Süleyman Sevinç – Kriptolojinin Dönüm Noktası Enigma

E nigma, 1928-1945 yıllan arasında, Alman ordularının birimleri arasında güvenli iletişimi sağlayan daktiloya benzer elektronik bir sistem e verilmiş isimdir (Şekil 1). Sistem, denizaltılar, gemiler, k ara birlikleri, demiryollan, vs. gibi binlerce noktada kullanılmıştır. Güvenli olarak gönderilm esi gerekli olan bir ileti Enigm a kullanılarak önce şifreleniyor, sonra d a şifrelenmiş mesaj, alıcısına radyo, telgraf veya kurye aracılığı ile ulaştırılıyordu. İletinin alıcısı d a yine Enigm a m akinesini kullanarak m esajı deşifreliyor, yani kodlanm amış düz metin haline getiriyordu. Aynı makinenin daha güvenli modelleri Hitler’in ve ordu komutanın Şekil 1 3 Rotorlu Enigma M akinesi (Resim, www.ilord.com sitesinin sahibi olan Bob Lord un izniyle kitapta kullanılmıştır) larmın haberleşm elerini sağlam ak üzere de kullanılmıştır [3, 28]. Almanlar Birinci Dünya Savaşı’ndan, savaşta iletişim ve koordinasyonun değerini iyice kavrayarak çıkmışlardı. Birinci Dünya Savaşı’nda Avrupa, Atlantik ve Afrika’y a dağılmış birliklerin birbirleri ile olan iletişimleri genel olarak telgraf, radyo ve postalar yolu ile sağlanıyordu. Bu mesajların önemli kısmı şifresizdi veya kırılması oldukça kolay yöntemIV lerle şifrelenmişti. Düşman, Almanların planladıkları hareketleri daha Alman kuvvetleri hazırlıklarını bitiremeden haber alıyordu. Gönderilen m esajlardan Alman gemilerinin yerleri de kolayca belirlenebiliyordu. Sonuçta Almanya mağlup olmuş, aşağılanmış ve kendini Avrupa’dan dışlanmış hissetmişti. Bunu hazmedemeyen Almanlar, daha savaş bitmeden, İkincisine hazırlanmaya başlamışlardı bile.

Almanya ikinci savaşı doğru yapm aya kararlıydı. Almanya birincisinden aldığı dersle, ikinci savaşta ordusu, deniz ve hava kuvvetlerini evrensel ve güvenli bir iletişim sistemine geçirm ek zorunluluğunu hissediyordu. D ünya savaşları geniş coğrafyalara yayılmış değişik niteliklere sahip kuvvetlerin beraber operasyon yapm alarını gerektiriyordu. İletişim sistem i hızh ve güvenilir olmalıydı. Bu nedenlerle, Almanlar ikinci D ünya Savaşı için yürüttükleri özel çalışm aların içinde U -Boat denizaltılanm n geliştirilmesi, havadan füze tabanlı bombalam a sistemlerinin geliştirilm esi ve nükleer bombaların geliştirilmesi yanm da, en üst düzeyde gizli olan bir çatışm aya daha başlam ışlardı. Bu çalışm anın am acı Alman ordusunun birimleri ve komuta kadem esi arasındaki iletişim güvenliğinin tam olarak sağlanmasıydı. Alman ordusu 1918 yılında tam d a aradığı çözümü buldu. Bu; kitabımıza konu olan Enigm a makinesi idi ve bir Alman mühendis olan A. Scherbius tarafından patent edilmişti. Enigma, ordu tarafuıV dan satın alm a yoluyla edinildi. Enigma, elektronik olarak çalışan bir şifreleme makinesiydi. Bu makine elektronik olduğu için şifreleme işlemi ve deşifreleme işlemini otomatik olarak yapabiliyordu. Hızlıydı. Şifrelem e otomatik olarak yapıldığı için insan hataları sıfıra indirilebilirdi. M akine yaklaşık 12 kg ağırhğmdaydı ve 4.

