Ali Ahmetbeyoğlu – Avrupa Hun İmparatorluğu

Uzun bir tarih i süreç içerisinde A sya bozkırlarında yaşayan Türkler, Hunlar ile birlikte farklı bir co ğrafya olan Do ğu Avrupa saha sına yönelmeye başlamışlardır. Hunların Avrupa içlerinde göriilmeleri: Sabar lar, Avarlar, Kumanlar, Hazarlar, Bulgarlar, Peçenekler gibi çeşitli Türk boylarının da buralara ilerlemelerine b asamak ve temel teşkil etmiştir. Bu sebeple Avrupa Hun tarihinin aydınlatılması, daha sonraki devirlere de ışık tutacaktır. Avrupa Hunları 350 yılında Alanları mağlup ederek 375 yıllarında Avrupa önlerinde görünmelerinden, da ğılış devreleri olan V. a sır ikinci yarısına kadar Avrupa tarihinde derin izler bıraktılar. Hunların buradaki faaliyetlerini bir nevi harp ve fetih hareketleri teşkil etmiştir. E sas me se leyi birbirlerine yabancı iki medeniye tin ve süvari-yer leşik haldeki toplumların mücade le leri o luşturmuştur. Bugüne kadar hak larında çok şeyler yazı lmış ve söylenmiştir. Bu durum, tarihi hakikatlerin aydın latı lma sında büyük güçlük lere sebep olmuştur. Bir de Avrupa önlerinde an sızın be liren Hunların kim o ldukları ve nereden geldikleri sualine verilen cevaplar meseleyi daha da zor laştırmıştır. Bu müşkülat içerisinde çalışmamızda birinci, ikinci elden kaynaklardan yola çıkarak, Batı ülkelerinde yapılan araştırma ların ışı ğında Avrupa Hunlarının tarihi, teşkilat ve so syal hayatlarını ortaya koymaya çalıştık. Kaynaklarda hareket nokta sı olarak öze llikle Latin ve Bizan s kaynaklarını e sas aldık. Latin kayı1aklarından direkt olarak yararlanma imkanı elde ettik. Hunlar hakkında te ferruatlı bilgi veren Marcellinu s, Prisko s, Iordane s gibi tarihçilerin e serlerinin yanında; genelde bu yazarlara i stinaden verdikleri bilgileri tekrarlayan yani dolaylı olarak malumat ih tiva eden di ğer kaynaklardan da faydalandık. Bunların yanında F.

Altheim, Attila et Les Hııns; B. Sz :isz, A Hılnok Törtenete, Attila Nagykll”aly ile 1. B ôna, Das Hunnenrcıch ; i simli batıda yazılan e ser leri de çalışmamızda e sas a ldık. Dört bölümden o luşan çalışmamızın ilk bö lümünde, Çin kayna kları ile batı kaynak larındaki bazı bi lgi lerin mukaye se si netice sinde Avrupa’da hüküm sü ren Hun la nn, Ç in li lerin Hiung-nu dedik leri Asya Hun la rının devamı olduklarını gözler önüne sermeye gayret ettik. Asya Hun Devleti’nin, tamamen da ğılarak tarih sahne sinden çekildi ği z amana kadar geçen de vrenin kısa bir tarihi özetini yaptık. Bundan sonra 375 yılında Gotları mağl iıp ede- rek Avrupa önleıinde görünmelerinden, bir devlet vücuda getirdikleri Attila­ ‘nın amcası Rua devrinin sonuna kadar gelişen tarihi hadiseleri kaynaklarla mukayese ederek ortaya koyduk. Bu arada Hunlann ortaya çıkışlarıyla başlayan Kavimler Göçü, Doğu Roma (Bizans), Batı Roma İmparatorlukları’nın durumu ile Hunlar arasındaki askeri ve siyasi mücadelelere dair de detaylı bilgi verdik. İkinci bölüm Attila ve Bleda’nın tahta çıkışlarıııdan, Attila’nın ölümüne kadar geçen süredeki tarihi olayları ihtiva etmektedir. Bu kısımda Attila’nın kardeşi Bleda ile birlikte hakimiyeti ele almaları, Bleda’nın ölümünden sonra karizması sayesinde Attila’nın güç ve otoritesini tesis ederek, devletten imparatorluğa doğru nasıl bir teşkilatlanmaya gidildiği mevzu edilmektedir. Ayrıca şartlara göre takip edilen Hun dış politikası çerçevesinde, Hun-Bizans, Hun-Batı Roma, Hun-Sasani ve diğer kavimlerle olan münasebetlerin seyri hakkında bilgi verilmektedir. Attila’nın Bizans ile mücadelesini gösteren 1-11. Balkan Seferleri ile, Batı Roma İmparatorluğu arasında vuku bulan Campus Mauriacus Savaşı ve bundan sonraki Attila’nın Roma seferi de anlatılmaktadır. Bunlardan başka Attila’nın başkentinin neresi olabileceği, Hunlarla Bizanslılar ve Batı Romalılar arasında karşılıklı olarak gidip gelen elçilikler ve Attila’nın ölümünün kaynaklara yansımasına dair malfımat da verilmektedir. Üçüncü bölümde Attila’nın ölümünden sonraki ve oğulları İlek, Dengizik, İmek zamanlarında meydana gelen siyasi, askeri hadiseler komı edilmektedir. Ayrıca Hunların ortaya çıkmalarının ve sebep oldukları olayların başka kavimlerin destanlarına yansımaları ile, hüküm sürdükleri sahalarda ele geçirilen arkeolojik malzemeler hakkında da bilgiler bulunmaktadır.

Dördüncü bölümde ise, sosyal hayat ve devlet teşkilatı incelenerek, Hunların giyimleri, yiyecek-içecekleri, yaşayışları, iktisadi hayatları, kaynaklarda verilen tasvirleri, evleri; Hun devletinde kagan, meclis, hatun, diplomasi, ordu, kullanılan silahlar ile at hakkında kaynaklar ve arkeolojik buluntular doğruluısunda bilgi verilmektedir. Ayrıca tezimizin sonunda, yayıldıkları coğrafi sahanın daha iyi anlaşılabilmesi için, Macar alimi 1. Bôna’nın Das Hıınnenreıch adlı eserindeki haritayı esas alarak çizilen bir harita da buhmmaktadır. Çalışmalarım sırasında yardım ve alakalarını esirgemeyen, hunun yanında sahamla ilgili araştırmalar yapmak gayesiyle 1 yıl Macaristan’da kale mama imkan hazırlayan muhterem hocam Prof. Dr. Abdülkadir Donuk’a minnet ve şükranlarımı sunmayı bir borç bilirim. Ayrıca, kendisinden her zaman istifade ettiğim Y. Doç. Dr. Muzaffer Ürekli ile, Budapeste’deki çalışmalarım sırasında her türlü kolaylığı gösteren Prof. Dr. David Geza, Prof. Dr. Kaldy Nagy de teşekkür ederim. Bunların yanında Grekce ile batı dillerinden yaptıkları tercümelerle yardımlarını gördüğüm Prof.

Dr. Kenan Yonarsoy, Y. Doç. Dr. Bedia Demiriş, Nejat Tanca, Gül Tokay, Bülent Sakarya’ya ve her türlü kahrımı çeken eşim Dilek Ahmetbeyoğlu’na da teşekkürlerimi ifade ederim.

.