Max Weber – Sosyal Bilimlerin Metodolojisi

“Değer-yargısı”nın anlamı – “değer-yargısı”nın bilimdeki rolü: “değer-yargılarının eğitimde desteklenmesinden farklı bir mesele – bu son meseleye dair iki bakış açısının eleştirisi – VVeber’in kendi görüşü; s. 27-29, Pratik problemler hususunda nihayetinde tek bir bakış açısının doğru olduğu İnancının sona yaklaşması – bunun “profesör kehanetleri” açısından içerimleri – öğrencinin bugün üniversiteden edinmesi gereken şeyler; s. 30-31, “Şahsiyet kültü” ve sözde etik tarafsızlığın reddedilmesi; s. 31-33, Üniversitenin değersel problemlerin tüm bakış açılarından tartışıldığı bir forum olması gerektiği ideasındaki zorluklar; s. 33-35, Emplrik olgu ifadeleri ile “değer-yargıları” arasındaki ayrıma riayet etmede yaşanan zorluklar – sözde etik tarafsızlığın tehlikeleri – arabulucunun hakikati olarak bilimsel otorite yanılsaması; s. 35-37, Emplrik olgu ifadeleri ile “değer-yargıları” arasındaki ayrıma yönelik yanlış itirazlar – gerçek mesele, araştırmacının kendi pratik değer-atıflarını empirik olguların tesisinden ayırt etmesiyle İlgilidir – hedefleri olgular olarak almadaki muğlaklıklar; s. 37-38, Değer-atıflarına ilişkin, etiğin zorunlu öznelliğini kanıtlamayan tarihsel ve bireysel değişkenler – yaygın kabul görmüş “değer-yargıları”nın aldatıcı aşlkarlığı – kendindeaşikarlığın bir eleştirisi olarak bilim – realist “etik bilimi”, olması gereken şeyleri belirleyemez; s. 38-39, Değer-atıflarına dönük empirik-psikolojik ve kökensel analiz yalnızca “anlamacı açıklama”ya yol açar, ama bu ihmal edilebilir bir şey değildir – bunun nedensel analiz ve açıklama bakımından kesin kullanımı; s. 40-41, Etik tarafsızlığın salt formel etik kuralların kabulünü ima ettiğini iddia eden Schmoller hatalıdır – etik buyruklar kültürel değerlerle özdeş değildir – normatif etik, kendi başına, belirli sosyal-politik problemlerin çözümü yönünde sarih talimatlar sağlayamaz – adalet ilkesinin muğlak içerimlerine örnek – etiğin kendi başına üstesinden gelemediği spesifik (kişisel ve sosyal) etik problemler; s. 41-43, Sözüm ona sıkı sıkıya “formel” etik kuralların özsel anlama sahip olması – bir örnek – bu örneğe dönük hem empirik hem de empirik-olmayan değer analizlerinin, sözkonusu hayatî meseleyi çözmede yetersiz olması – ruhun aracılıklarıyla “kendi kaderini seçtiği” bir dizi nihaî karar olarak insan hayatı; s. 43-44, Empirik bir disiplinin politik meselelerin çözümünde katkı sağlayabileceği üç şey – sağlayamayacağı şeyler – normatif ve bilimsel problemler arasındaki ayrımın, çelişkili bir dizi soru aracılığıyla ifade edilmesi; s. 45-47, “Değer-yargıları” tartışmasının üç işlevi – bu tür bir tartışma kesinlikle anlamsız değildir; s. 47, Sosyal bilimde problem seçiminin bir değerle-ilişki meselesi olması – kültürel ilgiler ve bilimsel çalışmanın İstikameti – bilimsel çalışmaya yön veren değer-biçici ilgiler, “değer-yargıları”nın analiz edilmesi vasıtasıyla aydınlatılabilir ve 6 Sosyal Bilimlerin Metodolojisi ayırt edilebilir – değer-atfı ile “değer-yorumu” arasındaki ayrım; s. 48-50, “Değer-yargıları” olgusal eğilimlerden türetilemez – sendikallst örneği – “mümkün olana intibak etme” politikasının etik ve politik sınırları; s. 51-52, “İntibak etme”nin iki anlamı – biyolojik anlamıyla değil de değer-biçici anlamda kullanıldığında terimin vazgeçilemez olması; s.

