Henry Bauchau – Çevre Yolu

METROYLA Aubervilliers Kalesi istasyonuna dogru giderken -oradan Bobigny otobiisiine binecegim -, irocuklugumdaki haliyle ailemi dii§ ilniiyorum. Aile, benim de tamk oldugum o uzak y1llar; hastanede sohbet ettigimizde Paule en irok bunlara ilgi duyuyor. Kocasmm ve kii triik oglunun, irogu zaman farkmda olmadan, son derece kuvvetli bir §ekilde ait olduklan, kendisinin de evlili k yoluyla birle§tigi bu siilalenin koklerine, itr i ire ge irmi§ baglanna, ya­ §ama tarzlarma. Kanser tedavisi yiiziinden Paule’iin sa irlan dokiildii. Perugu yerinde dursun diye ugra§t1gm1 gordiik ire. kel oldugunu fark edince ne kadar act irekmi§tir kim bilir diye dii§ ilniiyorum s1k s1k. Stephane ya§asayd1, 19 44’te Naziler onun canma k1ymasalard1, kel kahr m1yd1? Ben onu hep yirmi yedi ya§mdak .i haliyle hatulayacag1m, zamanm eli haf1zamda ona hi tr degmemi§ olacak. Benimle beraber · Paule’iin odasma gi riyor sanki, mas ma vi gozleri, san sa irlan, uzun boyu, varla yok aras1 tebessiimiiyle. Utanga ir degil de sakmgan. Bi r eylem adam1. Onu Temmuz 194 0’ta tan1d1m, sava§m y1kmttlarm1 kald1rmak iizere kurulan §antiyelerden birinde. Meslegi, maden ocaklannda kuyu a ir1c1hkt1 ama §antiye i§le rinden de iyi anhyordu. <;ok ge irmeden bizim k.ini o yonetti.

�antiyelerimiz birle§tirilince, Meuse Nehri havzasmda §antiye §efleri yeti§tirmek iizere 1941 ‘de a irtlan bir egitim kampmm ba§ma ge irti. 11 Ne zaman bo� vakit bulsa, nehrin kenannda yer yer ytikselen kayalara t umanmaya giderdi ; sava�tan beri Alpler veya obtir daglar ona ge�it vermez olmu�tu �tinkti. Onun mtikemmel bir dagc1 oldugunu ve hayatmm tutkusunun daglar, kayalar, buzullar oldugunu ogrendim. Bir gtin, kendisiyle birlikte llrmanmam1 teklif etti. Kti�tik bir trene binip pek �ok llrman1� hattmm oldugu bir kayahgm yakmma kadar gidiyoruz. Halkalar halinde ortilmti� bir ip �1kar1yor �antasmdan ve boynuna as1yor. Kayalann etegine kadar ytirtiyoruz, ip gerdanhg1yla hem mtitevaz1 hem kurumlu gortintiyor. T1rmam� i�in bir tecrtibe edinme, bir �uakhk donemi �a rt ve bunu onunla yapmak daha ilk andan ho�uma gidiyor. Bu t1rmam� hattm1 hallrhyorum, beni t umand1Td1g1 ilk kaya duvan buydu. Mtithi� etkilenmi� haldeyim zira oldum olas1 ba�1m donerdi. ipi nastl kullanacag1m ve birka� pitona baglad1g1 karabinalann i�inden ipi nastl ge­ �irmek gerektigi dt�mda pek bir a�1klama yapm1yor. Gerisi i�in, “Benim yapt1g1m1 yap,” diyor. Ayagm1 ya da elini koymak i�in ihtiya� duydugu ytizeyin kti�tikltigtine �a�arak onu seyrediyorum. Ben hayatta yapamam gibime geliyor, elimi buakacag1m, kayacag1m, gene de onun tutundugu yere tutunmay1 iyi kotti becerip onun �1kt1g1 yere kendimi �ekmeyi ba�anyorum. Biraz tehlikeli bir ge­ �itte kayanm etrafmdan dolanmak gerekiyor, bunu yaparken de tek ayak tisttinde dengeni koruyor, obtir ayagmla, bo�lugu yoklay1p, kendini tizerine �ekecegin bir t ara�a ar1yorsun.

