Charles Dickens – Müşterek Dostumuz

Charles Dickens’ın 19. Yüzyılın en “büyük” birkaç romancısından biri olduğu, roman kanonunu oluşturan “klasik” yazarlar arasında muhakkak zikredilmesi gerektiği, roman sanatıyla ortalama bir tanışıklığı olan hemen herkesin, kendi kişisel görüşünü de pek açık etmeksizin itirazsız kabul edebileceği bir iddia. Ama Dickens’la günümüz okurları arasında dikkate değer bir mesafe olduğu inkar edilemez. Özellikle memleketimizde Dickens, kelimenin sadece kötü anlamıyla, “herkesin bildiği ama kimselerin pek okumadığı yazar” anlamıyla “klasik yazar” konumundadır. Daha da ötesi bizdeki genel kanaat Dickens’ın bir “çocuk kitabı yazan” olduğu yönündedir ve ciddiye de alınmaz pek eserleri. Bu nedenledir ki uzun yıllar sadece, başta Oliver Twist ve David Copperfield olmak üzere birkaç kitabının çocuk kitabı olarak kısaltılmış versiyonlar ya da Noel Şarkısı gibi hakikaten de çocuk kitabı olarak yazılmış eserleri ve bir de muhteşem başlangıcına rağmen en zayıf eserlerinden biri sayılan iki Şehrin Hikâyesi yayınlanmış, Türkiyeli okurun zihnindeki Dickens imajını da büyük ölçüde bu kitaplar belirlemiştir. Halbuki Dickens’ı gerçekten büyük yazar yapan en önemli üç özelliğinin, yani muhteşem üslup zenginliğinin, mizah duygusunun ve inanılmaz çeşitlilikte karakterler yaratma ustalığının kısaltmalarda korunması olanaksızdır. Uzun yıllar tam ve nispeten sağlıklı çevirisi yayınlanan tek eseri, MEB Klasikleri arasında çıkan Antikacı Dükkânı olmuş, buna aradan epey bir zaman geçtikten sonra Büyük Umutlar, Martin Chuzzievvitt ve Zor Zamanlar eklenmiştir ki bunların ilki hariç hiçbiri Dickens’ın en önemli eserleri arasında sayılmaz. Birçok eleştirmenin Dickens’ın başyapıtı olarak gördüğü Kasvetli Ev ülkemizde ancak 2001 yılında yayınlanabildi, ama gereken ilgiyi gördüğü söylenemez. İçerdikleri toplumsal eleştiri boyutuyla da en önemli diğer iki eseri arasında sayılagelen Müşterek Dostumuz ancak şimdilerde yayınlanabilirken, Little Dorrit hala yayınlanmadı. Yine ciddi bir kapitalizm eleştirisi içeren Dombey and Son da çevrilmiş değil.