Y. Zamyatin, M. Bulgakov – Stalin’e Mektuplar

Haziran 1931’de Zamya.tin Stalin’e yazıyor. Ülkeden ayrılma izni istiyor, çün�ü yazcirlıgını sür­ . dürebitmesi olanaksızdır. Önceki yılın 28 Mart’ında da Bulgakov Sovyetler Birligi Hükumeti’ne (ve özellikle Stalin’e) benzer sorunlarını iletmişti. İki adam (ki birkaç on yıl sonra her ikisinin de· – • 1 . büyük birer yazar oldukları görüşünde birleşilecek-. tir) son kertede {arklıdırlar. Bulgakov aydınların geleneksel degerierine derinden baglıdır. Kopmalardan, yıkımlardan, birden sarsılm.alardan çok sıkılıyor. Kardeşlerinden birço/Ju Beyazlar’ın hizmetine girmiştir.· Zamyatin ‘in aksine, do!Jasından ‘ya-. 5 şamsal” bir devrimcidir denebilecektir. Bir yıkım.

ve yenilenme karmaşıklıiJı sürecinde yaşama duygusu onda bir doygunluk etkisi yapıyor: “Ve ansızın, bana o denli hoş bir heyecan veren devrim. O anda, başını göiJe diken, büyük cf,oiJal olaylar gibi güçlü, kocaman, güvenli bir şeyin, hayatı yaşamaya deiJen kimi şeylerin varoldugu duyuluyordu.” O zaman 1905 yılındayız ve Zamyatin Bolşevik Partisi üyesidir. Anılarında (1929), 1917 hakkında .· şöyle diyecektir: “Korkunç ve neşeli 1917-1918 kışında, her şey, bilinmeyen çok uzaklara doiJru hareket halinde ve kaymakta.” Zamyatin düzensizlik terimi ile anlattıiJı duraIJanlıiJa benzeyen her şeyden tiksiniyor; Bulgakov ise “Bliyük Evrim” adını verdilli şeyi bütün devrimlere yeiJliyor. Bu temel farklılıklara karşın, bu illi insan yirmili yılların sonunun “büyük dönemeci” anında benzer konumlardg,’ bulunuyorlar. Onlar yazın yaşamından dışlanmış, rejimin kıyıcıiJındaki düşmanlar addedilmişlerdir; onlara yöneltilen eleştiriler şiddetlenmektedir. Bu yıllarda edebiyatın baIJımlı bulundugu gelişmelerin ölçüsünü olaylar ortaya koyuyor. Bu arada, Zamyatin ve Bulgakov’un yapıtlarının bütününün Sovyetler Biriilli’nde yayımlanması 6 için seksenli yilların ·sonunu beklemek gerektiAini görmek ilginçtir; iki yazar yasaklı olarak kalmışlardır. Zamyatin, Süılin’e bir tek mektup yazdı ve kuşkusuz Gorki’nin girişimi sonucu istediAini elde etti. Bulgakov ise hiçbir zaman alıcısına ulaşmayacak birçok mektup gönderdi. Paustovski’nin tanıklıAına göre, öyle görünüyor ki yirmili ve otuzlu yıllarda Stalin’e (kimi kez Tarzani imzası ile) mektup yazmak onda bir tutku haline dönüştü. Stalin 18 Nisan 1930’da gece yarısı Bulgakov’a telefon ettiAinde, 28 Mart mektubunun ortaya serdiAi ruh durumundan yararlanmayı çok iyi bildi. Bulgakov bu mektupta asıl isteklerini yeterli açıklıklçı, belirtmiyor, daha ziyade sıkıntılarını anlatıyordu.

