Soner Yalcin – Siz Kimi Kandiriyorsunuz

Ayşe Denizdalan, Sadife Düdüş, Gülden Çiçek, Necla Özveren ve Sevgi Sesli; bu isimleri tanıyor musunuz? Bu adlan duyanınız var mı? Hiç sanmam. Tarih 29 aralık 2005. Yer Bursa. Sayfa 5 Saat, gece 02.00 suları. Tekstil fabrikasında çıkan yangında bu beş işçi kadın, fabrika kapısı üzerlerine kilitli olduğu için yaşamlarını kaybetti. Ayşe Denizdalan 15, Sadife Düdüş 16 yaşındaydı. 32 yaşındaki Sevgi Sesli üç aylık hamileydi. Günde 16 saat çalışıyorlardı. Hiçbirinin sigortası yoktu. Bursa’ daki bu can yakıcı durum Türkiye’deki diğer fabrikalardan pek farksızdı. Türkiye’de tekstil sektöründe 3 milyon çalışan var. Bunun yansı kadın işçi.

İstatistik rakamlarıyla sizi boğmak istemiyorum. Ama şu can yakıcı durumu da bilmeniz gerekiyor: 18 yaşın altındaki 1 milyon çocuk işçi, sendikasız, sigortasız kölelik koşullarında karın tokluğuna çalışıyor. Ve gerek Bursa’daki yangından canlarını kaybeden, gerekse Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde aynı koşullarda çalışan kadın emekçilerin büyük çoğunluğu başörtülü. Şimdi gelin bu sorunun üzerine cesaretle gidelim: Neden türbanlı emekçi kadınların sorununu değil de; üniversitedeki türban meselesini sürekli konuşup, tartışıyoruz? Üniversitelerde ilk türban meselesini, Dışişleri Bakam Ali Babacan’ın halası Hatice Babacan’ın Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde 1967 yılında gündeme getirdiğini biliyoruz! Peki: Bursa’da can veren başörtülü beş emekçi kadını neden bilmiyoruz, tanımıyoruz?, Türkiye’de türban neden hep üniversiteyle özdeş tartışılıyor? Geliniz şimdi meselenin daha acı yanını konuşalım: Üniversitelerde türban serbest oldu. Herkes merakla bekliyor, şimdi ne olacak? Deniliyor ki, “mahalle baskısı” gibi üniversitelerde “türban baskısı” olacak; özellikle Anadolu’daki üniversitelerde tüm kız öğrencilere örtünme baskısı gelecek. Bu olabilir mi? Evet olur. Bitmedi. Meselenin bir başka yönü daha var: Türbanlı kızlarımız üniversitelere girince ne olacak? Söyleyeyim: Çok iyi okuyacak, çok başarılı olacak ve okullarını hep dereceyle bitirecekler. Peki sonra ne olacak? Ne olacak biliyor musunuz; evlendirilip eve kapatılacaklar. Bunu da nereden çıkardın demeyin. Gelin Türkiye’yi yöneten birkaç politikacının kızlarına bakalım: Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün kızı Kübra, Bilkent Üniversitesi’ni bitir bitirmez evlendirildi. Çalışacak mı, hayır! Sayfa 6 Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın kızı Esra. ABD’ de Indiana Üniversitesi’nde okudu. Çalışıyor mu? Hayır. Başbakan’ın diğer kızı Sümeyye çalışıyor mu; hayır! Milli Görüş’ün lideri Necmettin Erbakan’ın kızları, Elif Bilkent Üniversitesi’ni bitirdi, Zeynep ise ODTÜ’yü. Çalışıyorlar mı; hayır! Evlendiler, çocuk yaptılar. Enerji Bakanı Hilmi Güler’ in kızı Ayşe Şeyma da Gazi Üniversitesi Mimarlık Bölümü’nü bitirir bitirmez, Bakan Osman Pepe’nin oğlu İsmail’le evlendirdi.

