Kurtuluş Kayalı – Türkiye’nin Ruhunu Aramak – Bir Kemal Tahir Kitabı

Belli ilkeleri oldu bu kitabın. Her şeyden önce yazıların bu yıl yazılmış, ilk defa yayınlanacak, takriben on sayfalık metinler olması istendi. Çünkü bu aşamada, bu tarihte gerçekleştirilecek problem odaklı Kemal Tahir yaklaşımları önemli. Bazıları için de Kemal Tahir ve düşünceleri geçip gitmiş, yitip bitmiş bir heves. 2010 koşullarında bir Kemal Tahir fotoğrafı çekilmek istendi. Bu önemli bir fotoğraf olarak tezahür ediyor. Eski makaleler, yazılar yer almıyor bu kitapta. Hani derler ya tüccar müflisleyince… Bir de tabii temel mesele şu: insanlar kafalarını iki elleri arasına alıp da Kemal Tahir hakkında düşünüyorlar mı? Dert bunu sınamak. Dert Kemal Tahir bugün yaşıyor mu onu anlamak. Anlamaya çalışmak. Tabii doğal olarak bugün yaşıyorsa nasıl yaşadığını kavramaya kalkışmak. Belki de her şeyi sorgulayan entellektüeli sorgulamaktan doğru/yanlış kaçınmamak gerekir. Hele bir şeyin tabu olması için anlaşılmaması şarttır diyen bir entellektüeli tabulaştırmak belki de ona yapılacak en büyük haksızlık olur. “Yanılmışız arkadaş” lafını sürekli olarak kullanan bir entellektüelin bugün yaşasaydı eski düşüncelerini aynen telaffuz edeceğini söylemek kelimenin tam anlamıyla bir ham hayal. Dolayısıyla onun düşüncelerini adabıyla, saygılı bir şekilde tartışmak gerekli görünüyor.

Hayatı sorgulamakla geçmiş bir entellektüelin düşünceleri hakkında, sanki herkes koro halinde konuşuyormuş gibi, konuları bölüşüp metinlerini özetlemek çıkar yol değil. Eline kalemi alıp konu özetletmek, kitap özetlemek mesele değil. Doğrusu meseleyi belirli sorular çerçevesinde tartışmak. Dolayısıyla sınırlı sayıda kişiye bazı başlıklar önerildiyse de herkes konu seçmekte özgür bırakıldı, kimseye konu empoze edilmedi. Ancak böylelikle mesele odaklı bir şekilde düşünülebilir. Belli sorunlar etrafında tartışılarak. Yoksa bilgi yığınıyla karşılaşılır. Önemli olan meselelerin tartışılması. Bu nedenle, kitaptaki durumu anlamak için soruşturma soruları önemli. Önsözde tekrarlanıyor: “Son metinlerinden otuz dokuz yıl sonra Kemal Tahir’in Türk düşüncesi ve/veya Türk romanındaki yerini nasıl değerlendirirsiniz?” “Kemal Tahir’in metinlerine yönelik olarak yapılan tahlillerin zaman içinde farklılaşması konusunda nasıl bir yorum yapılabilir?” Soruşturma sorularının cevaplanması halinde sayfa sınırı olmadığı söylendi ve metinlerin özellikle kapsamlı olması istendi. Ama nedense cevaplar oldukça sınırlı oldu. Ama belki de cevaplar vecizdi. Belki, belki değil, muhakkak kimi çelişkiler var yazılanlar arasında. Farklılıklar var. Belki somut yazıların içinde de çelişkiler var.

Bunlar bile Kemal Tahir konusunda daha yeni, daha farklı değerlendirmelerin yolunu açabilir. Kemal Tahir kitabında yer alan metinler Kemal Tahir’e dair, ülkeye dair düşüncelerimizi zenginleştirecek mahiyette. Kemal Tahir’in hayat sürecinde bile düşüncelerinde bir farklılıklar, bir çelişkiler manzumesi görülmüyor mu? Kemal Tahir deyince bir alana hapsolmak yanlış. Ancak her alana dair kalem oynatmak Kemal Tahir’i anlamanın yolunu açar. Tarih, sosyoloji, felsefe, iktisat, edebiyat ve hattâ psikoloji -hani o Türk insanının şuuraltını anlamak gerek sözü- folklor ve bilumum sosyal bilim dalı konularına odaklanmakla Kemal Tahir’in anlaşılmasının yolu açılabilir. Kemal Tahir’i anlamamak çoğumuzun duçar olduğu belli bilim disiplinlerine hapsol- maktan kaynaklanıyor. Bu anlamda şu Sosyal Bilimleri Açın kitabının müellifleri hakikaten Kemal Tahir’in çağdaşları olarak görünüyor. Ancak böyle disiplinlerarası bir anlayış Kemal Tahir’e yakınlaşmayı sağlayabilir. Aslında bir adım daha atmak lazım. Akademisyen başka, düşünür başka. Ancak akademisyenin darlığı aşılarak özgün düşünceye varılabilir. Sezai Karakoç da böyle söylemiyor muydu? Ortama bakıldığı zaman mesele anlaşılır. Bu anlamda bu kitabın son yazısını bir müsvedde olarak telakki edip çok ama çok geliştirilmesi gerektiğini düşünmek gerek. Bu alanda daha kırk fırın ekmek yemek lazım. Özgün düşünce adamlığının üstüne bir de meseleleri sorgulama zorunluluğu konulduğu zaman bu alanda emek sarfetmenin katkısı ortaya çıkar.

Demek ki daha henüz işin başındayız.

.