Özetle, önceden kaybedilmiş bir işe girişiyordu. Bu durumda istegi mümkün olan en az ilgi ile karşılandı: Ona bir iş veriliyordu, ancak böylece yazın yaşamından uzaklaştırılmış oluyor, . ülke dışına çıkması yasaklanıyordu. Aynı zamanda Stalin kendi efsanesini oturtuyor, mucizeye benzer ve beklenmedik hareketi ile bir tür efsane kişilige bürünüyordu. Gerçekte bu, olup bitenin pratik olarak zıddıydı. Bulgakov’un mektubunun içerdigi zayıflıkların bilincine varan Zamyatin başka türlü yazmayı, “iyi 7 · bir mektup” kalerne almayı aklına koydu. Gerçekte· Bulgakov’unki daha açık ve çarpıcı olamazdı; mektuplarında Stalin’e özgü didaktizmin karakteristik böbürlenmesini kullanmaya kadar işi vardırdı. Bu zihinsel degerler -bizim yazarlarımız mümkün sanıyorlar ve şefle bire bir ilişki peşindedirleryirmili yılların sonundan başlayarak Stalin’in toplum üstünde kazandıgı �e sürdürdügü büyülerneden çok söz ederler. Bulgakov uzun süre yeni bir konuşma olanagına inanacak, uzun süre yeni mucizeyi bekleyecek ve çok sonradır ki bu tutumunda yanıldıgını, kendi ile oynandıgını, “bütün kusurların en kötüsü” olan gevşekligini ortaya koydugunu anlayacak, ve bunu Usta ve Marguerite’de yazacaktır. Sıkıntılan yararlı oldu ve öyle görünüyor ki bu olaylar ve onları izleyen yeniden degerlendirmeler onu tanıdıiJımız biçimiyle Bulgakov’un başyapıtını yazmasına’ yol açmış oldu. Fakat bu noktada nice belirsizlikler, nice acılar var. Bütün metin boyunca mucize.nin, otoritenin, mutlak iktidarın … oluşturd,uiJu büyüleme duyumsanmaktadır. Ve eiJer yapıtlar “yanmazsa”; kişilikler vazgeçme, bırakma, bellekterin zayıflaması ortamında sönüyor ve varolmama ödül oluyor … . 20.

yüzyılın en büyük Rus yazarlarından ikisinin Stalin’e mektupları, ·bütün bir kültürü damga8 · Zayan bu bulanıklıAa, her biri kendi tarzında, parıltılarla tanıklık ediyor. MARIANNE GOURG Miha�l Bulgakov’un Stalin’e Mektupları Parti Genel Sekreteri İ.V.Stalin, Yürütme Komit�­ si Başkanı M.I.Kalinin, Güzel Sanatlar Servis Şefi • A.I.Sviderski, Aleksis Maksimoviç Gorki’nin dik- · katirie. M.A.Bulgakov (Moskova, Bolşaya Pirogovskaya, 35-a, apt 6, tel: 2-03�27) Dilekçe Bu yılla beraber on yıldır Sovyetler Birli�’nde yazın alanında çalışmaktayım. Bu on yılın dördü13 nü tiyatroya verdim ve kalemimden dört piyes do�du. Bunlardan üçü (Turbin’lerin Günleri, Zoyka’nın Dairesi ve Erguvan Ada)1 Moskova Devlet Tiyatrolan’nda oynandı; Sanat Tiyatrosu dördüncüyü, Kaçış’ı oynamayı ilke olarak kabullenmişti, fakat sahneye koyma çalışmalan sırasında oyun yasaklandı. Şimdilerde ise Turbin’lerin Günleri’­ nin ve Erguvan Ada’nın afışinin kaldınldı�nı ö�­ rendim. Geçen yıl, 200.

oyundan sonra yetkililerin emri ile Zoyka’nın Dairesi yasaklanmıştı. Tam tiyatro mevsiminin açılması anında, aşa� yukan üç yüz kez oynanmış bulunan Turbin’lerin Günleri de dahil olmak üzere bütün piyeslerim yasak�andı. (. ) Bunlardan önce Manşetler Üstüne Notlar yasaklanmiştı: Yerici anlatımlanının derlernesi olan La Diavoliadi!’ın3 yeniden basımı ve toparlamakta oldu� komik skeçler derlernesi de yasaklanmıştır. Çitşikov’un Serüvenleri kamu girişimi ile yasaklanmıştır. Beyaz Muhafız4 adlı romanıma gelince, Rossia dergisinde yayımlanmakta iken dergi de yasaklandı�ndan yanda kesilmiş oldu. Her yeni yayınıma yöneltilen eleştiri biraz daha yakından benimle uwaşıyordu; artık bende, ister düz yazı, ister tiyatro metni biçiminde olsun yapıtlanının hiçbirinin hiçbir yerde olumlu yankı ver14 meyece� kanısı uyandı. Sovyetler Birli�’nde · ve dışanda ben tanınciıkça eleştiriler daha da azgınlaşıyordu. Özetlersem bu eleştiriler bir aşağılamalar furyasına dönüştü. Bütün yapıtianın çirkin kötüleme kampanyalan ile karşı karşıya kaldı, adım çamura bulandı, bu da, yalnız günlük basınla sımrlanmadı. Büyük Sovyet Ansiklopedisi ve Yazın Ansiklopedisi gibi eserler bunu kamtlıyorlar.

.