Aristoteles – Organon 5 – Topikler

Topikler’i teşkil eden ve ehemmiyet bakımından pek farklı olan sekiz kitabın konusu, olası bilginin aleti olarak alınan diyalektiğin incelenmesidir. Bu kitaplar bilhassa Port Royal mantığı (3. bölüm, I. XVIII) ile «kullanılan bütün delillerin kendilerine icra olundukları bazı umumi başlar» diye tarif olunabilen bir Topoi veya müşterek yerler koleksiyonunu ihtiva eder. Argümantasyon burada Birinci ve ikinci Analitikler’de incelenen ilmî ispattan çok farklıdır: gereklinin yerini olası, ilmin yerini sanı alır; tartışma, hakikatin kendini aramağa ve keşfetmeğe değil, ancak bir hasmı açıkça kuvvetsiz düşürmeğe, itirafa mecbur etmeğe çalışır. Bu demektir ki bir bütün olarak Topikler, iki Analitikler’in yazılışından önce yazılmış ve Organon’un ilk kitaplarına bağlanmış gibi görünüyor. II. den VII. ye kadar olan kitaplar muhtemel olarak en eskileridir ve doğrudan doğruya Kategoryalar’ dan sonra gelmeleri lâzımdır. İspatçı ilim teorisi burada henüz bilinmiyor, terimlerin mânasının henüz hiçbir teknik katîliği yoktur. Sözgelimi, αυλλογιόζ ve συλλογίζεσθαι terimleri umumi olarak istidlâli ifade etmek için kullanılmışlardır. Hiçbir suretle, Birinci Analitikler’in başında tarif edildiği üzere sillogistik tümdengelim mânasına gelmez. Bunun aksine olarak, Eflâtun diyalektiğinin hatırlamaları burada bol bol mevcuttur. Μετέχίν fiilinin sık sık kullanılması bunun şahididir. — I.

ve VIII. kitaplar (öbür kitaplardaki kısa birtakım parçalan gibi) muhakkak daha sonradır: Fakat sık sık kıyas teorisine başvurmakla beraber, bu kitaplar Analitikler’den sonra yazılmışlardır. Gerçekte, argümantasyon katilikten mahrum olmakta devam eder, terminoloji de gene ilk devre kitaplarında olduğu gibi belirsizdir. Topikler’in kronolojisini tesbit etmek için varılan sonuçlar, bütünlüğü içinde, bunlardır. Ana- litikler’e yapılan yollamalara gelince, bunlıır daha sonra yapılan düzeltmeler, yeni baştan işlemeler ve kısmî rötuşlar olarak açıklanabilir. Öbür yandan, Analitikler’de de Topikler’e yollamalar vardır. Topikler’in doktrini ara sıra burada bile bile nakzedilmiş bulunuyor.

.