Jean-Jacques Rousseau – İtiraflar

Benzeri hiç görülmemiş ve hiç görülmeyecek olan bir işe girişiyorum. Benzerlerime, doganın tüm dogrulugu içinde bir insan gösterm�k istiyorum ve bu insan ben olacagım, Sadece ben. Kalbi�i duyuyor ve insanları tanıyorum. Gördüklerimden hiçbiri gibi yaratılmamışım; yaşayanlardan hiçbiri gibi yaratılmış olmadıgıma inanmak cüretini gösteriyorum. Öteki insanlardan daha iyi degilsem bile, hiç olmazsa başkayım. Doga beni içine döktügü kalıbı kırmakla iyi mi etti kötü mü, bu ancak ben okunduktan sonra yargılanabilecek bir şeydir. Kıyamet borusu ne zaman çalarsa çalsın, ben, elimde bu kitapla, yüce yargıcın huzuruna çıkacak ve yüksek sesle şöyle diyecegim: ·tşte ben böyle düşündüm, böyle yaptım, böyle oldum. iyiyi de, kötüyü de aym içtenlikle söyledim. Hiçbir kötülügü saklamadım, hiçbir iyiligi eklemedim; eger bazı önemsiz süsler kullandıgım olduysa, bu ancak bellek kusurumdan ileri gelen bir boşlugu doldurmak için olmuştur; dogru olabilecegini bildigim şeyi dogru saydım, yanlış oldugunu bildigim şeyi asla. Kendimi nasılsam öyle gösterdim; kötü ve aşagılık oldugum zaman kötü ve aşagılık; iyi, gönlü zengin, yüce oldugum zaman iyi, gönlü zengin, yüce; içimi, ancak senin görmüş oldugun gibi, açıkça ortaya koydum. Ey sonsuz varlık, benzerlerimin sayılmaz kalabalıgım çevremde topla; itiraflarımı dinlesinler, kötülüklerim karşısında inlesinler, acılarım karşısında yüzleri kızarsın. Onlardan her biri sırası gelince tahtının dibinde kendi kalbini aym içtenlikle açsın ve sonra, sadece biri, eger buna cüret edebilirse, sana şöyle desin: “‘Ben bu adamdan daha iyiydim”‘. 12 Ben Cenevre’de l 7 l 2’de, Bay Isaac Rousseau ve Bayan Suzan ne Bernard’ın çocugu olarak dogdum. On beş çocuk2 arasında paylaştırılacak çok küçük bir mülk, payını hemen hemen hiçe düşürdügünden, babamın elinde yaşamak için gerçekten çok ustası oldugu saatçılık zanaatından başka bir şey kalmamıştı. Protestan rahibi Bernard’ın kızı’ olan annem daha zengindi; bilgili ve güzeldi; babamın onu elde etmesi kolay olmamıştı.

Aşktan hemen hemen hayatları ile birlikte başlamış: Daha sekiz dokuz yaşından beri her akşam Treille4 üzerinde birlikte gezerlermiş; on yaşından sonra artık birbirlerinden ayrılamaz olmuşlar. Duygudaşlık. ruhların uygunlugu, onlarda alışkanlıgın oluşturdugu duyguyu pekiştirmiş. Her ikisi de sevecen ve duygulu dogmuş olduktan için, sadece aynı egilimi bir başkasında bulacakları anı bekliyor, daha dogrusu bu an onlan bekliyormuş ve her biri kalbini. kendisi için açılan ilk kalbin içine attı. Duygularını engeller gibi görünen kader, bu duyguyu canlandırmaktan başka bir şey yapmadı. Genç aşık, sevgilisini elde edememenin acısından eriyip bitiyordu; kız, kendisini unutması için, ona geziye çıkmasını ögütledi. Genç aşık boş yere gezip dolaştı ve eskisinden daha aşık olarak döndü. Sevdigi kızı gene sevecen ve sadık buldu. Bu deneyden sonra, ömür boyunca birbirini sevmekten başka yapacaktan bir şey kalmıyordu; buna yemin ettiler ve Tann yeminlerini kutsadı. Annemin erkek kardeşi Gabriel Bernard, babamın kız kardeşlerinden birine abayı yaktı; ama babamın kız kardeşi, annemin erkek kardeşiyle evlenmeye, ancak kendi erkek kardeşinin de onun kız kardeşiyle evlenmesi şartıyla razı oldu. Aşk her şeyi yoluna koydu ve iki dügün aynı günde yapıldı. 5 Böylece, dayım halamın kocası ve onların çocukları da benim hem dayı, hem de hala tarafından yegenlerim oluyorlardı. Bir yıl sonra her iki tarafın da birer çocugu dogdu; sonra gene ayrılmak gerekti. Bernard dayım mühendisti: Prens Eugene’in6 komutası altında, imparatorlukta ve Macaristan’da hizmet etmeye gitti.