52-53, Sosyal hayattaki çatışma dışarıda bırakılamaz – çatışmanın biçimleri değişkenlik gösterebilir – “barış”ın anlamı – her tür toplumsal düzene dönük değer-atfı, sosyal olarak nasıl seçildiğine dönük empirik inceleme tarafından öncelenmelidir, ama değer-atfı, incelemeden farklıdır; s. 53-54, “İlerleme”nin anlamı problemi – zihinsel ve psikolojik “ilerletici farklılaşma”nın “içsel zenginlik” anlamında ilerleme olup olmadığı, bilimsel olarak belirlenemez – ancak bu tür “ilerleme”nin maliyeti empirik olarak incelenebilir; s. 55-56, Empirik sanat tarihinde “ilerleme” kavramının uygulanabilirliği – “ilerleme” kavramının bu kullanımda “rasyonel”, “teknik” ilerleme anlamına gelmesi – Gotik mimarî örneği; s. 56-58, Avrupa’da müziğin tarihsel gelişiminden bir başka örnek; s. 58-59, Teknikteki gelişmeler, nedensel olarak konuşulduğunda, her ne kadar sanatın gelişimindeki en önemli etkense de, sanattaki teknik ilerleme ille de estetik ilerleme demek değildir; s. 59-60, Tarihçilerin nedensel analiz ile “değer-yargıları”nı birbirine karıştırma eğiliminde olmaları – nedensel analiz, estetik değer-atfı ve değer yorumu, tamamen farklı yordamlardır; s. 60-62, “Rasyonel ilerleme”nin anlamı – bunun genellikle birbirine karıştırılan üç anlamı – öznel bakımdan “rasyonel” eylem ile rasyonel olarak “doğru” eylem arasındaki fark – teknik ilerlemenin sözkonusu olduğu yer – “teknik ilerleme” teriminin meşru kullanımının koşulları; s. 62-63, “Nesnel olarak” “ekonomik bakımdan doğru” şeklinde “değerlendirilebileceği” iddia edilen bir eylemin tartışmaya açık önvarsayımlarına bir örnek; s. 63-65, Saf iktisatta teknik değerlendirmelerin anlamı – bunlar, ancak ekonomik ve sosyal bağlam verili olduğu zaman sarihtirler – teknik değerlendirme yapıldığında, bu, nihaî değer-atıflarına ilişkin sorunları ortadan kaldırmaz; s. 65-68, Empirik inceleme nesnelerinin normatif geçerliliği, empirik İnceleme boyunca göz ardı edilir – matematikten örnek – ama bu göz ardı etme, tüm empirik bilimin a priori temeli olan normatif olarak geçerli hakikatlerin normatif geçerliliğini etkilemez – ancak insan davranışına yönelik “anlama”, tüm bilimsel incelemelerin a priori koşulu olan normatif bakımdan doğru şeyler aracılığıyla gerçekleşmez – insan davranışına ve kültüre dönük “anlamacı” bilgi, normatif geçerlilikten ziyade uzlaşımsal geçerliliği gerektirir; s. 68-69, İdeaların hakikat değeri, entelektüel tarihin yazımında yol gösterici değerdir – hatalı düşünce ve hesaplamaların nedensel etkilerine olası bir incelemeye, askerî tarihten bir örnek – empirik olayların nedenlerinin belirlenmesi açısından, hatalı ve aldatıcı düşüncelerin ideal tiplerinin dahi gerekli olması; s. 69-70, İdeal tipin normatif doğruluğu, kullanımı İçin bir gereklilik değildir – empirik gerçeklik karşısında ideal-tiplerin işlevi; s. 70-73, Saf iktisat teorisinin doğası – onun ideal-tipik karakteri – saf iktisat teorisi apolitiktir, hiçbir ahlakî değer öne sürmez, ama analiz açısından vazgeçilmezdir – saf iktisat karşıtlarının tezlerinin eleştirisi – araç-amaç önermelerinin, iktisat biliminin sağlayabileceği neden-sonuç önermeleriyle ilişkisi – iktisadın diğer problemleri; s. 73-74, Modem toplum sahnesinde devletin sahip olduğu olgusal önem, devleti nihaî bir değer hâline getirmez – devletin değer biçmede bir araç olduğu görüşü savunulabilir. II ’ Sosyal Bilimde ve Sosyal Politikada ‘Nesnellik’ 75 s.

75-76, Makalenin sorumluluklarına ve içeriğine dair giriş notu; s. 76-77, Pratik sosyal eleştirinin bilimsel sosyal araştırmayla ilişkisi problemi; s. 77-78, Sosyal-iktisadî bilimde “varoluşsal” ve “normatif” bilgi arasındaki ayrımın mantıksal olarak formüle edilmesini engelleyen bakış açıları; s. 78, Empirik bilimin normlar İçindekiler 7 ve idealler temin ettiği görüşünün reddi – ancak, “değer-yargıları”na karşı eleştirinin askıya alınmaması gerekir; s. 78-79, Araçların belirli bir amaca uygunluğu ve o amaca ulaşma şansı, bilimsel analize açıktır; s. 79, Bilimsel analiz, eylemin niyetlenilmemiş ya da tesadüfi sonuçlarının yaratacağı “maliyetler”! öngörebilir; s. 79-80, “Değer-yargılarT’nın bilimsel ele alınışı, somut amaçların altında yatan “ldealar”ı ve idealleri açığa çıkarabilir; s. 81, Değerlerin geçerliliğine dönük yargı, inanca ya da muhtemelen spekülatif felsefeye dair bir meseledir, emplrlk bilimin nüfuz alanına girmez – kültürel değişme olgusu, emplrik ile normatif arasındaki ayrımı ortadan kaldırmaz; s. 81-83, Belirli hedefler üzerindeki mutabakatın yanıltıcı aşikarlığı – sosyal politikanın problemleri yalnızca teknik değildir – normatif bakımdan arzu edilen kültürel değerlerin bilimsel olarak çıkarsanabileceğlne yönelik naif inanç – kültürel değerler, sadece dogmaya bağlı dinsel mezhepler tarafından etik buyruklar olarak görülürler; s. 84, Pratik politikacının ya da senkretlk rölatlvizmin orta yolu, bilim tarafından doğru olarak değerlendirilmez; s. 84, (1) heves ve duyguya (2) etik vicdana (3) bilimsel bilgi sahibi olma kapasitesine başvuran argümanlar arasındaki giderilemez farklılıklar; s. 85, Bilimsel olarak geçerli sosyal bilim analizi, kültürler-üstü geçerlilik için çabalayabilir; s. 85-86, Kendi başlanna açıkça formüle edildikleri ve bilimsel ifadelerden ayırt edildikleri durumda, “değer-yargıları”nı İfade etme sebepleri; s. 88-89, Sosyal problemlerin tanımlanması, değer-yönellmlldir – ArchıVm geçmişteki ve gelecekteki karakteri; s. 89-90, Sosyal bilimlerde, nesnel olarak geçerli hakikatin anlamı nedir; s.