insan mecburen a�ag1ya bak1yor. <;ok ytiksekte degiliz, bo�luk hissinin beni huzursuz etmesine yetecek kadar ytiksekteyiz gene de. Etraf1mdaki her �ey donmeye ba�hyor hafiften, tutunma nok tasmm tis ttinde titreyen ayag1m1 �ekmem gerek ama obtir ayag1m1 koyacag1m tutunma noktasm1 bulmay1 beceremiyorum. Ayag1m kay1p dti�ece ­ gim, diye ge�i riyorum akhmdan. 0 esnada, bana dontik olan bak1 – �m1 gortiyorum, emniyetimi daha iyi saglamak i�in ipi biraz gererken gayet sakin bir sesle, “Sol bacagm1 biraz kaldu, tutunma noktasm1 bulacaksm. Sonra hi� duraksamadan sag kolunu yukanya dogru uzat, kendini tisttine �ekecegin kti�tik birtara�a var,” dedigi12 ni duyuyorum. Bu amn nihai karar am oldugunu hissediyorum, bir l lrmam§�I olma ytirekliligini ya gosterecegim ya gostermeyecegim ve ben var gtictimle t1rman1§�1 olmay1 istiyorum. Engeli ge�iyorum, y anma ula§1yorum. Sonralan, s1k s1k bu ge�ide t1rmand1m ve goztime niye o kadar zor gortinmti§tti acaba diye dti§tindtim. Tl Tffi anI§a yeni ba§layan birini oraya her gottirdtigtimde, ilk seferde benim ya§ad1g1m sorunlann aymsm1 ya§ad1gm1 gordtim ve l lpk1 Stephane’m yapt1g1 gibi ona gtiven telkin etmeye �ah§tlm. Paule’tin kar§1smday1m §imdi, bana soruyor: “iyile§ecek miyim iyile§meyecek miyim?” Stephane oradaym1§ gibime geliyor. Mesele engeli ge�mekte, dogru tutunma noktasm1 ona gostermekte. Ne var ki bilmedigim tam da bu. Cevap vermiyor, sorusunu i�imden tekrarhyorum, §a§kmhgm ytiztime yayllmasma engel olam1 – yor ve hep verdigim cevab1 veriyorum : “Elbette, iyile§me yolundasm, bunu gayet iyi biliyorsun.” Bunu bana soyleten kim, Stephane m1? Benim yerimde olsa, o da, hi�bir §ey bilmeden, aym §eyi mi yapard1? Bir gtidtiye itaat ediyorum, Paule’tin i�indeki timidi diri tutmak isteyen annesinin ve tedavisini tistlenen ekibin gtidtistine.

Haklan var, ba§ka ne yap1hr? Hastaneden �1karken, Paule’ti gormeye gelen bir k .Jz arkada­ §Iyla kar§Ila§1yorum kap1da. �a§ITml§ durumda: “Herkes ona maval okuyor, yurtd1§ma gitmeyi, evini dayay1p do§emeyi dti§tintiyor, hi� piri mtimktin degil. Bunu ondan saklarnak ve rol yapmak korkun� bir §ey.” Paule’tin annesi, km yeniden hastaneye kaldmld1gmdan beri ytiztinden eksik olmayan o sakin ve kararh ifadeyle �1kageliyor. Justine’in bana soyledi k.lerini duymad1 arna tahmin ediyor ve omuz silkerek bunlan bir kenara itiyor: “Onemli olan Paule’tin moralinin bozulmamas1, direnci kmhrsa her §ey tepe taklak olur.” Justine’in koluna giriyor ve ikisi bana el sallayarak asansore biniyorlar. Yola �1k1yorum, yine otobtise biniyorum. Kar§1mda, avurtlan �okmti§ hentiz gen� bir adarn var. Gri ma vi gozleri �ok ilgimi �eki13 yor; dikkatli, bir noktaya yogunla§ffil§, adeta uzaklan ke§f e dalmak i�in yaratilm1§ gozler. Stephane da t umanmaya ba§lamadan once aym bu bak1§la kayaya di kerdi gozle rini ve yine aym bak1§la -boy ­ le zamanlarda bir y1 rt1c1 ku§unkine benzerdi bakI§l -t umam§ sITasmdaki muhtemel tutunma noktalanm hesaplard1. Sava§m ilk y1llarmda s1k s1k birlikte t1rmand1k ve aram1zda bir dostluk dogdu. Bir gtin beni bir spor �ah§tmc1S1yla birlikte gottirdti, adamm ad1 Sar quin’di, �ok iyi t1rmam§�1yd1. Gtintin sonunda, biz a§ag1dan onun emniyetini saglarken, Stephane, kollanndan destek alarak kendini yukan �ekip tisttinde iki zor denge hareketi yapmay1 gerektiren sarp bir �1kmtmm hakim oldugu bir t1rmam§ hattmdan nasil �1k1lacagm1 gosterdi bize.

