Zülfü Livaneli – Livaneli’nin Penceresinden

Ankara’da Ziilfii Livaneli Kiiltiir Merkezi’nin ac;1h§1 s1rasmda kiirsiiye c;ikan Yunanistan eski Bai;;bakan1 Yorgo Papandreu “Livaneli’nin konui;;mas1na, onun birlei;;tirici diline ve sozlerine bugiin her zamankinden daha fazla ihtiyac; var” demi§ti. Papandreu’nun o giin miizikten yazma, pek c;ok sanatsal alana biiyiik katkida bulunmu§ yaratic1 bir zihin ve diinya c;ap1nda ilerici hareketlere omuz veren bir aydm olarak tammlad1gi Ziilfii Livaneli bu ozellikleriyle Tiirkiye’de ve diinyada iyi tamnan, c;ok da sevilen bir isim. Amerika’mn Harvard, Princeton gibi iiniversitelerinde konu§mac1; merkezi Paris’te bulunan, Elie Wiesel’in bai;;kanhgim yiiriittiigii Evrensel Kiiltiir Akademisi’nin iiyesi; diinyada “Ban§ Kiiltiirii” ic;in c;ahi;;rm§ UNESCO’nun lyi Niyet Biiyiikelc;ilerinden biri, hatta UNESCO Genel Direktorii Federico Mayor’un ozel dami;;manhguu yaprmi;; bir isim. Venedik’te Diinya Sanat Forumu’nun kuruculan aras1nda yer alm1§, Mikis Theodorakis’le birlikte Tiirkiye-Yunanistan Dostluk Dernegi’ni kurmu§, Gorbac;ov ve Cengiz Aytmatov’un girii;;imiyle bai;;latilan Issik Gol Forumu’nun kuruculan arasmda yer alnn§ uluslararas1 bir aychn. ABD PEN’in davetlisi olarak bu iilkede konui;;malar yapIDI§, Missouri Southern State University’de romanlanmn lngilizce c;evirileri okutulmu§, St. Petersburg’da ac;ilan RusTiirk Kiiltiir Merkezi’nin ba§kanhgin1 iistlenmi§, bu iilkede 14 farkh kentlerde ~ok ilgi ~eken okur bulu§malanna kattlm1§ uluslararas1 bir yazar. ~arkilan, filmleri ve kitaplanyla milyonlarca insamn hayatinda onemli bir yer tutuyor. Yanm asra yakin bir zaman boyunca hep daha iyi bir dunya tahayyiilunu destekleyen, modern Tiirkiye hedefini savunan, demokrasi ve insan haklanndan yana tav1r ahp her kesimden ezilenlerin yamnda duran tavnyla Tiirkiye’nin simgelerinden biri oldu. Omru boyunca farkh kii.lturlere, cografyalara a~ik olmu§, dostlar kadar ve belki de daha ~ok kitaplar arasmda zamamm ge~irmi§ Zii.lfii Livaneli’nin sahip oldugu o mii.thi§ birikim belli ki sanatin pek ~ok dahnda ii.run verebilmesinin temel sebeplerinden biri. Hem de her alanda begenilen, one ~1kan, sevilen i§ler ii.retebilmesinin … Livaneli’nin ya§ad1gim1z dii.

nyaya dair en onemli sozleri, bugiine kadar verdigi eserlerde sakh. Arna bunun da otesinde giinii.mii.z dii.nyasnn §ekillendiren toplumsal, tarihsel, kii.ltii.rel geli§melerin ve degi§imlerin ayrrdmda olan, kendi ~agiru oncesi ve sonras1yla ozumsemi§, ozgii.n dft§iinceler iiretmi§ bir entelektuelden soz ediyoruz. Dolayis1yla Livaneli’nin yazdigi her satrr kadar, soyledigi her sozun de onemli ve degerli oldugunu biliyoruz. Dogan Kitap olarak, Zii.lfii Livaneli’nin bu engin birikimini okurlanyla payla§acagi yeni bir kitap yapahm istedik. Ozellikle tarihinin onemli donii.m noktalarmdan birinde bii.yii.k ~alkanttlar ya§ayan Tiirkiye’nin tam da bugiinlerinde Livaneli’nin anlatacaklanrun hepimize iyi gelecegini d~ii.

