Dünya resim sanatından daha genç olan tek ö- nemli edebiyat Amerikan edebiyatıdır. Öteki edebiyatlar efsane ve şiirlerle başladığından insan muhayyilesi yazalı şekle dökülmeden önce sözle ağızdan a- ğıza dolaşmıştır. Tersine Amerikada herşey önce nesir olarak başladı. Yeni dünyaya olan yolculuğun tafsilâtı, tehlikeli Atlantik sularının ötesinde bulunan yeni ülkenin tarifi, yerleşmenin, kısa bir zaman sonra genişleyip […]
60’lı yılların ortalarında doğanlar bile iyi-kötü hatırlar, bir dönem İstanbul’daki tiyatrolarda geniş kadrolu, yerli ya da yerlileştirilmiş vodviller oynanırdı: Turist zannedilen aslında Türk’tür, fahişe zannedilen aslında kendi halinde bir akrabadır, olaylara yol açan büyük miras aslında borçtur, yurtdışına okumaya gönderilen çocuk “bir garip” halde geri döner, evdeki yaşlılar duvarda fotoğrafı asılı paşa dedenin anılarıyla yaşar, […]
Sadakat-siz misiniz? Harikulade bir ev… Piyanonun üstünde on bir yıllık ideal bir evliliğin saadet fotoğrafları… yakışıklı ve anlayışlı bir eş… dokuz yaşında bir çocuk… köpek… tenis dersleri… türlü çeşit hobiler… “Bir kadın daha ne ister?” “Sadakatsiz” filmi bu soruyu kadınların kafasına kakıyor. Hem de öyle kurnazca yapıyor ki bunu, seyreden kadınlar başroldeki Connie’nin yerinde olmaya […]
BİR BAHAR GÜNÜYDÜ. Parkta dolaşıyordum. Âşıktım; sevgilim beni terk etmişti. Falcı kadın yanından geçerken “bakayım falına, söy-leyim kısmetini,” dedi. Reddetme şansım yoktu. Elimi açtım, kadın baktı. Açıkçası ben falcının yüzümdeki mutsuz ve kendine acıyan ifadeden durumumu tahmin edeceğini, bu tahmininden hareketle “şu kadar zamanda sevgilin sana dönecek/’ filan gibi bir şeyler söyleyeceğini umuyordum. Böyle zamanlarda […]
Filmler asla “sadece film” ya da bizleri eğlendirmeyi ve dolayısıyla dikkatimizi dağıtarak bizi toplumsal gerçekliğimizle ilgili asıl sorunlardan ve mücadelelerden uzaklaştırmayı amaçlayan hafif kurgular değildir. Filmler yalan söylerken bile toplumsal yapımızın can evindeki yalanı söylerler. Bu nedenle, elinizdeki kitabı yanlızca filmlerin toplumsal gerçeği nasıl yansıttığı ya da meşrulaştırdığıyla ilgilenenler değil, toplumlarımızın nasıl olup da kendilerini […]
Sehiirler in, semtlerin ve sokakların da hikâyeleri vardır. Bir olaylar zincirini, belirli bir dönemi, hattâ bütün bir çağı anlatırlar. İstanbul’un bir çok köşeleri ve semtleri böyledir. Beti bunlardan Direklerarası’nı seçtim. Geçen yüzyıl sonlarında parıltısı azalan, yirminci yüz yıl başlarında kararan, 1930’larda büsbütün sö nen Direklerarası, Beyazıt – Vezneciler – Şehzadebaşı – Saraçhane tramvay yolu ortadan […]
1939-40 öğretim yılında bulunduğum yeri özgürce seçebilseydim, Harvard Üniversitesi’nde İgor Stravinsky’nin genç dinleyenleri arasında olmayı seçerdim. Galiba bende eski ortaçağ loncaları geleneğinden kaptığım bir şey var. Stravinsky’nin “Bach’ın eşsiz çalgısal kompozisyonlarını överken, “İnsan onun kemanlarının reçine kokusunu, obualarının kamış tadını alabilir” 1 deyişini, geçmiş zamanlardan bir zanaatçının ruhunu içimde hissederek anlayabiliyorum. Ve gene aynı ruh […]
