Yasar Atesoglu – Dogru Bildigimiz Yanlislar

Şeker Hastalığı ile İlgili Doğru Bildiğiniz Yanlışlar YANLIŞ Şeker hastaları genelde pek bir şey yememelidir. DOĞRU Tam tersi sık sık yemeleri mecburidir. Günde 6 öğün mutlaka yenmesi gerekir. Bu şekilde kan şekerinin düzenli seyretmesi sağlanır. Yatmadan önce de az şekerli bir meyve yenmesi uygundur. Örneğin; elma, armut, şeftali, çilek, kırmızı erik gibi. YANLIŞ İnsülin tedavisi alışkanlık yapar. DOĞRU Hayır gerekliyse mutlaka yapılmalıdır. Alışkanlık söz konusu değildir. YANLIŞ İnsüline ne kadar geç başlanırsa o kadar iyidir. DOĞRU İnsülinden kesinlikle korkmamak gerekir. Modern tedavi de erken insülin tedavisi hastaların pankreas bezlerini korur. Kendi insülinlerini yapmalarını destekler. YANLIŞ Şeker hastaları spor yapamaz. DOĞRU Hastalığa uygun spor yapabilirler.

Yüzme, düz koşu, yürüyüş, bisiklet en ideal olanlarıdır. Ama grup halinde yapılan basketbol, futbol gibi sporlardan kaçınmak gerekir. YANLIŞ Şeker hastaları ameliyat olamaz. DOĞRU Hayır olabilir. Şeker seviyesi sıkı takip edilerek ameliyat olmaları herkes gibi normaldir. YANLIŞ Şeker tedavi ilaçları daima aynı dozda kullanılır. DOĞRU Böyle bir zorunluluk bulunmamaktadır. İlaç dozları kandaki şeker durumuna göre artırılıp azaltılabilir. YANLIŞ Kan tetkikleri yılda bir yapılsa yeterlidir. DOĞRU Hayır. Ayda bir mutlaka kan değerlerinin verilmesi gereklidir. YANLIŞ Geceleri bir şey yenmemelidir. DOĞRU Yatmadan önce bir mevye yenebilir. Hatta en doğrusu uzun süre aç kalmadan 2 saatte bir hafif şeyler atıştırmaktır. YANLIŞ Çok ilaç alıyorum bana zararı vardır.

DOĞRU Gerekli olan ilaçlar alınmalıdır. Vücudun ihtiyacı varsa az ya da çok ilaç fark etmez. YANLIŞ Sinirlerim bozuldu, kesin şekerim yükseldi. DOĞRU Çünkü sinirlilik, çarpıntı, terleme, fenalık hissi şeker düşmesinde baş gösterir. YANLIŞ Diyabet geçicidir. DOĞRU Hayır değildir. Aslında ömür boyu süren kronik bir hastalıktır. İyi bir tedavi ile şeker hastalığının olumsuz etkilerinden korunabiliriz. Ancak hastalığı, şu anki bilgilerle tamamen yok edemiyoruz. YANLIŞ Diyabet yetişkin hastalığıdır. DOĞRU Son dönemlerde özellikle şişman ve hareketsiz çocukların artışı ile beraber, çocuk ve genç yaştakilerde tip 2 diyabetli sayısı artmaktadır. Bu artışın, beslenme biçimindeki değişime bağlı olduğuna inanılmaktadır. Dünyada yüksek yağ içeren yiyeceklerin artışı, lifli gıdaların alınmaması, ailelerin evde yemek yerine dışarıdaki hazır yiyeceklere yönelmelerinin bunda etkisi olduğu düşünülmektedir. YANLIŞ İnsülin ilaçtır. DOĞRU İnsülin bağımlılık yapan bir ilaç değildir.

