Aziz Kaylan – Çanakkale İçinde Vurdular Beni

Elinizde tu ttu ğ u n u z kitabı hazırlark en çokcahk istifade ettiğim G eneral C. F. Aspinall O glander’in «Mi-, litary O peration; Galipoli» A skerî O perasyon; G elibolu adlı eserindeki önsözünün özeti ile başlam ayı m ünasip b ulm u ştu m . Zira k endisi Ç anakkale’de bize karşı sa ­ vaşm ış olan d ü şm an ların ku m an d an ı îdi ve bu eser B üyük B ritan y a’nın Ç anakkale seferinin resm i tarih i sayılıyordu. Bu k itabın ayrı b ir özelliği de B üyük B ritanya K raliyet H ü k û m eti’nin em ri ile M ustafa K em al’e (A tatürk) ith af edilerek yazdırılm ış olm asıydı. Y urdum uzda 1973 an n eler günü dolayısıyla (Anneler Derneği) tarafın d an C um huriyetim izin 50. yılının annesi olarak 87 yaşındaki Lütfiye K anyılm az ninenin .seçilmesi bu sahifelerde değişiklik yapm am a sebep oldu. İlerideki sayfalarda babam ın h a tıra defterinden a k ta rm a olarak zaten bu nineden bahsediyorum . F akat C um huriyetim izin 50. yıl annesi seçilm esini b ir tü rlü anlayam adım Lütfiye K anyılm az’ı.n. Z ira Ç anakkale m u harebeleri ile k u rtu lu ş savaşım ız arasın d an çok yıllar geçm iştir. Ü stelik C um huriyetim izin 50. yıl annesi o larak seçilebilecek ve h ay atta olan yüzlerce nine v a rd ır yurdum uzda.

B u rad a isim zikretm ek istem iyorum . Çünki b ir dernek yöneticileri ile m ünakaşa etm eye hiç niyetim vok. Lütfiye nine h er T ürk kadını gibi savaş sırasın d a k endisine düşen görevi yap m ıştır. Ancak bu vazife A tatü rk ’le b ağlantılı olsa dahi K u rtu lu ş Savaşım ızla ilgili değildir. M ünakaşaya girm ek istem ediğim i söylem iştim . Şim di tek rp r G eneral O glander’in k itab m d ak i önsöze dönüyorum . E serin başında rahm etli büyük A tatü rk ‘e ith a f aynen şöyledir: «BÜYÜK KUMANDAN, ASİL BİR DÜŞMAN VE ALİCENAP BİR DOST ŞEREFİNE ; TÜRKİYE CUMHUR REİSİ GAZİ MUSTAFA KEMÂL HAZRETLERİNE HAŞMETLU İNGİLTERE KRAL ININ HÜKÜMETİ ■ TARAFINDAN TAKDİM KILINMIŞTIR.» G eneral O glander’in k itabının özel b ir nüshası 1929 yılında İngiliz sefiri olarak A nkara’da bulu n an S ir G eorge C lerk tarafın d an B üyük B ritan y a K raliyeti ad m a Ç anakkale savaşlarınm en ü n lü k ah ram an ı ve C um huriyetim izin k u ru cu su ilk C um hur B aşkanım ız M ustafa K em âl’e (A tatürk) takdim edilm işti. Y ine O glander’in kitabındaki önsöze dönüyorum . Y azar eserinde T ü rk ‘ü n cesaret ve yiğitliği için; «Yeni b ir /.afer anıtı» dedikten sonra şöyle devam ediyor: «U m um î savaşla, İtilâf D evletlerinin Ç anakkale’yi zo rlam ası gerek ask erler, gerekse siyaset ad am ları ve sokaktaki v atandaş için önem li b ir d erstir. H ikâye edeceğim bu savaş sadece sahneye konm uş büyük b ir piyesti. Elim ize birço k fırsa t geçm iş olduğu h alde onları değerlendirm esini bilem edik. B aşarısız olm am ızın tek sebebi bence yıllard an b eri süregelen savaş k aidelerine riay et etm em iş olm am ızdır. B u savaşta rol alm ış olan İngiliz’ler, A vustralya’- Iılar, Yeni Z elanda’lılar, F ran sız’lar ve T ü rk le r cesare tin en büyüğünü g ö sterm işlerd ir.