90-91, Araçların kıtlığı, sosyo-ekonomik inceleme nesnesinin temel karakteristiğidir – bir sosyal bilim problemi nedir; s. 91-92, “Ekonomik”, “ekonomiyle bağlantılı” ve “ekonomi tarafından koşullanmış” fenomenler arasındaki fark; s. 93, Sosyo-ekonomik problemlerin var olma koşulu – sosyal-iktisadın kapsam derecesi; s. 93-94, Archifm geçmiş İlgileri ve bugünkü temel amacı; s. 94-95, Toplumun İktisadî bakış açısından “tek-yanlı” (ama kasten böyle) İncelenmesi – İnceleme nesnesi olarak “sosyaP’in belirginleştirilmeye ihtiyaç duyması; s. 95-98, Kültürel fenomenler maddî çıkarlardan çıkarsanamaz – kaba monist materyalist tarih kavrayışı İle İktisadî bakış açısının faydalı eleştirel kullanımı arasındaki fark – diğer bilimlerde kendini gösteren benzer dogmatik aşırılıklar; s. 98-99, Somut gerçekliğin seçilmiş kısımlarını incelemeye tâbi tutan empirik sosyal bilimin bilimsel hedefini gerçekleştirmek için gerekli “tek-yanlı” bakış açıları; s. 99-101, Tarihçinin seçim ölçütleri, yalnızca yasaların keşfedilmesinin gereklerinden ya da nihaî psikolojik etkenlerden İleri gelmez – bunlar, olsa olsa, arzu edilen bilgi tipine hazırlık aşamalarıdır – arzu edilen bilgi tipinin tanımlanması; s. 102-103, Arzu edilen sosyalbllimsel bilgi tipinin dört görevi; s. 103-104, Kültür bilimleri yönteminin nihaî özelliği – değerle-koşullanmış ilgiden temellenen kültürel sergilemelerin önemi; s. 104, Yasalar ve genel kavramlar aracılığıyla yapılan ve değerden-köklenen anlam aracılığıyla yapılan iki analiz tipinin mantıksal bakımdan ayrı olması – somut tarihsel olgunun kültürel anlam/öneminin analizi İçin bir başlangıç adımı olarak, fenomenlerin cinsil genel özelliklerinin analizi; s. 105-106, “Tarihsel”, “kendi tekilliği içinde önemli” demektir – “temel” özellikleri seçmeksizin, kültürün nedensel analizinin imkansız olması – “tarihsel tekillikler”in İncelenmesinde, mesele yasalar değil, somut nedensel ilişkiler meselesidir; s. 106-107, Ancak somut nedensel sonuçların somut kültürel nedenlere nedensel olarak İsnat edilmesi, tekrarlanan nedensel ardışıklıkların, yani “yeterli” nedenlerin bilgisini önvarsayar – bunun anlamı – genel bilginin kapsayıcılığının bir işlevi olarak, isnadın kesinliği – empirik gerçekliği yasalara indirgemeye çalışmanın, sosyal bilim açısından anlamsız bir İdeal olmasının sebepleri; s. 108, Kültürel anlam/önemln pozitif kültürel değerle eşdeğer olmaması; s. 108-109, Değer-blçlcl ideaların “bizzat olgulardan türetilebileceği görüşünün ısrarcı olma sebepleri – araştırmadaki kişisel öğe; s.