Aslına bakılırsa ilaç da değildir. Bir hormondur. Ve çoğunlukla onu üretemediğimiz için diyabetli oluruz. Bu nedenle kullanılması bağımlılık yapmaz. Aslında toplumda ‘İnsüline başlandığında bırakılamaz’ gibi bir düşünce var. Bu düşünce yanlıştır. Bazen, enfeksiyonlarda, gebeliklerde veya operasyonlarda ihtiyaç olmasa bile o an için insülin kullandığımız hastalar oluyor. Bu durum, ortadan kalkınca yeniden haplara dönebiliyoruz. Ama eğer artık haplar yetmeyecek hale geldiyse, zaten orada insülin kullanım zorunluluğu vardır. Ve o dakikadan sonra yeniden hapa dönülmesi pek mümkün olmaz. YANLIŞ Diyabet hastasına şekerli şurup yasaktır. DOĞRU Şekerli şuruplar kan şekerinde hafif bir yükselmeye yol açabilirse de bu pek önemli değildir. Ancak içeriğinde şeker bulunmayan diyabetlilere özgü şuruplar tercih edilirse, daha iyi olabilir. Gerekirse insülin dozu artırılarak bu yükselme önlenebilir. Ancak hastalık sırasında kanda keton olup olmadığı sık sık kontrol edilmeli ve keton pozitif çıkarsa hemen doktora haber verilmelidir.

Çünkü her türlü enfeksiyon kan şekerini yükseltir. Dikkatle takip edip enfeksiyonun şekeri artıran, hastalıkların iyileşmesini geciktiren kısır döngüsü kırılmalıdır. YANLIŞ Tarçın yenmelidir. DOĞRU Halk arasında ‘Tarçının diyabete iyi geldiği’ yönünde çeşitli söylentiler var. Oysa bugüne kadar tarçının, tıbben böyle bir etkisi olduğu ispatlanmamıştır. YANLIŞ Limon iyi gelir. DOĞRU ‘Limonun şekeri düşürdüğü’ söylenmektedir. Ancak bu konuda da yapılmış hiçbir çalışma yoktur. Yanlış bir düşüncedir. YANLIŞ Diyabet yaşlandırır! DOĞRU Böyle bir şey yok! Tip 1 diyabetli çocuklar erken yaşta şeker hastası olduklarından iyi bir diyabet ayarı yapılmazsa, gelişme gerilikleri olabilir. Ayrıca iyi bir diyabet ayarı olmayan tip 2 diyabetlinin yaşam keyfi azalabilir. Bunun dışında fiziki bir farklılık olmaz. YANLIŞ Diyabet sinir yapar! DOĞRU En önemli sinirlenme nedeni ya da öfke anı genelde düşük şekerde olur. Hastanın şekeri düşerse, kendi de farkında olmadığı halde aşırı derecede sinirli olabilir. Bu da aslında bir tek şeye bağlıdır.

Eğer hastaya iyi bir diyabet ayarı yapılırsa, sinirlilik hali de olmayacaktır. YANLIŞ Diyabetlinin çocuğu olmaz. DOĞRU Eğer iyi bir glukoz regülasyonu sağlandıysa, kişinin dünyaya sağlıklı bir çocuk getirmesi pekala mümkündür. Hamilelikte diyabet geliştiyse bu durumda şeker takip edilmeli, gerekiyorsa insüline başlanmalıdır. Ancak gebelerde şeker hapı kullanılmamaktadır YANLIŞ Şeker hastaları spor yapamaz! DOĞRU Düzenli egzersiz, diyabet bakımının en önemli unsurlarındandır. Tek yapılması gereken spordan önce ve sonra, şeker ölçümü yaparak gerekirse bir ara öğün yenmesidir. Genel bilinen bir yanlış da sabah aç karnına spor yapmaktır. Aç karna spor yapmak hipoglisemi riskini doğuracağından tavsiye edilmez. YANLIŞ Meyve suyu içmek zararsızdır. DOĞRU Hekimler genelde şeker hastalarına meyve yemesini önerirler. Bir bardak meyve suyunu elde etmek için iki-üç adet meyve sıkmak gerekir. Bizim verdiğimiz meyve miktarı ise porsiyonda bir tanedir. Yani hasta normalden fazla meyve yemiş olur. Bir başka sakıncası ise sıvı gıdalar çok hızlı emilir. Bu emilim de kan şekerini hızla yükseltir.

