Turan Keskin – Arap Ülkelerinin Yakın Tarihi

Sovyetler Birliği’nin, Modern Arap tarihinde önde gelen uzmanlarından biri olan tanınmış Arap uzmanı Vladimir Borisovich Lutskiy (1906-1962) tarafından kaleme alınan Arap Ülkelerinin Yakın Tarihi, yazarının ölümünden sonra basılmıştır. Lutskiy’nin bu kitabı, Rus ya da Sovyet literatüründe modern dönemde, Arapların sistematik bir tarihinin yazılmasına yönelik ilk girişimdir. Lutskiy bağımsız bir tarih disiplini olarak Arap ülkelerinin modern tarihi alanındaki eğitimine 1930’larda başladı. Kendisini tamamen konusuna adamış hevesli biri olarak, yeni yollar denemekten hiçbir zaman çekinmeyen yazar, haklı olarak Sovyet Arap tarihçileri Okulunun kurucusu olarak kabul edilir. Devrim öncesinin klasik Rus oryantalistleri modern Arap tarihine büyük bir ilgi göstermemişlerdir. Gazeteciler, diplomatlar ve askerî yetkililer Arap tarihine sadece Şark Meselesi ya da Avrupalı güçlerin sömürgeci politikalarıyla bağlantılı olarak değinmişlerdir. Rus ekolündeki önemlerine rağmen K. M. Bazili’nin Türk Hâkimiyeti Altında Suriye ve Filistin (Rusça) ve A. Adamov’un Geçmişinde ve Bugününde Arap Irak’ı ve Basra Vilayeti (Rusça) gibi etkileyici çalışmaları bile Arap ülkelerinin tekil tarihleri üzerine yazılmış makaleler olmanın ötesine geçemiyordu. Sovyetler döneminde, başta Mısır, Suriye, Sudan ve Arabistan olmak üzere Arap ülkelerinin tarihiyle alakalı birçok ilgi çekici makale ve monografi yayınlanmıştır. Bununla birlikte, bu çalışmaların hiçbiri 19. yüzyıl dönümünde Arap tarihinin tutarlı ve sistematik bir dökümünü sağlamak için yola çıkmamıştır. Yine bunların hiçbiri Arap dünyasının tarihinin ve gelişiminin, modern zamanlardaki konumunun ve rolünün kapsamlı bir fotoğrafını vermez. Rus tarihsel geleneğinin olmayışının, konu üzerine görece sınırlı sayıda literatür bulunmasının ve Arap tarihinin başlıca problemlerinin hem Rus hem de yabancı kaynaklarda çok az çalışılmış olmasının, Lutskiy ’nin kitabında etkisini göstermesi kaçınılmazdı.


Kitapta yer alan bazı bölüm ve kısımlar eksiktir. Örneğin, günümüzde dünya tarihinde bir boşluk olarak kalan, Fas’ın sosyal ve ekonomik tarihine ait herhangi bir kısım yoktur. İleri araştırmalar ve somut detaylara ihtiyaç duyulduğunda Lutskiy sadece ana hatları ve nirengi noktalarını verir. Fakat bu, modern Arap tarihini sistematikleştiren ve genelleştiren ilk girişim olarak onun çalışmasının ehemmiyetini azaltmaz. Lutskiy Marksist-Leninist bir bakış açısıyla yazar. Avrupalı güçlerin kolonyal politikalarını şiddetle eleştirir ve onların Doğu’daki varlıklarını bir şer olarak sayar. Kitabı, Arap halklarına karşı derinden hissedilen sıcak bir şefkat duygusundan, kendilerini Türk paşalardan ve Avrupalı sömürgecilerden kurtarmak için verdikleri mücadelelerin coşkusundan ve Arap halklarının geleceğine ve kendi yaşam biçimlerini seçme yeteneklerine duyduğu inançtan esinlenmiştir. Lutskiy ’nin kitabı çok zor ve itinalı bir çalışmanın sonucudur. Şimdiki şekli, hazırlanması birkaç yılı alan bir dizi dersten (konferanstan) ibarettir. 1936’da, Moskova Doğu Araştırmaları Enstitüsü’nde, Moskova Üniversitesi’nde ve diğer birçok yüksekokulda ders vermeye başladı. Derslerinin bazıları, Sömürge ve Bağımlı Ülkelerin Modern Tarihi, Moskova, 1940 (Rusça) ders kitabında ayrı bölümler olarak gözükür. Sonrasında Lutskiy üniversite derslerini dikkate değer şekilde arttırmıştır. Hâlihazırdaki kitap, 1949 ve 1953 arasında Moskova Üniversitesi’nde Lutskiy ’den iletilen ders dizisinin var olan geniş baskısının bir versiyonudur. Maalesef, bu ders dizisinin kelimesi kelimesine bir kaydı tutulamamıştır. Kitap bu yüzden, Lutskiy ’nin kendi arşivi ve öğrenci notlarının özetlerine dayanarak, gözden geçirilmiş ve genişletilmiş, önceki yıllarda aktarılan derslerin kelimesi kelimesine sunumundan derlenmiştir.

Fransa’nın Cezayir’i ele geçirmesini ele alan derslerin kelimesi kelimesine kaydı olmadığından On üçüncü bölüm Lutskiy ’nin de katkıda bulunduğu “Sömürge ve Bağımlı Ülkelerin Modern Tarihi” adlı eserin On birinci bölümüne dayanmaktadır. Arap Ülkelerinin Modern Tarihi’nin hazırlanışında adı geçen kitabın, özellikle 10. ve 22.bölümleri başta olmak üzere, diğer bazı bölümlerinden de yararlanılmıştır. Bölüm 19 (Doğu Sudan’daki Mehdi Devleti), Bölüm 20 (1870-1914 arasında Cezayir) ve Bölüm 27 (I. Dünya Savaşı’nda Arap Ülkeleri 1914-1918) R. G. Landa; Bölüm 4 (19. yüzyılın başında Filistin, Suriye ve Irak), Bölüm 9 (Tanzimat döneminde Lübnan, Suriye ve Filistin) ve Bölüm 24 (19. yüzyılın sonlarında Suriye, Filistin ve Irak) ise I. M. Smilyanskaya tarafından yayıma hazırlanmıştır. M. S. Lazarev’in hazırladığı materyaller bölüm 25 ve 27 için kullanılmıştır.

.

PDF Kitap İndir

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir