Ivan Illich – Okulsuz Toplum (Oda)

Kamu eğitimiyle ilgilenmemi sağlayan Everett Reimer oldu. Pek çok kişiyi etkileyip günden güne yaygınlaşan zorunlu eğitimin ne anlama geldiğini, onunla, 1958’de Puerto Rico’da karşılaşıncaya değin sorgulama gereği duymamıştım. Sayın Reimer ve ben, pek çok kimsenin öğrenim hakkının okula devam zorunluluğuyla sınırlandığını ayrımsadık. Bu kitabın içeriği CİDOC’da [1] ortaya konulan ve 70’li yıllarda tartışıp üzerinde anlaştığımız taslağın sonuçlarından biridir. Kitaptaki son kısım, Erich Fromm’la, Bachofen’in Mutterrecht adlı yapıtına ilişkin bir konuşmamız çevresinde gelişen düşüncelerimdir. Reimer’la 1967 yılından başlayarak, Meksika Cuernavaca’da Kültürlerarası Dokümantasyon Merkezinde düzenli aralıklarla buluştuk. Merkezin yöneticisi Valentine Borremans da çalışmalarımıza katılıyor ve Latin Amerika ve Afrika’nın gerçeklerine ilişkin fikirlerimi üsteleyerek, yeniden düşünmemi istiyordu. Bu kitap, bir yanıyla da, Bayan Borremans’ın salt toplumsal kurumların değil, hayat felsefesinin de «okuldan arındırılması» gerektiğine ilişkin düşüncesini gösteriyor. Uluslararası eğitim okulsuzlaştırma aracılığıyla başarılamaz; eğitim meselesine günümüz okul tipine uygun, almaşık yapılı kurumlarla girişilirse, başarı kazanır. Evrensel eğitim için vaat edilen sonuçlara ne öğretmenlerin öğrencilere getirecekleri yeni yaklaşım, ne okul sınıflarının hızla yaygınlaşması ne de eğitbilimsel sorumluluğu öğrencilerin bütün yaşam alanlarını kapsayacak biçimde genişletme girişimleriyle ulaşılabilir. Eğitimde yeni olanaklar için harcanan çaba, kurumsal olana karşıtlığı temel alan araştırmalara yönelmek zorundadır; böyle bir kimliği olmayan yapılar, yaşamın her anında öğrenme, bölüşme ve diğerine sağır kalmama gibi, kişinin şansına yardım eden yapılardır. Eğitim araştırmalarını bu doğrultuda ilerleten ve hazırdaki hizmet sektörlerine seçenek arayanların gereksindikleri kavram ve açılımlara yardımcı olmayı umuyoruz. 1970 yılı ilkbaharı ve yazı boyunca, çarşamba günleri bu kitabın kimi bölümlerini Cuernavaca’daki CIDOC programlarının katılımcılarıyla paylaştım. Katılımcılar kimi önerilerle birlikte, eleştirilerini de ilettiler. Joseph Fitzpatrick, John Holt, Angel Quintero, Layman Ailen, Fred Goodman, Gerhard Ladner, Didier Piveteau, Joel Spring, Augusto Salazar Bondy ve Dennis Sullivan ile birlikte, özellikle Paulo Freire, Peter Berger ve Jose Maria Bulnes’in fikirleri de bu kitapta yer alıyor.

Eleştirilerini ifade edenler arasında Paul Goddman’ın düşüncelerimi değiştirmemde köktenci etkileri var. 1., 3., 6. bölümlerde ise, Robert Silvers’in değerli katkıları oldu. Reimer ile ben ortak araştırmalarımızın sonucunu ayrı ayrı yayınlama kararı aldık. Reimer bolca dokümanlar beslediği eserini 1971 yılında Doubleday-Company ve Penguin Eğitim dizisinde School is Dead (Okul Öldü) başlığıyla yayınladı. Reimer ile görüşmelerim sırasında tanıştığım ve Reimer’in sekreteri olan Dennis Sullivan, ABD’deki kamu okullarına ilişkin tartışmalar hakkındaki görüşlerinin bulunduğu bir kitabı yayıma hazırlıyor. Söz konusu çalışmanın Cuernvaca’da kurulu CİDOC’daki «Almaşık Eğitim» başlıklı seminerlere «eleştirel bir yaklaşımın katkısını getirmesini umuyorum. Toplumun okuldan arındırılması önsavına içtenlikle inanıp desteklerken, beliriveren kimi çetrefil sorunları tartışmak, geliştirilmeyi hak eden kurumları ayırmamıza yardımcı olabilecek ölçütleri araştırmak ve egemenliği hizmet sektöründe olan bir ekonomiye karşıt olan «Boş Zaman Çağı»nın ilerlemesini ivmelendirecek bu kişisel ereklerimi ışığa çıkarmak istiyorum, çünkü bunlar okullulaştırılmanın süregittiği toplumsal katmanlarda öğrenme eylemine yardım eder.

.