan donemden cok daha kısa bir zaman aralığı icinde doğurganlığın tamamen sona ermesi kastedilmektedir; bu donemden sonra onemli uzunlukta bir kısır yaşam donemi gelir. Yabani memeliler ise olduklerinde ya hala doğurgandır, ya da yaşları ilerledikce doğurganlıkları aşamalı olarak azalır. 11 Şimdi, normal memelilerin cinselliği hakkında anlattıklarımı insan cinselliğiyle karşılaştıralım. Aşağıdaki insan ozelliklerini bizler hic duşunmeden normal olarak goruruz: 1: Coğu insan toplumunda coğu erkek ve kadm, toplumun diğer uyelerinin karşılıklı yukumlulukler getiren bir sozleşme olarak tanıdıkları uzun vadeli bir ilişki (“evlilik”) kurar, tekrar tekrar ve coğunlukla ya da tamamen birbirleriyle seks yaparlar. 2: Evlilik, cinsel bir birliktelik olmanın yanı sıra, doğan bebeklere birlikte bakılmasını sağlayan bir ortaklıktır.

Yani, insanlarda genellikle, dişilerin yanı sıra erkekler de ebeveyn olarak bakım sunarlar. 3: Karı-koca (ya da koca ve kanları), bir cift (ya da kimi durumlarda harem) oluşturmalarına karşın, diğer ciftlere karşı korudukları, yalnızca kendilerine ait bir bolgede (gibonlar gibi) tek başına bir cift olarak yaşamak yerine, ekonomik işbirliği icine girdikleri ve aynı toplumsal alanı paylaştıkları diğer ciftlerle birlikte bir toplum icinde yaşarlar. 4: Evli ciftler diğer insanların da orada bulunmalarına kayıtsız kalmak yerine, genellikle mahremiyet icinde seks yaparlar. 5: insanlarda doğurganlık ilan edilmek yerine, gizlenir. Yani, kadının yumurtlama surecindeki kısa doğurganlık donemini olası cinsel eşlerin ve hatta coğu kadının fark etmesi guctur. Kadının cinsel ilişkiye hazır olduğu donem doğurganlık donemini aşarak, adet cevriminin coğunu ya da tamamını kapsar. Dolayısıyla, insanlarda cinsel birleşmelerin coğu, gebe kalmaya uygun olmayan donemlerde gercekleşir. Bunun anlamı, insanlarda cinsel birleşmenin coğunlukla dollemekten cok, keyif icin yapıldığıdır. > 12 r 6: Kırk ya da elli yaşını gecen tum kadınlar menopoza girer ve doğurganlıkları tamamen sona erer. Erkekler genellikle menopoza girmez: kimi erkekler ceşitli yaşlarda ureme sorunları yaşayabilir ama, belirli yaşlarda yoğunlaşan bir kısırlık hali, ya da ureme yeteneğinde evrensel bir son yoktur. Her kural beraberinde, kuralın ihlalini de getirir: bir şeye “kural” adını vermemizin nedeni, bunun karşıt halinden (yani “kuralın ihlali”nden) daha yaygın olmasıdır. Bu, diğer kurallar icin olduğu kadar, insan cinselliğindeki kurallar icin de gecerlidir. Son iki sayfayı okuyanlar hic kuşkusuz, tanımladığım genellemelerin istisnalarını duşunmeye başlayacaklardır; ama bunlar yine de genelleme olma ozelliğini korumaktadır. Sozgelimi, yasalar ya da gelenekler gereği tekeşliliği benimseyen toplumlarda bile evlilik dışı ya da evlilik oncesi seks ve uzun vadeli bir ilişkinin parcası olmayan seks yaşanır, insanlar bir gecelik ilişkilere girerler. Ayrıca, coğu insan pek cok yıla ya da onyıuara uzanan ilişkiye de girer; ama aslanlar ve orangutanlar yalnızca bir gecelik ilişkiler kurar.