YANLIŞ Diyabet cinsel hayatı bitirir. DOĞRU Tabii ki bitirmez ama etkiler. Bu nedenle iyi bir Hba1c test düzeyi çok önemlidir. Test sonucunun mutlaka 7’den küçük olması gerekir. Son dönemde birtakım ilaçların, vücut dokusunu yenilediği en azından zedelenmeyi yavaşlattığı söyleniyor. Biz de bu ilaçları kullanıyoruz. Ayrıca B vitamininin olumlu etkisinden dolayı onu da tedaviye ekliyoruz. YANLIŞ İnsülin şişmanlatıyor! DOĞRU Eğer hasta diyetine dikkat etmiyorsa ya da ‘İnsülini biraz daha fazla yapayım, şundan biraz daha fazla yiyeyim’ gibi düşüncelerle insülini kötüye kullanıyorlarsa, bu gibi durumlarda kilo alabilir. Eğer hasta verilen diyete ve egzersize çok dikkat ediyorsa kilo almaması gerek YANLIŞ Stres şekeri yükseltiyor. DOĞRU Genelde hastalar stresli olduklarından ve bu nedenle kan şekerlerinin yükseldiğinden şikayetçidir. Bu bir bakıma doğrudur. Örneğin; şekeri 100 olan birinin 160 ve 170 olması belki stresle açıklanabilir. Ama 300- 400 şeker düzeyi ile gezen birinin durumunu, stres ile açıklamak zordur. Aslında bu, hasta açısından kolaycılığa kaçmaktan öte bir şey değildir. Stresin şekeri bu kadar da yükseltmeyeceğini bilmeli, hasta önlemini buna göre almalıdır.

Stres belki hastanın diyet düzenini bozmasına, ilaçlarını aksatmasına neden olup şekerini yükseltebilir. Bu anlamda da şeker yüksekliğine katkısı olabilir. Ancak hastanın stresten öte başka nedenleri araştırması ve bunlara ait önlemleri alması gerekir. Grip ile İlgili Doğru Bildiğiniz Yanlışlar YANLIŞ Grip sadece sıkıntı veren bir hastalıktır. DOĞRU Grip Amerika’da her yıl ortalama 114.000 hastaneye yatış ve 20.000 ölüm ile, hastalık ve ölümlerin büyük kısmının ana sebebini oluşturur. YANLIŞ Grip basit bir üst solunum yolu enfeksiyonudur. DOĞRU Grip ani olarak başlayan yüksek ateşle seyreden, aşırı halsizlik, bitkinlik, kuru öksürük kas, eklem ve baş ağrısı ile kendini gösteren bir hastalıktır. Gribe yakalanan kişi en az 3-5 gün yatak istirahatı ile kendini toparlayabilir. Ayrıca vücudun bağışıklık sisteminin zayıflaması nedeniyle zatürree gibi ikincil hastalıklarında tabloya eklenmesi ile hastalık daha da ağırlaşabilir. YANLIŞ Grip aşısı gribe yol açar. DOĞRU Grip aşıları inaktive veya ölü grip virüslerinden üretilir ve gribe yol açamaz ve grip hastalığı oluşturmaz. YANLIŞ Grip aşısı %100 koruma sağlamadığından, aşı olmamak daha iyidir. DOĞRU Yapılan araştırmalar grip aşısının %89 etkili olduğunu göstermektedir.

Ancak aşı olduktan sonra dahi grip hastalığına yakalanan bir hasta, hastalığı aşı olmamış bir hastadan çok daha hafif geçirecektir., YANLIŞ Grip aşıları işe yaramaz. DOĞRU Aşıların içerdiği virüs tipleri dünyada dolaşan virüslerle benzer ise grip aşısı çok etkilidir. İnsanlara grip aşısının işe yaramadığını düşündüren pek çok sebep vardır. Grip aşısı olmuş kişiler diğer virüslerin sebep olduğu solunum yolu enfeksiyonu geçirebilir ve bunu yanlışlıkla grip zannedebilirler, grip aşısı sadece grip virüsü ile oluşturulan solunum yolu enfeksiyonunu önler. Aşı ile korunma %70-90’dır. YANLIŞ Aşının yan etkileri grip hastalığına yakalanmaktan daha kötüdür. DOĞRU En fazla yaşayacağınız yan etki kol ağrısı olacaktır. Vücudun alerjik bir reaksiyon gösterme riski, grip hastalığının sebep olabileceği ağır komplikasyonlardan çok daha düşüktür. YANLIŞ Aralık grip aşısı olmak için geç bir tarihtir. DOĞRU Grip aşısı tüm grip sezonu boyunca uygulanabilir. Aşı olmak için en uygun zaman Ekim-Kasım ayları olsa da, Aralıkta hatta Ocak ve Şubat aylarında aşı olunması da gripten korunma sağlayacaktır. YANLIŞ Bol C vitamini kullanırım ve gripten korunurum. DOĞRU C vitamini herkesin tahmin ettiğinin tersine, gribi önlemez. Sistemi güçlendirir, hastalıklara karşı vücut direncini hafifçe artırabilir ama gribi kapmamızı ve hasta olmamızı kesinlikle engellemez.

