Bir antikçağ aşkının kara çığlığıdır Seneca’nın Medea trajedisi; aldatılan bir kadın ruhunun bütün gizlerinin açığa çıkışı, tutkunun acıyla dansıdır. Aşk-nefret, vefa-ihanet, neşe-hüzün, merhametzalimlik, gibi birbirine karşıt, ama hepsi insana özgü duyguların eşzamanlı çarpışmasıdır; yüzyıllardır gürül gürül akan aşk ırmağının, ihanet kayalarına çarpışıyla yatağından fırlayışının ve kıyısında yeşeren her çimene, her çiçeğe acımasız yayılışının şiiridir. Önce Yunanlı şair Euripides’in Medeia’sı olarak çıkmıştır edebiyat sahnesine; sonra bir Romalı giysi geçirmiştir üstüne ve Seneca’nın Stoik zihninin damarlarında beslenip değişik bir dekorla yeniden kavuşmuştur aşk seyircisiyle. fiu tutkulu doğada insan varoldukça da, değişik dillere çevrilip hep yeniden can bulacaktır, çünkü içeriğindeki aşk, başka bir Romalı’nın, Vergilius’un dediği gibi,“herkes için ortaktır.” Seneca’nın Medea’sında yaşananlar, Yunan mitolojisinin en tanınmış öykülerinden Argo gemicilerinin (Argona‡tai) altın postu arayış macerasında filizlenen büyülü Iason ve Medea aşkına ve aşkın sonunda yaşanan trajik yıkıma dayanır. Thessalia’nın Iolcus kentinin[a1] kralı Cretheus’un ölümünden sonra, üvey oğlunun tahtı ele geçirme ve bütün Thessalia’ya hakim olma arzusuyla başlar görkemli macera. Adı Pelias’tır bu gözü dönmüş soylunun, iktidar açlığıyla bir anda verdiği bir kararın canına mal olacağını o an için kestiremeyen iktidar tutkununun.[a2] Cretheus’un öz oğlu Aeson’u zindana kapatır, kendi ikiz kardeşi Neleus’u sürgüne yollar. Ama krallığının geleceğine ilişkin tanrılara danıştığında, önceleri pek dikkate almadığı bir kehanet alır Pelias: Tek sandaleti olan birinden sakınması gerekir.[a3] Bir gün denizler tanrısı Poseidon onuruna düzenlenen bir ayine ülkenin her yanından insanlar çağrılır. Gelenler arasında, Aeson’un oğlu Iason da vardır ve bu ayine yetişmek için koşuştururken, balçık kaplı Anaurus nehrinde bir sandaletini kaybetmiştir. Pelias onu gördüğü an, kehaneti anlar. Yaklaşır Iason’un yanına ve kendisine bir yurttaşı tarafından öldürüleceği söylense ve elinde yetki olsa nasıl davranacağını sorar. Iason birden, “Altın postu getirmesini buyururdum,” deyiverir.[a4] Bu sözleri ona apansız söyleten, tanrıça Hera’dan başkası değildir. Kendi onuruna düzenlemesi gerekli ayinleri göz ardı ettiği için, Pelias’a çok kızgındır tanrıça.[a5] Amacı, Iason’un tarafını tutarak Pelias’ı cezalandırmaktır.[a6] Pelias’ın başına kötülük Medea kılığında gelecektir. Pelias hiç zaman yitirmeden Iason’a altın postu getirmesini emreder. Bu tanrısal post, Poseidon’un soyundan gelen altın renkli kanatlı bir koçun, Chrysomallus’un (Ãr˘ÛŞÌ·ÏÏÔ˜) büyülü postudur (Ãr˘ÛŞÌ·ÏÏÔÓ ¢ğr·˜) ve Colchis’te, Ares[a7] koruluğunda bulunmaktadır. Bir meşe ağacına asılmış, gece gündüz hiç gözünü yummayan bir yılan tarafından gözetim altındadır.[a8] Iason tersane ustası Argus’u çağırır yanına, ona elli kürekli bir gemi inşa etmesini buyurur ve Athena’nın desteğiyle Yunan-Roma mitolojisinin ünlü gemisi çıkar ortaya: Argo. Athena’nın öğüdüne uyularak, kutsal Dodona meşesinden yontulur provası ve geleceği konuşur.[a9] Geminin yapımı bittiğinde, Iason, yine kehanete uyarak, ülkenin dört yanından yiğit Yunan gençlerini çağırır ve geminin tayfasını onlardan oluşturur. Euxeinos Pontos’un (∂˘ÍÂÈÓÔ˜ ¶ŞÓÙÔ˜) ya da günümüzdeki Karadeniz’in doğu sahilinde, Caucasus (Kafkas) Dağları’nın güneyinde yerleşik Colchis kentindeki[a10] altın postu alıp getirmek, yelken açılmamış denizler, sırlı geçitler, fırtınalı denizler, çarpışan kayalar, vahşi hayvanlar, büyülü otlar, tılsımlı sözler ve tutku yüklü bir aşk demektir aslında; kısaca, olacak iş değildir. Ama Iason mitolojik kahramandır, başka deyişle, sıradan insanın başaramayacaklarını başarmanın, gerçekleşmeyecek olanı gerçekleştirmenin, gözü pekliğin, dayanıklılığın, yiğitliğin bedenlenmiş halidir. Thessalia’nın doğu sahillerinden, Colchis’in gizemli sahillerine yelken açılır. Kimler yoktur ki bu gemide, Yunan edebiyatının değişik karelerinde yüzlerce kez karşımıza çıkan en ünlüleri: Herakles ve yoldaşı Hylas, Polydeukes ve Kastor (Diaskouroi), Orpheus, Meleager, Zetes ve Kalais (Boreas’ın oğulları), Peleus (Achilles’in babası), Laertes, Telamon (Ajax’ın babası), geminin inşaatını üstlenen Argus, ve onlar gibi pek çok yiğit.[a11] 3. yüzyılda, Apollonius Rhodius’un kaleme aldığı ünlü Argonautica’sına konu olan bu öykü, Troia Savaşı öncesinde, Yunanlıların (ŒÏÏËÓ˜ – Hellenler) siyasal ve sosyo-kültürel yaşayışları, düşünüş tarzları ve alışkanlıkları hakkında bilgiler sunması açısından da önemlidir.
Medea (Latince – Türkçe) – Seneca
PDF Kitap İndir |
nadir helenistik efsanekerden biri