Devlet Bakanı ve Hükümet Sözcüsü Cemil Çiçek Bilkent Üniversitesi’ni bitiren kızı İclal’i hemen evlendirdi. Ulaştırma Bakanı Binalı Yıldırım’ın kızı Büşrah. Listeyi uzatmaya gerek var mı? Çok merak ediyorsanız; daha yaşlan küçük olan Büşra Şahin, Zişan Güler, Büşra Çelik’i medyadan takip ediniz. Onlar da abla-lan gibi üniversiteyi çok iyi dereceyle bitirecekler ve sonra hemen evlendirilecekler. Niye? Neden bu pırıltılı kızlarımız evlere hapsediyor? Niye kimsenin sesi çıkmıyor bu duruma? Özgürlük, demokrasi, insan haklan sözcüleri nerede? Kızlarının başına gelenlerin benzerini annelerinin yaşamadığını mı sanıyorsunuz?. AKP’nin tesettüre girme hikâyeleri AKP’lilerin eşleri, ne zaman nasıl örtündü? Aile, mahalle, koca baskısı gördüler mi? Mesleklerini bırakıp “ev kadım” olmaya mecbur mu edildiler? Hepsi aynı sosyal sınıftan mı geliyor? İşte onların, isim isim örtünme hikâyeleri. Hayrunnisa Gül Abdullah Gül’ün annesi Adviye Hanım, gelini olmasını istediği Hayrunnisa’yı Kayseri’de bir akraba düğününde gördü. Hayrunnisa 14 yaşındaydı. İstanbul’da Çemberlitaş Orta Okulu’nu yeni bitirmişti. Takdirname almıştı. Liseye başlayacaktı. Abdullah Gül 29 yaşındaydı. Sakarya Üniversitesi’nde asistandı. Gül ailesi, Özyurt ailesine görücüye gidip, Hayrunnisa’yı istedi. Aileler anlaştı.

Ama ortada bir sorun vardı. Medeni Kanun, 14 yaşında bir kızın evlenmesine izin vermiyordu. Hayrunnisa’nın 15’ini doldurması beklenecekti. 18 ağustos 1980. Sayfa 7 O gün Hayrunnisa’nın yaş günüydü. O gün yasal engel kalktı. O gün 30 yaşındaki Abdullah Gül ile 15 yaşındaki Hayrunnisa Özyurt evlendi. Ve o güne kadar başı açık olan Hayrunnisa, işte o gün, evlendiği gün tesettüre girdi. Okuldan ayrıldı. Artık ev kadınıydı. Emine Erdoğan Emine Gülbaran 15 yaşında intihar etmeyi düşündü. Yıl 1970’di. Mithatpaşa Akşam Sanat Okulu’nun öğrencisiydi. Romantik bir kişiliği vardı. Cep romanları okuyor.

Artistlerin kartpostallarını biriktiriyordu. Emel Sayın ve Ajda Pekkan’ı beğeniyordu. Bir de sinemaya gitmeyi. Ziya Amcalarının eski Amerikan otomobilinde ilk kez direksiyona geçti; otomobil kullanmak istiyordu. Giyinmeyi çok seviyordu. Dikiş dergisi Burda’nın patronlarından kalıp çıkarıp, kendine elbiseler dikiyordu. İlk diktiği giysi ise çift taraflı bir pelerin oldu. Bir tarafı uçuk bir eflatun, diğer tarafı uçuk griydi. Ağabeyi Hüseyin Gülbaran kendisinden bir yaş büyüktü. Kız kardeşi Emine’ye artık örtünmesi gerektiğini söyledi. Emine Erdoğan, yıllar sonra Nasıl Örtündüler? kitabının yazarı Gülay Atasoy’a o günü anlattı: Ağabeyim bana örtünmem gerektiğini söylediği zaman intihar etmeyi bile düşünmüştüm. Nasıl olur da örtünürdüm! Çevremde bir tane örneği yoktu. Köy gibi bir yerde olsam neyse. Orada dikkati çekmezdim. Ama burada (Ġstanbul’da) olamazdı.