ndiik. Zafer Kose, Livaneli ile bir~ok kez bulu§tu ve bu kitab1n ortaya ~ikmasrm saglayan uzun soyle§iyi ger~ekle§tirdi. Tarihten kii.ltiire, siyasetten sanata ve felsefeye, bir entelektii.elin dii.§ii.nce dii.nyasrm olu§turan bilgi ve gorii§lerin nasil §a§1rtic1 detaylarla zenginle§tigini ve okuyan1n ufkunda yeni pencereler a~abildigini gosteren degerli bir ~ah§ma ortaya ~1kt1. Livaneli’nin Penceresinden adh bu nehir soyle§i- 15 nin giiniimiizii 3.§an bir rehber olarak uzun yillar okunacagin1 biliyoruz. Qiinkii bir ba§ka uluslararas1 aychmn, Federico Mayor Zaragoza’mn soyledigi gibi Livaneli, zamamn otesinde “bir Rones ans insarudir.” -1- Kabilenin i~inden, kabileye kar§I “dii§iinmek” “Bizim halk sozlerimizde aradim taradim, dii- $iinmek iizerine iyi bir soz hi,; soylenmemi$. Ba$- ka konularda ,;ok ,;e$itli sozler vardir, birbirine zit yakla$imlar dile getirilir, ama bu konuda hep ayni tutum, hep olumsuz bir tavir dikkat ,;ekiyor. ‘Nasrettin Hoca’nin hindisi gibi dii$iinme’, ‘Karadeniz’de gemilerin mi batti, ne dii§iiniiyorsun ?’, ‘Ayagini sicak tut, ba$1,n1, serin, dii§iinme derin.’ Dii§iinmeyi olumlayan bir yakla§im yok.

Bu gelenege gore her filozof bir ‘arpaci kumrusu.’ Tiirkiye’nin me§hur Dogu-Bati ,;eli§kisi de buna dayaniyor. ‘Dii§iiniiyorum o halde vanm’ diyen bir kiiltiiriin kar§isina dii§iinceyi olumsuzlayan bir yakla§imla ,;ikamazsin. Miimkiin degil. Kokenini bu topraklardan alan Bati dii§iince gelenegi insan aklini yiicelterek geli§mi§. Orayla saglikli ileti§im i,;in dii§iinme ugra§inda bir a§ama ger,;ekle§tirmek, bir e§ik w;mak gerekiyor. Kisacasi bir zihniyet devrimi.” Zafercigim, bugiin 18 Agustos 2018. Yalova’dan kalktin buraya, Giindogan’a, bizim yazhga geldin. Sag ol. Oturduk, ses kayd1n1 a,;ttk, hem ince belli bardaklarda ,;ayirmz1 i,;iyoruz hem de sohbet ediyoruz. Kabul ettiginiz i-;in te§ekkiir ederim. Ashnda bu sohbet sozii ,;ok onemli. “Sohbet”in tam kar§Ihgi yok Bati dillerinde. Mesela conversation veya benzer sozciikler, hi,;biri kar§tlam1yor.

Sohbet bize ait bir §ey. Burada, bu topraklarda, bu iklimde niye felsef e ,;ok geli§mi§? Qiinkii insanlar sohbet etmi§ler. Sokrates’ler, Platon’lar, digerleri, yiiriiye yiiriiye konu:;;mu§lar, soru sormu§lar ve yamtlar aram1§lar, dii§iinmii§ler. Hatta yan1t bile aramadan, sadece soru aramak i,;in sohbet etmi§ler, kar§1hkl1 sorularla birbirlerinin zihnindeki sorulari ,;ogaltm1§lar. Bu onemli; cevap bulmaktan ,;ok soruyu ,;ogaltmak onemli. Platon ve diger filozoflar Atina’ da Akademos Korusu denilen yerde dola§arak sohbet ettikleri i,;in ,;e§itli dillerdeki akademi kelimesi dogmu§. Dii§iinmek zaten ,;ok onemli bir konu. Bir de boyle sohbet bi,;iminde olunca, yontem olarak kar§1hkl1 sorularla dii- §iiniince, i§in boyutu degi§iyor. Sohbet ashnda bir sanat. Bizde eskiden “sohbet koyultmak” denirdi. Konu§tuk,;a, ama sorular arayarak, dii§iinerek konu§tuk,;a konular derinle§iyor, bazen ba§ka kollara, alanlara gidiyor, koyula§1yor.

.