Hatta aşırı derecede C vitamini, özellikle çocuklar ve yaşlılarda ishale sebep olabilir. Bu da hastalığın ağırlaşmasına, iyileşmenin gecikmesine yol açabilir. Gripten korumaya yönelik bir beslenme biçimi yoktur. Korunmak için bilinen en etkili yol grip aşısıdır. YANLIŞ Sadece grip hastalığının belirtileri mevcut iken etrafa grip bulaştırırım. DOĞRU Grip virüsünün bulaşması, hastalık belirtilerinin başlamasından 1-2 gün öncesinde başlar ve hastalık başladıktan 3-7 gün sonrasına kadar devam eder. YANLIŞ Yüzlerce çeşit grip virüsü vardır. Oysa aşı sadece 3 virüse karşı hazırlanmıştır. Bu nedenle etkisizdir. DOĞRU Yüzlerce çeşit grip virüsü olduğu bilgisi doğru değildir. Aslında A, B, C olmak üzere üç tip grip virüsü vardır. Ancak bu virüsler zaman zaman yapılarını değiştirebildikleri için alt tipleri oluşabilir. Grip virüslerinde görülebilen bu yapı değişiklikleri, Dünya Sağlık Örgütü tarafından dünyanın çeşitli bölgelerinde sürekli izlenmekte ve değişiklikler saptanarak salgın yapma olasılığı olan virüs tipleri belirlenmektedir. Örgüt (WHO) belirlediği bu virüs tiplerini aşı üreticilerine bildirerek aşıların içerisinde zorunlu olarak bu tiplerin bulunmasını sağlamaktadır. Böylece aşıların içeriğinde salgın yapma olasılığı en yüksek olan virüsler bulunmakta ve korunma sağlanmaktadır.

YANLIŞ Her yıl grip aşısı olmaya gerek yoktur. DOĞRU Grip virüsleri sürekli değişmektedir. Genellikle her yıl dolaşan virüs suşları değişmekte ve buna bağlı olarak ta aşıların içeriği de değişmektedir. Sonuç olarak her yıl aşılanmak gereklidir. Kolesterol ile İlgili Doğru Bildiğiniz Yanlışlar Damarların baş düşmanı kolesterolle baş etmenin en etkili yolu bilinçli beslenmeden geçer. Ancak çoğumuz, ‘Şarap düşürür, kırmızı et ve yumurta hiç yenmemeli, zeytinyağı kalorisizdir,’ gibi kulaktan dolma bilgilerle hareket ederiz. Sanılanın aksine, kolesterol kandaki yağ oranı değildir. Her vücutta bulunan, hücre zarı ile bazı hormonların oluşmasında kullanılan ve büyümeyi sağlayan kolesterol karaciğer ve hücreler arasındaki yolculuğunu kan vasıtasıyla gerçekleştirir. Kandaki fazla miktarda kolesterol, damarları tıkar. Damar sertliği olarak bilinen bu tıkanıklık; kalp krizine hatta felce neden olabilir. Damarları tıkayan kolesterolün yükselmemesi gerekir. Kolesterolü düşürmenin en etkili yolu ise bilinçli bir beslenme ve diyettir. Çünkü kolesterolün büyük çoğunluğu vücut tarafından üretilirken, dörtte biri besinler yoluyla alınır. YANLIŞ Zeytinyağı sınırsız kullanılabilir. DOĞRU Günlük alınan enerjinin yüzde 25- 30’u yağlardan gelmelidir.