Bu karışık duygular içindeyken, bir vesileyle ġule Yüksel ġenler’le tanıştım. Bu tanışma beni çok etkiledi. Böylelikle bir Müslüman hanımın hem modern hem kültürlü hem de örtülü olabileceğini gördüm. Emine Gülbaran 15 yaşında örtündü. Okuldan ayrıldı. Münevver Arınç Yıl 1978. Ankara Kız Teknik Yüksek Öğretmen Okulu Giyim Bölümü’nden, 5 üzerinden 4,5’la mezun oldu. Okulun en başarılı öğrencisiydi. Münevver Tay, üniversite yıllarında modern giyimiyle dikkat çeken biriydi. Bir de yardımseverliliğiyle tanınıyordu. Kırşehir Kaman’da öğretmenlik yapmaya başladı. Manisa MSP İl Başkanı Avukat Bülent Armç, hemşerisi Münevver Öğretmeni partisinin önde gelen isimlerinden İsmail Tay’dan istedi. Sayfa 8 Münevver Tay öğretmenliği seviyordu. Evlenmeyi şimdilik düşünmüyordu. Ancak.

Babasının ısrarına fazla karşı koyamadı. Ve evlendi. Damat Bülent Armç 31, gelin Münevver Tay ise 22 yaşındaydı. Öğretmen Münevver Tay evlenince ev hanımı oldu; tesettüre girdi. Öğretmenliği bıraktı. Çok sevdiği öğretmenliği ancak bir yıl yapabilmişti. Ahsen Unakıtan Edirneliydi ailesi; merkeze bağlı Musabeyliği köyünden. Orta halli Eral ailesinin kızıydı. Mandolin ve piyana çalmayı küçük yaşta öğrendi. Tenis oynamayı seviyordu. Öğrenim hayatında hep başarılıydı, İstanbul Hukuk Fakültesi’ni bitirdi. Avukatlık yapmaya başladı. Solcuydu. 1971 yılında Maliye Bakanlığı’nda hesap uzmanı olarak çalışan Kemal Unakıtan’la evlendi. Edirne’den çocukluk arkadaşıydılar.

Bir gün: Yolda gördüğü bir işportacıdan eşarp aldı. Örtündü. Avukatlığı bıraktı. Ev hanımı oldu. Eşi bakan olunca, örtünme modelini değiştirdi; türbanı kulaklarının arkasından bağlayarak kendi tarzını yarattı. Türban Eral ailesini böldü. Bugün Eral ailesinin çoğu hâlâ solcu. Mehtap Güler CHP Muğla Milletvekili Hasan Fehmi İlter’in kızıydı. Annesi Sevilay İlter ressamdı. DSP’li, eski Dışişleri Bakanı Sina Şükrü Gürel’le kuzendiler. Hilmi Güler ODTÜ’den metalürji mühendisi olarak mezun oldu. Aynı üniversitede yüksek lisans, doktora yaptı. TAŞ-TUSAŞ, MKEK, ETlBANK, IGDAŞ kurumlarında üst düzey görevler aldı. 33 yaşındaydı. Mehtap İlterTe tanıştı.

Birbirlerine âşık oldular. Flört ederek, 1981 yılında evlendiler. Babası Hasan Fehmi İlter bu mutlu olaya şahit olamadı; çünkü üç yıl önce vefat etmişti. Mehtap Güler evlenince örtündü. Çalışmayı bıraktı, ev hanımı oldu. Sayfa 9 Gülten Çiçek Ailesi Yozgatlıydı. Yozgat ile Yerköy arasındaki Saray ilçesinde öğretmenlik yapıyordu. Cemil Çiçek ise Yozgat’ta avukattı. Görücü usulüyle evlendiler. Gülten Hanım’m öğretmenliği sadece beş yıl sürdü. Örtündü, ev hanımı oldu. Semiha Yıldırım O da öğretmendi. Eşi, Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım, Erzincan Refahiye ilçesi Kayı köyünden akrabasıydı. Görücü usulüyle evlendiler. Evlenince o da öğretmenliği bıraktı.

