Milliyetçilik, 19. yüzyılda Avrupa’da millî devletlerin kuruluş dönemi ve 2. Dünya Savaşı’ndan sonra sömürgeciliğe karşı millî kurtuluş mücadeleleri dalgasından sonra, yeni bir baharını yaşıyor. Kara bir bahar bu: Milliyetçi çatışmalar, düşmanlaşmalar büyük yıkımlara yolaçıyor; bin türlü sorun yüküyle biriken öfkeler, kendi gibi olmayana karşı beslenen “millî” hınçların potasına akıtılıyor; toplumlar “mîllî birlik” adı altında teksesli […]
10 yaşımdan beri düzenli maça giden biriyim. Televizyonu, futbol maçı izlemek için kullanır, zaten esas itibarıyla bu maksat için yapılmış bir icat olarak değerlendiririm. Hayat ritmimde fikstürün belirli bir ağırlığı vardır. Daha ne diyeyim: Futbolu, çok severim! Bu futbolseverlik mesaisi, uzun yıllar boyunca, yazı hayatımın dışında cereyan etti. 1983’ten beri düzenli yazıyorum. 1990’ların sonlarına gelene […]
Âdetler ve inançlar Uğur böceği nasıl uğur getiriyor? 2012 yılında Dünya’nın sonu gelecek mi? 666 sayısı niçin şeytanı simgeliyor? Asil sınıfa niçin “mavi kanlı” deniliyor? Kızılderililerin rengi gerçekten kızıl mıdır? Tavuk-yumurta probleminin kökeni nedir? İnsanlar niçin kurşun döktürüyor? Abrakadabra” ne demektir? Sihirbazlar niçin “hokus pokus” diyorlar? Soru işareti (?) nasıl ortaya çıktı? Damat eve girerken […]
Elinizdeki kitap 12 Haziran 2011 seçimlerinden önce basılmak üzere yayınevine verildi. Aslında seçimlerden bir ay önce bu kitabı yayımlamayı düşlemiştim. 1972–75 yılları arasında “Bomba Davası” adlı yapay bir davanın baş sanığı seçilmiş, işkence görmüş, hiçbir dönemle kıyaslanamayacak iki yıllık bir cezaevi deneyiminden sonra, yargılanma tamamlanmadan salıverilmiştim. “Bomba Davası”nın senaryosuna göre, Gnkur. Bşk. Org. Faruk Gürler, […]
Yıllar önce, Isǚ tanbul’da, genellikle roman çevresinde dönen bir söyleşinin sonunda, Michel Butor, en büyük düşlerinden birinin yapıtlarının son halkası olarak “geleneksel bir roman” yazmak olduğunu söylemişti bana. Michel Butor gibi en belirgin özelliği durmamacasına yeni biçimler aramak olan bir yazardan pek beklenmeyecek bir sözdü bu. Ama, biraz düşünülecek olursa, anlaşılmayacak bir söz değildi. Her […]
Doğum yurdum Diyarbakır, adı, Amida’dan Amid’e, Diyarı Bekr’ d e n Diyarbekir’e sonunda bugünkü adına dönüşen çok eski bir yerleşim yeridir. Kapkara kayalar üstüne oturmuş, her burcu sanat şaheseri sayılabilecek kalın surlarla çevrili kadim bir kent. Hiçbir kavmin, geniş kapılarının önünden geçmeye cesaret edemediği bir kale… Eski dengbej anlatılarının soluk alıp verdiği sırlar ülkesi; benim […]
Şöyle bir senaryo hayal edin: Çiğdem İstanbul Devlet Opera Balesi’nde balerindir ve otomobiliyle Atatürk Kültür Merkezi’ne doğru yol almaktadır. Çağrı ise fizik profesörüdür ve yine otomobiliyle aynı yere doğru gitmektedir. Çağrı’nın, Çiğdem’in rol aldığı gösteriye biletleri vardır. Genç balerin, geç kalacağını anlayınca kırmızı ışıkta durmaz ve Çağrı’nın arabasına çarpar. Birkaç gün sonra bir hastane odasında […]
Kamu eğitimiyle ilgilenmemi sağlayan Everett Reimer oldu. Pek çok kişiyi etkileyip günden güne yaygınlaşan zorunlu eğitimin ne anlama geldiğini, onunla, 1958’de Puerto Rico’da karşılaşıncaya değin sorgulama gereği duymamıştım. Sayın Reimer ve ben, pek çok kimsenin öğrenim hakkının okula devam zorunluluğuyla sınırlandığını ayrımsadık. Bu kitabın içeriği CİDOC’da [1] ortaya konulan ve 70’li yıllarda tartışıp üzerinde anlaştığımız […]