Bu yağların da yaklaşık yüzde 7-10’u doymuş, yüzde 10’u tekli doymamış, yüzde 10-15’i çoklu doymamış yağ asitlerinden karşılanmalıdır. Zeytinyağı tekli doymamış yağ asidi olduğu için mutlaka diyette yer verilmelidir. Fakat çoklu doymamış yağ asitlerini unutmamak kaydıyla! Günlük yağ gereksinimi için zeytinyağı ile birlikte mısırözü yağını eşit oranda karıştırıp yemeklerde ve salatalarda bu yağ karışımı kullanılabilir. YANLIŞ Kuruyemişin zararı yoktur. DOĞRU Fındık, ceviz, badem gibi yağlı tohumlar kalp sağlığı açısından değerli yağ asitlerine sahip olduğundan beslenmede yer verilmelidir. Ancak yağlı tohumların yağ içeriğinin yüksek olması nedeniyle fazla miktarlarda tüketilmesi kan kolesterol oranını düşürmez. Günlük 6-8 adet fındık veya 2 adet ceviz yeterlidir. YANLIŞ Süt, yoğurt, peynir çok zararsızdır. DOĞRU Süt ve süt ürünleri sağlık açısından diğer besin gruplarından farklı olarak tüm besin öğelerini içerir. Bu sebeple doymuş yağ oranı yüksek bu besinlere mutlaka günlük beslenmede sınırlı olarak yer verilmelidir. Bu besinlerdeki görünmeyen doymuş yağları azaltmak için süt, peynir ve yoğurt az yağlı veya yağsız olarak tercih edilmelidir. YANLIŞ Kırmızı et yerine beyaz et yenmelidir. DOĞRU Tavuk ve balık da kırmızı et gibi hayvansal gıdalar kapsamına girmektedir. Bu grup besinler belirli miktarlarda kolesterol içerir. Bu nedenle hiç bir hayvansal besin sınırsız yenilemez.

Önemli olan bu besinlerin yenilme sıklığı ve miktarıdır. Yağsız kırmızı et haftada 1-2 kez olmak üzere ortalama 100 gram kadar tüketilmelidir. Tavuk ve balık da kırmızı et gibi hayvansal gıdalar kapsamına girer. Bu grup belirli miktarda kolesterol içerir. Bu nedenle hiç bir hayvansal besin sınırsız yenilemez. Önemli olan bu besinlerin yenilme sıklığı ve miktarıdır. YANLIŞ Yumurta kesinlikle yenilmemelidir. DOĞRU Bir büyük yumurta 213-220 miligram kolesterol içeriyor. Haftada 1-2 kez haşlanmış 1 yumurtanın 1 kibrit kutusu beyaz peynir yerine yenmesi yararlı kabul edilmektedir. Yumurta; haşlanmış, yağsız tavada omlet veya bol sebzeli menemen şeklinde tercih edilebilir. Dikkat etmeniz gereken ise o hafta başka besinlerin içerisinde yumurta almamaktır. YANLIŞ Şarap kolesterolü düşürür. DOĞRU Kırmızı şarap, içeriğinde bulunan flavonoidler sayesinde, iyi kolesterol olarak bilinen HDL’nin artmasında olumlu etkiye sahiptir. Fakat bu yararlı madde sadece kırmızı şarapta değil birçok besinde bulunur. 750 mililitre kırmızı şarabın içeriğinde bulunan flavonoid, 50 gram soğan veya 375 mililitre siyah çayda da mevcuttur.

Eğer hasta alkol kullanmıyorsa başlamamalı ancak sosyal olarak alkol alan kişiler haftada bir kez 1-2 kadeh kırmızı şarap tercih edebilir. YANLIŞ Posalı yiyeceğe boş ver. DOĞRU Kolesterol düşürücü diyet uygulanırken dikkat edilmesi gereken önemli nokta, posalı besinlerin artırılmasıdır. Posa; safra kesesi salgısı olan safra asitlerinin emilimini engelleyerek karaciğerde kolesterol sentezi için gerekli öncü öğelerin konsantrasyonunu azaltır. Yulaf, arpa, pirinç kabuğunda bulunur. Posanın karaciğerde kolesterol sentezini engelleyerek kan kolesterolünün düşürülmesinde etkili olduğu kanıtlandı. Posa; kolesterolün vücuttan atılmasına yardımcı olduğu için daha çok tüketmelidir.

.