109-110, “Öznel” değer-biçici ideaların zorunluluğu, kültür bilimlerinde nedensel bilginin olmadığı anlamına gelmez – ayrıca nedensel bilgi de “teleoloji”yle İkame edilemez; s. 111, Değer-biçici 8 Sosyal Bilimlerin Metodolojisi idealar özneldir, ancak araştırmanın sonuçlan, şu ya da bu kişiye göre geçerli olmak anlamında öznel değildir; s. 111-112, Aracılığıyla gerçekliğin çıkarsanabileceği kapalı bir kavramlar sistemi Ideasının anlamsızlığı – kültürel problemlerdeki değişimler ve hareketler; s. 112, Temel bir soru olarak, kültürel gerçekliğin bilgisinde teorinin rolü; s. 112-114, Doğa yasasının, rasyonalist ¡NBİtınscImıunğm, doğabilimsel kavramsallaştırmanın pratik “beşerî bilimler” ve iktisat üzerindeki etkisi – evrimci biyolojinin etkisi altında, tarihsel incelemede yasa-yönelimli analizin muzaffer görünmesi – bugünkü kafa kanştırıcı durum ve bunun kökenleri; s. 114-116, İktisattaki “soyut” teorik yöntemin anlamı ve tezleri – bu tezlerle İlgili tartışmanın verimli olması – sosyal kurumlar psikolojik yasalardan çıkarsanamaz; s. 116-117, Kültür bilimlerine özgü olup, belli ölçüde vazgeçilmez olan bir tür kavram inşası – bir örnek; s. 117-118, Bir hipotezden, bir betimlemeden, bir ortalamadan ayrı bir şey olarak, ideal-tipik kavram – bunun hem keşifsel hem de açıklayıcı hedeflerden dolayı faydalı olması; s. 118-119, Örnekler; s. 119, Etik anlamda “ideaC’den ayrı bir şey olarak, mantıksal anlamda “ideal”; s. 119-121, İdeal tip kullanımını haklaştırmanın yegane yolu – ideal-tip kavramlarına örnekler – bunları, genus promum, differentia spscifica şemasına göre inşa etmemek gerekir – ideal-tip kavramlarının karakteristikleri – bunların nesnel olasılık kategorisiyle ilişkisi; s. 121-122, “Kilise” ve “mezhep” ideal-tip kavramlarının incelenmesi – kültürel anlam/önem ve ideal-tip kavramları; s. 122-124, İdeal-tipik kavramlarla ilgili Uç natüralist yanlış kavrayış – bir çağın özelliklerine dair ideal-tipik kavram ve insanlara fiilen hükmeden idealar – bu sonuncusu, aslında bizatihi, ancak bir ideal-tip olarak açıkça formüle edilebilir – bir örnek; s. 124-125, Bir çağa ait ideaların ideal-tipi ile emplrik gerçeklik arasındaki değişken ilişki; s. 125-126, İdeal-tipler sıklıkla mantıksal anlamda değil, değer-biçlci anlamda kullanılırlar – bir örnek – bu anlamlar, tarihyazımında çoğu zaman birbirine karıştırılır; s.

126-127, İdeal-tipik devlet kavramı tartışılıyor; s. 127-129, İdeal-tipik kavramın türsel, cinsil ya da ortalama kavramlarla İlişkisi; s. 129-130, Gelişimsel ardışıklıklann ideal-tipik inşası ile tarih arasındaki ayrım – bu ayrımı muhafaza etmek neden güçtür; s. 130-131, Marksçı “yasalar”, ideal-tipiktirler; s. 131, Kültür bilimlerindeki metodolojik problemlerin dallara ayrılmasına işaret eden zihinsel ve kavramsal inşaların listesi; s. 131-132, Olgunlaşan sosyal bilim, kendi ideal-tlplerini ne anlamda aşar – kültür bilimlerinde ilerlemenin kaynağı olarak, yeni bilgi olasılığı ile eski bütünleşmeler arasındaki gerilim; s. 132-134, Kavram inşası, problemin konuş biçimi ve kültürün içeriği arasındaki karşılıklı-bağlantılar; s. 134-135, Tarih Okulu’nun ve modern, Kantçı bilgi teorisinin sosyal bilimin hedefi olarak gördüğü şeyin bağdaşmazlığı – kavramların işlevi, gerçekliğin yeniden-üretilmesi değildir; s. 136-138, Açık seçik kavramlar İnşa etmeyi ihmal etmenin tehlikeleri – iki örnek; s. 139-140, Argümanın özetle yinelenmesi; s. 140-141, “İnceleme nesnesi uzmanları”, “yorumlayıcı uzmanlar”, bunların aşırılıkları – araştırmanın, bu aşırılıklardan kaçınan, hakikî sanatsal niteliği – ve fakat, bir zorunlu spekülasyon çağında dahi, değer-biçici bakış açısında değişmeler vuku bulur.

.