Kamu eğitimine ilgi duymamı Everett Reimer’a borçluyum. 1958 yılında Puerto Rico’da onunla karşılaşıncaya kadar bütün insanları etkisi altına alan ve giderek genişlemekte olan zorunlu eğitimin değerini sorgulamamıştım. Sayın Reimer’la birlikte, insanların çoğunun öğrenme hakkının okula devam mecburiyetiyle kısıtlandığını fark ettik. CIDOC’da ortaya konulan ve bu kitapta toplanan çalışmalar ona sunduğum ve 1970’li yıllarda birlikte tartıştığımız […]
Virginia Woolf Haziran 1938’de, savaşın kökleri üzerine kendi cesur ve pek de hoş karşılanmayan görüşlerini dile getirdiği Three Guineas adlı kitabını yayınlamıştı. Bu kitap, yayınlanışından önceki iki yılda, gerek Woolf’un gerekse can dostlarıyla yazar arkadaşlarından çoğunun tüm dikkatlerini İspanya’daki faşist ayaklanmanın yayılarak ilerleyişine yoğunlaştırdıkları bir dönemde basılmış ve Londra’da yaşayan, “Sizce savaşı nasıl önleriz?” sorusunu […]
Bu kitabı, Almanya’daki okurları düşünerek hazırladım. Bu nedenle çevrilmesi için teklif aldığım zaman hem sevindim, hem de telaşlandım. Sevindim, çünkü çok severek yazdığım bu kitabın Almanya dışında da okur kazanacak olması beni onurlandırdı. Üstelik Osmanlı tarihiyle ilgili bir kitabın, konuya ilgi duyan ve kitabı değerlendirecek kadar ilgili sorunlardan anlayan bir okur kitlesine ulaşması, hiç şüphesiz […]
GİRİŞ; “Kitaplarımı yakacağım – ah Mefistofele” Christopher Marlowe, Doctor Faustus Annemin iddiasına göre bende her şey Mr. Men adındaki çocuk kitabı serisiyle başladı. Annem, ebeveynlerin bezginliğini gösteren, provası çok iyi yapılmış bir pandomim eşliğinde, akrabalarımızdan birinin bana Roger Hargreaves’in öykülerinden birini vermesinin ardından, serinin okumadığım son kitabını bulana kadar her tatil gezisinin, her hafta sonu […]
Köhnemiş eleştiri ve “sanat” anlayışını temelden reddederek 1950’li yıllardan itibaren edebiyatımıza ve de özellikle “yeni eleştiri kuramına” çok şey kazandıran büyük bir edebiyatçı ve o yolun tutkunu olan Hüseyin Cöntürk, özellikle 90’lı yıllarda çevresini sarmalayan yeni kuşak okurlarına -yazarlara- özelden seslenerek, sesini derinden ve o her zaman alışık olduğumuz dikkatli edebi irdelemeleriyle günümüze ulaştırmayı farkında […]
Bu kitapta 1923’ten 1948’e kadar muhtelif dergi ve kitaplarda millet ve tarih şuuru hakkında yazmış olduğum makaleleri topladığım gibi, bu fikirleri sarihleştirmek üzere diğerlerinden daha geniş olarak son faslı ilâve ettim. Modern cemiyet şekli ve kıymetler nizamının [1] modern dayanağı olan millet hakkındaki düşüncelerimi anlatırken yirmi yılın bazı gelişmelerini olduğu gibi bırakmayı tercih ettim. Yalnız […]
Bu kitabın amacı insanı “demokrasi” ahlâkına yükselten “eğitim” yollarını aramaktır. Demokrasi, araç-değerlerde eşitlik, ideal-değerlerde hürlük isteyen o çağdaş sistemdir ki, sosyal adâlet ancak böyle bir sistemde gerçekleşir. Bu kitap, siyaset ahlâkına hazırlayan bir “eğitim” yolu sayılmalıdır. [*1] İlk baskısı kırk yıl (1931), ikinci baskısı on iki yıl (1958) önce çıkmış olan bu kitabın üçüncü baskısını, […]
‘Aydınlanma nedir?’ Immanuel Kant’ın sorusu buydu ve o Aydınlanma’nın ‘insanın ergin olmayış’ durumundan çıkması, aklın yol göstericiliğine başvurması anlamına geldiğini bildiriyordu. Aydınlanma ‘Akıl Çagı’ydı, evet ama hangi akıl? Edgar Morin’in Amoıır, Poesie, Sagesse (Aşk, Şiir, Bilgelik)1 kitabında ‘bilgelik’ bağlamında ‘rasyonalite’ ve ‘rasyonalizasyon’ kavramlarına getirdiği açıklamalar bu konu için önemli. Morin, bu iki kavramı birbirinden ayırarak […]