2V’luk bir pille çalışıyordu. Kolayca taşınabilir ve cephede bile sorunsuzca kullanılabilirdi. Ayrıca sistemin şifreleri önceki yöntemlerle kıyaslanm ayacak kadar d a güvenliydi. Alman ordusu 1918 yılından sonra d a Enigm a yı kendi kullanımları için daha da geliştirmeye devam etti. Yapılan ilavelerle sistem o kadar güvenli bir hale getirildi ki düz deneme / yanılm a mantığıyla yapılacak bir teşebbüsle tek bir Enigm a mesajını kırmak bile binlerce yıllık bir zam an gerektiriyordu. Alman ordusunun şifreleme makinelerine olan güveni tamdı. Birinci D ünya Savaşı’nın sonunda Avrupa’da pek kimse yeni bir savaş çıkabileceğini düşünm üyordu. O ysa Polonya Almanya’nın niyetlerinden şüpheleniyordu. Alman komuta kadem elerinin ve birliklerinin niyetlerini anlayabilmek için Polonyalılar bir iletişim dinleme istihbarat bürosu kurm uşlardı [4]. B u büro, diğer görevlerin yanında, Alman birlikleri arasındaki m esajları elektronik yollarla ele geçiriyor ve böylece Alman hareketlerini yakından gözlemleyebiliyordu. En azından 1928 yılm a kadar. VI Alman ordusu Enigm a yı edindiği 1918 yılından beri teknik olarak Enigm a’yı daha d a mükemmelleştirme çalışmalarının yanında, böyle bir m akinenin ordunun tüm birimleri tarafından kullanılmasını sağlayacak personelin yetiştirilmesi, eğitimi ve prosedürlerin oluşturulması konularında d a yoğun çalışm alar yapıyordu. Ordunun tüm birimleri için yeterli makine, yedek parça üretilmesi işlemleri tamamlandı. 1928 yılında Enigm a yı devreye almak için her şey hazırdı. Polonya istihbarat bürosu için 1928 iyi bir yıl değildi.

Enigm a’nın devreye alınması ile Alman mesaj trafiği birden şekil değiştirmişti. Gönderilen m esajların görünürde bir anlamı yoktu. Polonyalılar kısa sürede, yeni bir şifreleme sisteminin kullanıldığını anladılar. Ancak Polonya 1932 yılm a kadar tek bir Enigm a mesajım dahi deşifre edemediler. Polonya 1939 yılm a kadar Enigm a hakkında, daha sonraki çalışm alarda Ingilizler için oldukça önemli olacak olan bilgiler topladı. Enigm a’nm iç bağlantıları çözüldü, hatta bir kopyası bile üretildi [4,5]. Fransızların d a sağladığı bilgilerle PolonyalIlar pek çok Enigm a m esajmın şifrelerim kırdılar. Hatta şifre kırıcısı olarak kullanılmak üzere elektronik bir makine dahi ürettiler. Ancak 1939’d a Polonya’nın Almanya tarafından işgali bu çalışm aları durdurdu. İstihbarat bürosu F ransa’y a firar etti. Eldeki bilgiler Fransa ve İngiltere ile paylaşıldı. 1939’da Enigm a şifrelerini kırma bayrağı İngilteVII rey e teslim edildi. Enigm a şifrelerinin kırılması ile ilgili olarak, kitabımızın da teknik olarak incelemeye aldığı kısım işte bu kısımdır. Yani 1939 ile 1945 yılları arasında Ingiltere’de gerçekleştrilen şifre kırma çabalan diyebiliriz. Gerçekten de Almanlar sonuçta, deneme yanılm a yoluyla, kırılması imkânsız olan bir şifreleme teknolojisi geliştirdiler.

B una rağmen İngilizler yeterli sayıda Enigm a m esajını çözmeyi başardılar. Enigm a’nın çözümlenmesi çalışmalarının savaşın kaderi üzerinde en etkin faktörlerden birisi olduğu konusunda genel bir kanı mevcuttur [6]. Her halükârda çalışm a tüm yönleri ile işbirliği ve insan iradesinin neler başarabileceğinin örnekleri ile doludur. Enigma, zamanının en yaygın kullanılan şifreleme sistemi oldu. Savaş boyunca Almanlar yüz binden fazla Enigm a ürettiler. Enigm a y a benim ilgim ise iki açıdan gerçekleşti. Birincisi, Enigma’nın ilk yaygın kullanılan elektronik şifreleme makinesi olm ası ve benim bu teknolojiye daha yakından bakmak istememdir. İkincisi ise Enigma etrafında gerçekleştirilen inanılmaz bir insan işbirliği ve çalışmasıdır. Bir aşam ada Enigm a şifrelerini kırabilmek için 12,000 Ingilizin görev aldığı bilinmektedir. Alan Turing önderliğinde gerçekleştirilmiş bu çalışma muhteşem bir entellektüel enerjinin tek bir amaç için yoğunlaşmasının eşsiz bir örneğidir. İngilizler bilim adam lan ve mühendislerine güvendiler, onlara sorumluluk verdiler ve bunun karşılığını aldılar. VIII Enigm a üzerinde Türkçe bir kaynak oluşturmak istememin başlıca nedeni, konuyu objektif olarak ele alan bir katkıyı Türkçeye aktarm ak istememdir. Şifrelem e, istihbarat ve mühendislik alanlarında çalışanlar, sadece hobi olarak bu alanlara ilgi duyanlara, bilgisayarın temeli olarak adlandırılan bir cihazı merak edenlere veya sadece eğlenceli bir kitap okumak isteyen herkese yönelik olarak hazırladım bu kitabı. B una rağm en teknik detayların kaybolmamasına özen gösterdim. Enigm a nın tarihsel tarafım da uzmanlık alanım dışında olduğu için tarihçilere bıraktım.

.