Belgrad kuşatması ve savaşında7 kendini gösterdi. Babam, tek erkek kardeşimin dogumundan sonra çagnlmış bulundugu lstan bul’a gitti ve Saray saatçısı oldu. Yoklugu esnasında, anne- min üzelligi, zekası, yetenekleri*. birçok kimsenin ilgisini çekti. Fransa orta elçisi Bay de la Closure, ona bu ilgiyi gösterenlerin en ateşlilerinden biri oldu. Otuz yıl sonra bana ondan söz ederken yüreginin sızladıgını gördügüme göre, duygusu canlı olmalıydı. Annem buna karşı kendini savunmak için iffetten daha çok bir şeye sahipti, kocasını büyük bir içtenlikle seviyordu; onu geri dönmesi için sıkıştırdı; o da her şeyi bıraktı ve geri döndü. Ben bu dönüşün hazin meyvesi oldum. On ay sonra sakat ve hasta olarak dogdum; annemin hayatına maloldum ve dogumum felaketlerimin ilki oldu. Babamın bu kayba nasıl dayandıgını bilmiyorum, ama biliyorum ki asla teselli bulmadı. Onu elinden alanın ben oldugumu unutmaksızın, bende onu görür gibi oluyordu; beni ne zaman kucaklasa, iç çekmelerinden, çırpmıştı sanlmalanndan, okşamalanna acı bir üzüntünün kanştıgını duyuyordum; bu yüzden okşamalan daha da sevecen oluyordu. Bana: “JeanJacques. hadi annenden konuşalım” dedigi zaman ona: “Eyvah! demek gene aglayacagız babacıgım” derdim ve sadece bu söz onu göz yaşlanna bogardı. “Ah! derdi inleyerek, onu bana geri ver, beni teselli et. onun ruhumda bıraktıgı boşlugu • Ona çok düşkün olan rahip babası eQitimine büyük bir özen gösterdiQinden, annemin durumuna göre çok parlak yetenekleri vardı.

Resim yapar, şarkı söyler, theorbe’ ile eşlik eder, kitap okur ve şöyle böyle şiirler yazardı. işte, kardeşinin ve kocasının yokluQunda, görümcesi ve her ikisinin de birer çocuguyla birlikte gezinirken, birinin kardeşi ve kocası konusunda söylediQi bir söz üzerine, doQaçtan söylediQi şiir Ces deux Messieurs qui sont absents Nous sont chers de bien des manieres: Ce sont nos amis, nos amants; Ce sont nos maris et nos freres, Et les peres de ces enfants. {Türkçesi: Burada bulunmayan bu iki bay Bize birçok yönden azizdir; Onlar bizim dostlarımız, bizim işl:larımızdır; Onlar bizim kocalarımız ve erkek kardeşlerimizdir; Ve bu çocukların babalarıdır1ar.) 14 doldur. Sen benim sadece oglum olsaydın seni böyle sever miydim?” Annemi kaybettikten kırk yıl sonra, babam bir ikinci kadının kollannda öldü, ama birincinin adı agzmda ve hayali kalbinin derinliklerinde olarak. Hayatımın yapıcılan böyle yaşadı. Tannnın onlara verdlgi bütün armaganlardan bana sadece duygulu bir yürek bıraktılar; ama bu yürek onlann mutlulugunu saglamıştı, benimse hayatımdaki bütün mutsuzluklann nedeni oldu. Hemen hemen ölecek bir halde dogmuştum, yaşayacagım pek umulmuyordu. Kendimle birlikte, yıllann güçlendirdigi ve şimdi ancak bir başka biçimde bana daha büyük bir acı çektirmek için bazen ara veren bir tedirginligin tohumunu getirdim. 9 Babamın bir kız kardeşi. 10 sevimli ve akılh bir kız, bana öyle iyi baktı ki beni kurtardı. Bu satırlan yazdıgım anda henüz hayattadır; seksen yaşında, kendinden daha genç ama içkiden yıpranmış bir kocaya bakmaktadır. Sevgili hala, beni yaşattıganız için sizi affediyorum ve hayatımın ilk günlerinde benden esirgemediginiz sevecen ilgilerinizi hayatınızın son günlerinde size gösteremedigimden acı duyuyorum. Bir de henüz hayatta olan, saglıklı ve saglam dadım Jacqueline11 var. Dogdugumda gözlerimi açan eller, öldügümde onlan kapatabileceklerdir.

Düşünmeden önce hissetmeye başladım: Bu, insanlıgın ortak yazgısıdır. Ama herkesten çok, bu yazgıyı ben fark ettim. Beş altı yaşıma kadar ne yaptıgımdan haberim yok; okumayı nasıl ögrendigimi bilmiyorum; sadece ilk okumalanmı ve onlann üzerimdeki etkilerini hatırlıyorum; kendimin bilinci kesintisiz bir biçimde işte bu zamana kadar uzanır. Annem birçok roman bırakrmştı. Babam ve ben, akşam yemeglnden sonra bunlan okumaya koyulurduk. Söz konusu olan, ilkin eglenceli kitaplarla beni okumaya alıştırmaktı; ama az sonra kitaplara duydugumuz ilgi öylesine canlı bir hale geldi ki durup dinlenmeksizin, sırayla okuyor ve gec�leri bu ugraşla geçiriyorduk. Kitabın sonuna gelmeden bırakamıyorduk. Bazen, sabah kırlangıçl3:nnın sesini işiten babam, utangaç utangaç: “Hadi yatalım; ben senden daha çocugum” derdi. 15 Bu tehlikeli yöntemle, az zamanda sadece son derece büyük bir okuma ve anlama kolaylıgı degil, aynı zamanda duygular üzerine yaşıma göre görülmemiş bir anlayış yetenegi de edindim. Olup biten şeyler üzerinde hiçbir fikre sahip olmadan önce bütün duygulan tanıyordum. Hiçbir şeyi anlamıyordum, her şeyi algılıyordum. Üstüste duydugum bu karmakanşık heyecanlar henüz sahip bulunmadıgım aklı hiç de bozmuyorlardı; ama bende bambaşka yapıda bir akıl oluşturdular ve bana insan hayab üzerine sonradan deney ve düşüncenin beni asla kurtaramadıklan garip ve romansı fikirler verdiler.

.