Örtündü, ev hanımı oldu. Fatma Şeyda Akdağ Fatma Şeyda, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi ikinci sınıf öğrencisiydi. Babası subaydı. Başı açıktı. Nesrin Akdağ müstakbel gelinini Erzurum’da bir toplantı da görüp beğendi. Oğlu, Recep Akdağ Erzurum Üniversitesi Tıp Fakültesi’ni bitirmiş; üniversitede kariyer yapmıştı. Bekârdı. Akdağ ailesi, Ordu’ya gidip Fatma Şeyda Hanımı ailesinden istedi. Evlendiler. Fatma Akdağ, okulu yarım bıraktı. Tesettüre girdi. Ev hanımı oldu. Saniye Şahin Mehmet Ali Şahin ile Saniye Şahin teyze çocuklarıydı. Mehmet Ali Şahin, Başbakan Erdoğan’ın İstanbul İmam Hatip Lisesi’nden okul arkadaşıydı. Memleketi, Karabük Ovacık ilçesine bağlı Ekincik köyünde 1,5 yıl imamlık yaptı.

Teyzesinin kızı Saniye’yle evlendi. Bu akraba evliliğinden midir bilinmez; oğulları Fatih Şahin zihinsel engelli doğdu. Mehmet Ali Şahin sonra İstanbul Hukuk Fakültesi’ni bitirme başarısını gösterdi. Sonra siyasetin merdivenlerini hızla tırmandı. En büyük destekçisi ise eşi, ev hanımı Saniye Şahin’di. Meserret Ekren Sayfa 10 Yıl 1976. Eczacılık Fakültesi’nden o yıl mezun oldu. Aynı yıl, Bursa İktisadi ve Ticari İlimler Fakültesi’nden mezun olan Nâzım Erken’le evlendi. Örtündü. Mesleğini yapmadı. Ev hanımı oldu. Zeynep Babacan Hacettepe Üniversitesi Mütercim Tercümanlık Bölümü öğrencisiydi. İleri de eşi olacak Ali Babacan’m üç kız kardeşi Betül, Tuğba ve Merve’yle yakın arkadaştı. Ali Babacan öğrenimini tamamlayıp ABD’ den döndü. Babası Hilmi Babacan, oğlu Ali’nin evliliğini şöyle anlattı: Amerika’dan dönünce Ali’nin kız kardeşleri, kendi arkadaşlarının arasından birini belirledi ve “Ağabeyciğim, şu kız (Zeynep Yurter) senin için uygundur” dediler.

Biz de Al ah’ın emriyle istedik. Ġstediğimiz gün de kabul edildi. Kız kardeşleri, Ali’nin kendi karakterini ve nasıl birini istediğini bildikleri için mevcutların içinde sana bu uygun dediler. Biz de görücü usulüyle gittik, baktık ve beğendik. Türkiye’yi Avrupa Birliği’ne taşıyacağı söylenen genç Dışişleri Bakanı Ali Babacan’ın evliliği görücü usulüyle böyle gerçekleşti. Evlenmesiyle birlikte Zeynep Yurter örtündü. Ev hanımı oldu. * * * Uzatmayayım. Hayati Yazıcı’nın eşi Selma; Hüseyin Çelik’in eşi Şahsenem; Mehdi Eker’in eşi Yasemin; Faruk Çelik’in eşi Beyhan. Liste uzayıp gidiyor. Sonuç: “Türbanlı kızlar üniversiteye gitsin, aydınlansın, toplumsal hayat içinde yerlerini alsınlar” gibi hayatın gerçekleriyle uyuşmayan/romantik sözleri bir yana bırakalım. Değerlendirmelerimizi bilgiye dayalı yapalım. Türbanlı kızlarımız üniversiteyi bitirince çalıştırılmıyor. Tekrar eve kapatılıyor. Türkiye’de ilk türban eylemini yapan Dışişleri Bakanı Ali Babacan’ın halası Hatice Babacan çalıştı mı hiç? Hayır.