Ç anakkale savaşlarını iki yönden eleştirm em iz gerekir. Deniz ve kara. Deniz’in çalkantılı oluşu bizi çok zor d u ru m lara so k m u ştu r. K araya çıK ardığım ız birliklerim izle k o o rdine çalıştığım ız halde yine de b aşarılı olam am am ızın asıl sebebi v atanlarını canla başla koruyan T ü rk ’le rdir. F ra n sa ’da başlayacak İlk b a h a r taarru zu için T ü rkiye’yi o rtad an k ald ırm ak yani boğazları açm ak lâzım ­ dı. Ama m uvaffak olam adık. Ş urası m u h a k k a k tır ki karay a ask er çık arm ad an önce daha iyi hazırlanm ış olsaydık belki zafere u la ­ şabilirdik. 18 M art’ta Ç anakkale Boğazına yapılan hücum , 25 N isan’da karaya a sk e r çık arm a teşeb b ü sü ve Anzak’ta yapılan ta a rru z ile Suvla’ya çık arm a denem esi pek b a ­ şarılı o lm am ıştır. G elibolu’yu zapt ve Ç anakkale’yi geçm e h ayallerimiz tam am iyle acı b ir şekilde so n u çlan m ıştır am a T ürk o rd u su n u n güzide b ir kısm ı im ha edilm iş ve S ü ­ veyş kanalının selâm eti tem in at altına alınm ıştır. B oğazları geçem em em ize rağm en T ü rk ’leri Ç anakkale’de oyalam am ız ve o n lara büyük kay ıp lar v erd irm emiz bize nihâi zaferi kazandırm ıştır.» 1962 yılının M art ayı idi. Ç anakkale’yi zorla geçm eye yeltenm iş olan düşm ana karşı çarpışm ış olan Gazi dayım (şim di m erhum ) sağ dirseğinin biraz altından kesilm iş kısm ını o v u ştu rarak bana: — «G âvurlar Ç anakkale savaşları h ak k ın d a yalan yanhş b ir sü rü kitap yayınlıyorlar, bizim bazı m ü te rcim ler de hakik ati iyice bilm eden ve aslını tetk ik e tm eden bu saçm a sapan yazıları dilim ize çeviriyorlar. Ben ki bu kolum un ucunu gâvurun bize atm ış olduğu el bom basını o n lara geri gönderm ek için verdim . Tek arzum yeni y etişen ler bu m uharebenin iç yüzünü tam ve tekm il o larak bilsin ler istiyorum . Sen ki gazeteci ve yazarım diye geçiniyorsun, ayrıca tarih i olaylara m eraklısın.

Ç anakkale m u h areb esi’nin içyüzünü hiç olm azsa h ak ik ate yakın b ir şekilde yazm alısın. T araf tu tm ad an h a ttâ T ürk olduğunu bile o an için u n u tarak yaz. Bildiğim e göre rah m etli eniştem in, yani b ab an ın h â tıra defteri sende. Ing iltere v& A lm anya’da b u lu n ­ duğun sıralard a b ir hayli doküm an topladığından da haberim var. Ü stelik büyük b ir kitaplığın ve arşivin bulunuyor. B unlardan başka ben ve bugün h ay atta b u ­ lunan Ç anakkale m uharebesi gazi ark ad aşlarım seve seve .sana j’ardım cı olabiliriz. Ayrıca E rk ân ı H arbiyeyi U m um iye Riyaseti H arp Tarihi D airesi B aşkanlığı arşivinden de istifade edebilirsin.» F ; 3 D em işti. R ahm etli babam da Ç anakkale savaşı Gazilerinden idi ve o ’nun m untazam tu tu lm u ş h â tıra d efteri zenginliği ile g u ru r duyduğum arşivim de b u ­ lunuyordu. Ç anakkale zaferim izin ellinci yılı yaklaşm ak üzereydi. E lim de bol m ik ta rd a doküm an olm asına rağm en h ak ik ate en yakın b ir eseri m eydana getirm ek y ine b ir hayli zordu ve ben bu güçlüğe k alp ten in an m ıştım . D ayım ’m söylediklerinden, o ’nun gazi ark ad aşların ın an lattık ların d an , ecnebi savaşçılardan d inlediklerim den, babam ın h â tıra d efterin d en ve bazı yabancı y azarların eserlerinden y a ra rla n ara k d ö rt yıl çalıştım ve yazılarım ı kısaltılm ış o larak 1967 yılının Ocak ayında C um huriyet gazetesinde te frik a halin d e n eşrettim . Aynı yılın M art ve N isan ay ların d a da d ah a geniş b ir şekilde E k sp res gazetesinde tefrik a edildi. O kuyuculardan bana gelen m ek tu p lard an b irço k eksiğim olduğunu öğrenince yeniden işe başlad ım , d ö rt yıl daha çalıştım ve a ra ştırm a yaptım .

