Bülent Tanör – Anayasal Gelişme Tezleri

Bülent Tanör bu kitabı Cumhuriyet gazetesinin 1977 Yunus Nadi Armağanı yarışmasına göndermek amacıyla kaleme almıştı. Henüz ismini koymadığı bu eseri, arkadaşlarıyla aramızda ve mizahi olarak “Padişahlar Albümü” olarak adlandırıyordu. Çok sayıda anayasa ve kamu hukukçusunu ve yazarı tek tek ele alarak görüşlerini değerlendirdiği için, şaka olarak bu ismi uygun görmüştü. Sonraları, “şimdilik” kaydıyla, bu eseri yayınlamaktan vazgeçti. Sanırım o sıralarda hepsi yaşamakta olan bu yazarları, eleştirileri ile kırmaktan çekinmiş olabilir. Fakat teksir edilen bu metni, kitap rafına kaldırırken, bana ve Yücel Sayman’a (Doç. Dr., eski İstanbul Baro Başkanı), “Size vasiyetim olsun: eğer ben Padişahlar Albümü’nü yayınlamadan bana bir şey olacak olursa, siz bunu mutlaka yayınlayın” dedi. Daha sonra, 1993 ders yılında bu çalışmayı, “Anayasal Gelişme Tezleri” adını vererek doktora derslerinde işledi. Doktora öğrencilerinden her biri bir kamu hukukçusunu seçip onun anayasal görüşünü ele aldı. Öğrencilerinden Mehmet Ö. Alkan, Ozan Erözden ve Bertil Emrah Oder ile birlikte, Bülent’e bir sürpriz yapıp, bu kitapta yer almayan bir “padişah” olarak, Bülent Tanör’ün anayasal tezlerini hazırladılar ve sundular. Bülent, kitabın Giriş bölümünde, anayasal gelişmelerimize bir “toplu bakış” olan bu çalışmanın ikinci bir ana bölümünün olması gerektiğini, bunun da “araştırmanın yazarının anayasal gelişmelerimizle ilgili kendi görüşlerinin ortaya konması” oldu­ 10 Anayasal Gelişme Tezleri ğunu belirtiyor ve “İkinci bölümü yazmaya zaman elvermedi” diyor. Fakat ben, Bülent Tanör’ün daha sonraki birçok yayınıyla, özellikle de Türkiye’de Demokratikleşme Perspektifleri adlı çalışmasıyla ve Yapı Kredi Yaymları’ndan hâlâ yeni basımları çıkmakta olan Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri adlı kitabıyla bunu yaptığını düşünüyorum. Öget Öktem Tanör Giriş Cumhuriyet gazetesi 1976-1977 Yunus Nadi Yarışması’nm konusunu açıklarken, bu alanda yapılacak çalışmaların iki türlü olabileceğini de belirtti.

Birincisi, araştırmalar anayasal gelişmemizin belirli bir dönemini ya da belirli bir anayasal kurumun tarihimiz içindeki evrimini konu alabilirdi. İkincisi ise 100 yıllık anayasal gelişmelerimize toplu bakış niteliğindeki çalışmalara girişilebilirdi. Bu incelemede ikinci yol seçilmiştir. Bir “toplu bakış” çalışması iki ana bölümden kurulu olmak gerekirdi. Birincisi, bu alanda şimdiye kadar ileri sürülen ve bütün bir gelişmeler zincirini ele alan görüşlerin dökümü; İkincisi de doğrudan doğruya araştırmanın yazarının anayasal gelişmelerimizle ilgili kendi görüşlerinin ortaya konması. Bu çalışmaya girişilirken düşünülen taslak bu idi. Ne var ki sonuçta ortaya çıkan, daha doğrusu bitirilebilen, bunlardan sadece birincisi oldu. İkinci bölümü yazmaya zaman elvermedi. Bu bakımdan, ortaya çıkan metin, 100 yıllık anayasal gelişmelerimiz konusunda şimdiye kadar önerilmiş olan çözümlemelerin bir dökümünden başka bir şey değildir. Ama bu “döküm” basit bir sergilemeden ibaret de sayılamaz. Çünkü şimdiye kadar önerilen açıklamaların belirli ölçülere göre kümelendirilmesine ve eleştirilmelerine de yer verilmiştir. Bu ölçülerin neler olduğu metinden anlaşılacaktır. Şimdiden söylenebilecek olan, araştırma sonucunda biriken malzemenin şöyle bir kaba ayrıma yol açtığıdır. 12 Anayasal Gelişme Tezleri I. Kemalist anayasal gelişme tezleri II.

Gelenekçi-İslamcı anayasal gelişme tezleri III. Popülist anayasal gelişme tezleri IV. Sosyalist anayasal gelişme tezleri Bütün bunlarda “anayasal gelişme tezi”yle anlatılmak istenen yalnız “Anayasa” gelişmeleriyle ilgili yorumlar değildir. “Anayasal” ifadesinin “Anayasa’yı aşan, siyasal gelişmeleri de içine alan bir anlamı ve kapsamı vardır. Bu nedenle, ele alınan görüşlerin aktarılmasında yalnız hukukî değil, bu görüşlerin çerçevesini oluşturan toplumsal ve siyasal yorumlara da yer verilmiştir. Şu var ki, yazarların önerdikleri yorumlardan buraya alınanlar, onların anayasal gelişmelerle ilgili bütün görüşlerini kapsamaz. Buna ne olanak ne de gerek vardı. Yapılan, şu iki temel soru’nun karşılığını aramaktan ibarettir: Anayasal gelişmelerimiz konusunda fikir yürütmüş olanlar, bu gelişmeleri yaratan etkenler (dinamikler) ile, bu gelişmelerin ana yönleri konusunda ne gibi yorumlar ileri sürmüşlerdir? Dolayısıyla “anayasal gelişme tezleri” başlığı, bu gelişmelerin dinamikleri ile yönleri konusundaki görüşleri içermektedir. Son olarak belirtmek gerekir ki, çalışmamızda yer alan yazarlar listesi tam ve eksiksiz olmaktan uzaktır. Bu bir ilk taslak çalışmasıdır. İlerde, hem bu eksikliklerin giderilmesine, hem de başta düşünülen, ama yazımına zaman kalmayan ikinci bölümün ortaya çıkarılmasına çalışılacaktır.

.