Görmüyor musunuz, bir aldatmaca yok mu bu oyunun içinde! Hiç öyle “kamusal alanda çalıştırılmıyor” gibi meseleyi çarpıtacak tartışmalara girmeyiniz. Türkiye’de Özel sektörde iş mi yok? Baksanıza yoksul başörtülüler karın tokluğuna çalışıyor. Meselenin özü ne biliyor musunuz? Mesele sınıfsal. Sayfa11 Channel, Hermes, Prada, Gucci, Christian Dior markalı çanta taşıyıp; Christian Louboutin, Paciotti, Sergio Rossi’den ayakkabı giyen başörtülü kadınların hiçbiri çalışmamaktadır. Ve ne yazık ki türbana bakışta körlük, sığlık vardır. Başörtülü kızlarımızın toplumsal hayat içinde olmasını mı istiyorsanız? Güzel. O halde, kaldırın başınızı: Onlar zaten hayatın içinde; üç kuruş parayla tekstil fabrikalarında sömürülüyor, can veriyor. Türbanlı kadınların giydiği, kullandığı Dona Garan, Marks and Spencer, H&M, Next, Zara, River Island, Abercrombie&Fitch, Liz Claiborne, Banana Republic, GAP, Mexx, DIM, Lindex, Woolrich ve Old Navy, Reebok, Esprit, Benettton, ve Tommy Hilfiger, Pierre Cardin, U.S. POLO ve Cacharel, Top Shop, Laura Ashley, Walt Disney, Puma, Debanhams, Vetir, Armand, ThieryLVMH, Benetton, Stefanel gibi dünya markalarını kötü koşullarda üretenler bizim başörtülü gencecik kızlarımız. Peki bu başörtülü kızlarımızı sömüren kim? Beş vakit namazını kılan, hacı işadamı; yani yeşil sermaye! Sektördeki kadm işçilerin başta gelen sorunları arasında, sigortasız kayıtdışı çalışma, bitirici çalışma saatleri, düşük ücretler, ücretlerin ödenmemesi, hiçbir iş güvencesinin bulunmaması, aşağılama ve dayağın olağanlaşması ve kadın işçilere yönelik cinsel taciz yer alıyor. Köle şartlarında çalışan başörtülü kızlarımız için kimse ne kalem oynatıyor ne de Meclis’i harekete geçiriyor. Varsa yoksa üniversitelerde türbanın serbest bırakılması. Sizce burada büyük bir oyun yok mu? Üstelik: Tarihsel gerçekler gün gibi ortadayken. Bilimin olmadığı yerde kime ne anlatabilirsiniz ki? Başörtüsünün İslam’dan çok önce olduğunu kaç kişi biliyor?.

1. bölüm Başörtüsü İslam’dan önce de vardı! Sayfa 12 Kadın niye örtünüyor? Kadının örtünmesi ne zaman, nasıl oldu? Gelin, kadının örtünme tarihine kısa bir göz atalım. İlkel çağlarda sihir ve büyü düşüncesi hâkimdi. İnsanoğlu kadının çocuk doğurmasına akıl erdiremiyordu. Bunu gizli bir güç olarak yorumluyordu. Bu nedenle kadından hem korkuluyor, hem de kadına saygı duyuluyordu. Öte yandan İlkçağ’da birçok alanda üretimi kadınlar başlatmıştı: ip, sepet dokuma, ağla balık avlama, toprak kap, ateş yakıp yemeği pişirme, tarak, kaşık, madeni eşyalar, boncuk, besinleri birbirine katarak mutfak kültürünü geliştiren ilk hekimlik ve şifalı otlar gibi buluşlar kadının eseriydi. Kadının el üstünde tutulduğu “anaerkil” dönem binlerce yıl sürdü. Ne zaman insanoğlu doğal olayları kavramaya başladı “büyü” bozuldu. Artık kadının nasıl çocuk sahibi olduğu anlaşılmıştı! Yetmezmiş gibi erkekler, üretim biçimini ve savaş aletlerini geliştirdi; din devleti, tapmak-saray-ordu biçimindeki erkek egemen örgütlenmesine yöneldi; kadının “saltanatına” son verdi! Peki ama niye saça düşmandı?

.