Son yarım yuzyılda geliştirilen genetik babalık testleri Amerikan, İngiliz ve İtalyan bebeklerden bircoğunun babasının gercekten de annenin kocası (ya da surekli erkek arkadaşı) olduğunu gostermiştir. İnsan toplumlarının tekeşli olarak tanımlanması da pek cok okuru ofkelendirebilir: zoologlann zebralarla goriller icin kullandıkları “harem” terimi, bir insan kurumunu tanımlayan Arapca sozcukten alınmıştır. Evet, bircok insan ardışık tekeşlilik yaşar. Evet, gunumuzde bazı ulkelerde cokkadınlılık (bir erkekle birden fazla karısı arasındaki uzun donemli, eşzamanlı birliktelik), birkac toplumda ise cokeıkeklilik (bir kadınla birden fazla kocası arasındaki uzun donemli, eşzamanlı birliktelik) yasaldır. Hatta cokkadınlılık, devlet kurumlannın doğmasından once geleneksel insan toplumlarının coğunluğunda kabul edilmekteydi. Ama cokkadmlılığm resmen kabul edildiği ulkelerde bile, coğu erkeğin aynı anda bir tek karısı vardır ve yalnızca cok zengin erkekler aynı anda birkac kadınla birlikte 13 olabilirler. Çokeşlilik sozcuğunu duyduğumuzda aklımıza gelen, Arap ve İran kraliyet ailelerininki gibi geniş haremler ancak, insan evriminin gec donemlerinde ortaya cıkan ve birkac erkeğin buyuk miktarlarda servet elde etmesine izin veren devlet-duzeyinde toplumlarda gorulebilir. Dolayısıyla, genelleme gecerlidir: coğu insan toplumunda coğu yetişkin belli bir zamanda, hem yasal hem de pratik acıdan tekeşli olan uzun vadeli bir cift ilişkisi icindedir. İnsan evliliğini, doğan cocuklara birlikte bakılmasını sağlayan bir ortaklık olarak tanımlamam da ofke uyandırabilir. Cocukların coğuna, babalarından cok anneleri bakar. Geleneksel toplumlarda bekar annelerin tek başlarına cocuk yetiştirmeleri zor olsa da, kimi modern toplumlarda bekar anneler yetişkin nufusunun onemli bir bolumunu oluşturur. Ama genelleme yine gecerlidir: insan cocuklarının coğuna, ebeveyn olarak babaları ilgi, oğrenim, koruma ve yiyecek, barınak ve para sağlama gibi şekillerde, belli oranlarda bakım sunar. İnsan cinselliğinin bu ozellikleri —uzun vadeli cinsel birliktelikler, ortak ebeveynlik, diğer cinsel ortaklıklarla yakın olmak, mahremiyet icinde seks, yumurtlama doneminin gizli olması, dişinin ciftleşmeye hazır olduğu donemin uzunluğu, keyif amaclı seks ve dişilerde menopoz— biz insanların normal cinsellik olarak gorduğumuz şeyi oluşturur. Yaşamları bizden cok farklı olan deniz fillerinin, keseli farelerin ya da orangutanların cinsel alışkanlıklarını oğrenmek bizi eğlendirir ya da iğrendirir. Bunların yaşamları bize tuhaf gorunur.

Ama bu da tur-cu bir yorumlamadır. Dunyanın diğer 4.300 memeli turune ve hatta en yakın akrabalarımız olan buyuk insansımaymunlara (şempanze, cuce şempanze, goril ve orangutan) gore asıl bizim yaşamımız tuhaftır. Ama ben hala, hayvan-merkezci olmaktan bile oteye geciyorum. Bundan da dar olan memeli-merkezcilik tuzağına duşuyorum. Acaba memeli olmayan hayvanların standartlarına gore daha normal olduğumuz soylenebilir mi? Diğer hayvanlarda, 14 memelilerde gorduğumuzden cok daha ceşitli cinsel ve sosyal sistemlere rastlıyoruz. Coğu memeli turunde genclerin babalarından değil de annelerinden bakım almalarına karşın, yavrulara yalnızca babanın baktığı kimi kuş, kurbağa ve balık turlerinde bunun tam tersi gecerlidir. Derin deniz balıklarının bazı turlerinde erkek, dişinin vucuduna yapışmış, parazit ozellikleri gosteren bir uzantıdır; kimi orumcek ya da bocek turlerinde ciftleşmeden hemen sonra dişi erkeği yer. İnsanların ve diğer pek cok memeli turunun tekrar tekrar uremelerine karşın som balığında, ahtapotta ve diğer pek cok hayvan turunde de “buyuk patlama uremesi” ya da “semelpaıite” adı verilen durum gorulur: tek bir ureme cabası ve ardından gelen, onceden programlanmış olum. Kimi kuş, kurbağa, balık ve bocek (ve ayrıca kimi yarasa ve antilop) turlerinde ciftleşme sistemi bir bekarlar barını andırır: cok sayıda erkek “lek” adı verilen geleneksel bir alanda kendine istasyon oluşturur ve ziyaret eden dişilerin ilgisini cekmek icin hemcinsleriyle rekabet eder; her dişi bir eş secer (coğunlukla da, tercih edilen bir erkek pek cok dişi tarafından secilir), onunla ciftleşir ve ardından, erkeğin yardımı olmadan doğacak yavruları buyutmek uzere cekip gider.

.