Stephane ilk kayahk �1kmt1y1 epey yava§ bir §ekilde a§1yor, durup soluklandiktan sonra, hayran olunacak bir kesinlik ve �abukl ukla ikincisine ula§1yor ve ge�iyor. ipin tisttinde kayarak a§ag1ya inip Sar quin’in emniyetini saghyor. Sarquin’in ba§lang1� hamlesi gayet iyi, ilk kayahk �1kmt1y1 fazla h1zh a§1yor, ikincisine vard1gmda yorgun, kendini yukar1 �ekemiyor ve ans1zm ayag1 kay1- yor. A§ag1 inmesi i�in onun emniyetini saglayan Stephane, deneme sITasmm bende oldugunu soyltiyor. Sar quin ba§aramad1ysa ben hi� ba§aramam. Bu i§e giri§mek pek gelmiyor i�imden ama o ikisinin kar§1smda son dakikada geri ad1m atamam. Ba§lang1� hamlesini Sar quin’den daha yava§ yap1yorum, nefesimi idareli kullanarak ilk kayahk �1kmt1y1 gti�ltikle a§1yorum. ikinci �1kmt1da ellerimi �ok h1zh kullanmam gerekiyor. Kayanm kar§1smdayken Stephane’m yapt1g1 hareketlerin hepsini hallrhyor ve i�gtidtisel olarak yerine getiriyorum. Ellerim minik tutunma noktalarma t1rman1yor, bir hamlede kendimi yukan �ekiyor ve nasil oldugunu anlamadan engeli ge�iyorum. ilk �1kmt1y1 a§t1g1m s1- rada, vticudum ile kolumun arasmdan, emniyetimi saglamakta olan Stephane’m dikkat kesilmi§ ytiztinti gortiyorum. Yukanya vard1- g1mda ba§1m1 �eviriyor, ytiztinde belli belirsiz bir memnuniyet te14 besstimti gortiyorum. �antiyesindeki adamlann dedigi gibi, o K1- ztlderili tebesstimtinti. Ve onun arac1hg1yla bir sevin�duygusu, bir tamhk duygusu hissediyorum. Yere indigimde, Sar quin hayretle bana bak1yor, daha gti�lti ve daha idmanh oldugu halde onun ba§aramad1gm1 benim nastl olup da ba§ard1g1m1 anlam1yor.

Yukandan Stephane’m tebesstimtine bakt1g1m andan itibaren, eskiden beri mustarip oldugum ba§ donmesinden ku rtulmu§tum. Art1k tek derdim kaya duvan, yer�ekimi, iki elimi ve iki ayag1m1 gerektigi gibi kullanmakll, aynca korkudan ta§ kesilmemi§tim. Sanki Stephane beni kendi kuvvetiyle donatmt§tt da bir §ey vuku bulmu§tU. Bugtin otobtiste, sonra h1zh banliyo trenine aktarma yapmak tizere bindigim ve beni Opera’ya gottiren metroda, haftalarca i�imi heyecanla doldurmu§ ve hayallmda �ok onemli bir yer tutmu§ olan (bunun farkma §imdi vanyorum ) o am dti§tintiyorum. Bu bir kamtll. Vticudumun etkililiginin kan1ll, en �ok da Stephane’m dostlugunun kamt1yd1. Ona, bize bir hakikat smav1 laz1md1. Bunun ko§ullarm1 son derece ustaca ve incelikle haztrlamt§tl. Hakk1mda yan1lmad1gmdan dolay1 mutlu olmu§tU. i§in buras1 §tipheli zira o an sahip oldugum kuvvet, kendi kuvvetim degil, bakt§Inm gticti sayesinde ku§and1g1m onun kuvvetiydi. 0 zafer am, adeta sozlerden azade o derin dostluk y1llan neden hatmma bu kadar seyrek geliyorlar? 0 mutlu anlan, Stephane’la llrmam§lar1mm tehlike, kuvvet ve zaf er dolu o say1S1z amm silen bir §ey oldu. Benim ya§amad1g1m bir §ey, bugtin ya§arnakta oldugum bir §ey: onun oltimti. Ben ya§lanmt§ken, vticudum esnekligini ve kuvvetini kaybetmi§ken, Stephane daima gen� kalacak, ma vi gozleri, san sa�lan ve o Kmlderili tebesstimtiyle daima yirmi dokuz ya§mda olacak. Paule’tin oltimti, Olecek olmas1 -bu beni hem korkutuyor hem de korkutmuyor zira i�imde gti�lti bir timit var- zihnimde bamba§ka 15 hatITalan canlandmyor, her §eyden once de Stephane’m hatITasmi. �u ri.

izgarh, kapah, yag1§h haziran aymda, yapilacak i§ler, oradan oraya gidip gelmeler ve yazmakla ugra§amay1§1mm dayamlmaz ac1s1 yi.izi.inden hayatlmm dizginlerini elimden ka\:lTffi l§Im gibi hissediyorken, bi.iti.in bunlan §imdi ya§amak istiyor mu yum, ya§ayabilir miyim acaba? Dogu Gan’nda insanlarm kimi iniyor, kimi biniyor. Paule’i.i di.i§i.inmeye, onun arac1hg1yla Stephane’m oli.imi.ini.i tekrar ya§amaya dayanacak gi.ici.im yok. Opera’da iniyorum, i\:imi tiksintiyle dolduracak kadar iyi tamd1g1m koridorlara dahyorum.

Duvarlan k1rmm yi.iri.iyen banda\:1k1yorum, biletimi kontrol cihazma sokuyorum. Yan1mda, bir gen\: hafif bir s1\:ray1§la cihazm i.isti.inden a§1yor. Ona g1ptayla bak1yorum, Stephane ile benim 194 2’deki halimizde olsayd1m halii, ben de onun gibi, onun kadar\:evik\:e a§ard1m diye ge\:iriyorumakhmdan. Y1llar ge\:ti, arllk oyle degilim, hayatlmm i.izerini bir agIThk kapladi.

.