Bu arad a G enelkurm ay B aşkanlığı Savaş D airesi B aşkanlığı arşivini te k ra r k a rıştırd ım . B üyük A tatü rk ’ü n n o tların ı d ikkatle tetk ik ettim . B u n lard an b a şka R uşen E şref Ü naydın’m «Yeni M ecm ua’da» yayınlam ış olduğu rö p o rta jla rd a n , W inston C hurchill’in «The W orl Crisis», Lim an Von S an d ers’in «Five Y ears in Turkey», G eneral H am ilto n ’u n «Galipoli Diary», Cam – ton M ackenzie’nin «Galipoli M em ories», Alan M oorh ead ’in «Gallipoli», Am iral W ester W em yss’in «The Navy in the D ardanelles Cam paign», G eneral C. F. Aspinal O glander’in «M ilitary O perations; Gallipoli» — ki b u G eneral’in kitab ın d ak i, önsözü önem li b u ld u ­ ğum için k ısaltarak eserim in başm a alm ış b u lu n u y o ­ ru m — ve daha birçok k ita p ile h â tıra la rd an y a ra rla n a ­ ra k yeni b aştan b ir eser m eydana getirm eye çalıştım . B ütün titizliğim e rağm en yine de büyük b ir iddiam yok. Z ira o büyük zaferi y a ratan lard an çoğu Ç anakk ale’de o la n la n an latm ay a fırsat b u lam ad an şeh it olm uşlar. S ırf b u yüzden Ç anakkale savaşlarının tam ve tek m il hikâyesi h e r zam an eksik k alacak tır. Çeşitli m illetlere m ensup yazarlar b u büyük m u ­ harebeyi kendilerine uygun geldiği şekilde kalem e alacak lar —ki bazıları b u işi y ap m ışlard ır— ve u y d u rm a eserler o rtay a çık aracak lard ır. İsim zik retm ek istem iyorum . Yalan yanlış yazılm ış bazı yabancı eser1er hali hazırda dilim ize çevrilm iş b u lu n m ak tad ır. B enim iddiam yok diyorum , zira b u b ü y ü k zaferim izin asıl hikâyesini ancak ve ancak yüceliğine in an ­ dığım ız ve taptığım ız TANRI b ilm ek ted ir. A ranızda «bu k an a a ta nereden vardın?» diyeceklerin bulunacağından çok em inim , önceden arzedeyim ki m u h areb eler çok çetin ve kanlı geçm iştir. Şahsen edindiğim bilgilere göre öyle zam an lar olm uş ki ç a rp ışm alard a b ir ta ra f tam am iyle telefata uğram ış, k a rşı tarafın h â tıra la rı ise kendilerine uygun gelecek şekilde a n la tılm ıştır ve el’an an latılm ak tad ır. D öküm an eksikliği yüzünden Ç anakkale ve G elibolu savaşlarının hakiki hikâyesini bilem eyecek, a n ­ cak zaferim izle övüneceğiz.

U m um î kanaat o d u r ki Ç anakkale m uharebeleri T ürk h arp tarihinde sadece altın bir sahife o larak yer ram am ış ve Birinci Dünya S avaşı’nın b ir parçasını teşkil etm em iştir. Aksine bu kanlı m u h areb eler başlı başına b ir olay h a ttâ Dünya tarih in in b ir dönüm n o k ­ tası olm u ştu r. Ç anakkale’de İtilâ f D evletleri m uvaffak olup da R usya yolu açılm ış olsaydı savaş çok önceden b ite r ve belki de bugün A vrupa’yı daha b aşk a gö rü rd ü k . B ü ­ yük b ir ihtim alle K om ünizm a h ta p o tu b u k a d a r gelişem ezdi. Öz be öz bir T ürk olduğum halde b u eserim i m ü m ­ kün olduğu k a d a r o b jek tif b ir görüşle yazm aya çalıştım . B ü tü n iyi niyetlerim e rağm en bazı h atalarım olm u ştu r. B ağışlam anızı rica ed erim . Z ira Ç anakkale sırtla rın d a sizlerin olduğu k a d a r benim de kefensiz yatan ak rab alarım vardır. -S adece Ç anakkale değil, b ü tü n b u v atan u ğ ru n a şehit o lm u şları te k ra r te k ra r h ü rm etle anarım . R uhları şad olsun.

.