Bu söylev, Dijon Akademisi’nin 1749’da ortaya attığı şu yarışma sorusuna cevap olarak yazılmıştır ve birinciliği kazanmıştır: “Bilimlerin ve sanatların gelişmesi ahlâkın düzelmesine yardım etmiş midir?” Rousseau bu soruya yalnız ünlü söylevi ile değil, bütün hayatı ve eserleriyle hayır cevabını vermiştir. Söylev’in önemi Rousseau’nun yazarlık hayatında bir hareket noktası oluşu ve eserlerindeki başlıca tezi özetleyişidir. Rousseau […]
Sabahattin Ali ile başlayacak ikinci bir ciltle tamamlanması düşünülen bu kitap bir roman tarihi değil, daha çok, Ahmet Mithat’dan Ahmet Hamdi Tanpınar’a kadarki romanımıza eleştirel bir bakış. İncelemeğe çalıştığım yazarlarımızı değerlendirirken, Türk romanına hangi yönlerden katkıda bulunduklarını, geliştirdikleri teknikleri ve çoğunda ortak olan Batı- Doğu sorunsalına yaklaşımlarında roman türünü ne denli başarıyla kullandıklarını saptamak istediğimden […]
Arka Kapak ; “İstanbul Üniversitesi, İngiliz Dil ve Edebiyatı kürsüsündeki eleştiri derslerinden derlenmiş olan Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, yalnız bu konuyla ilgili üniversite öğrencilerinin değil, eleştirmenlerimizin de, bütün edebiyatçılarımızın da okumaları gereken değerli bir el kitabıdır. Çünkü kitabın konusuna değin bütün kuramlarla eleştiri yöntemleri bir arada derli toplu verildiğinden, bildiğimizi sanıp da bütünüyle bilmediğimiz, hiç […]
Bilimde ilerledikçe, onun her derde deva olacağı yönündeki modern iddiaya, yaşadıkları insani yoksunlukları ve mutsuzlukları örnek göstererek karşı çıkacak dünya kadar insanın olduğunu söylemek mümkündür ve hatta bu insanların yakın tarihte tanık olduğumuz birçok olayın, yaşanılan yoksunluğu ve mutsuzluğu azaltmak yerine artırdığını söylemeleri de mümkündür. Bu karşı çıkışın ne kadar haklı olduğunu hepimiz biliyoruz. Elimizden […]
Doğum yurdum Diyarbakır, adı, Amida’dan Amid’e, Diyarı Bekr’ d e n Diyarbekir’e sonunda bugünkü adına dönüşen çok eski bir yerleşim yeridir. Kapkara kayalar üstüne oturmuş, her burcu sanat şaheseri sayılabilecek kalın surlarla çevrili kadim bir kent. Hiçbir kavmin, geniş kapılarının önünden geçmeye cesaret edemediği bir kale… Eski dengbej anlatılarının soluk alıp verdiği sırlar ülkesi; benim […]
Hilesiz Terazi, 1990’lardan bu yana çeşitli dergilerde yayımladığım deneme, eleştiri ve çözümlemelerden yaptığım seç meyle oluştu. Sempozyumlarda bildiri olarak sunup sonradan makale haline getirdiğim yazıların bazılarını da kitaba dahil ettim. Kitaba alırken bu yazılarda gerekli gördüğüm değişiklikleri yaptığımı söylemeliyim. Yayımlanış tarihlerine bakıldığında bu yazıların 1994-2005 arası dağılım göstermekle birlikte bazı yıllarda yoğunlaştıkları anlaşılacaktır. Elbette bu […]
Bu kitabı, Almanya’daki okurları düşünerek hazırladım. Bu nedenle çevrilmesi için teklif aldığım zaman hem sevindim, hem de telaşlandım. Sevindim, çünkü çok severek yazdığım bu kitabın Almanya dışında da okur kazanacak olması beni onurlandırdı. Üstelik Osmanlı tarihiyle ilgili bir kitabın, konuya ilgi duyan ve kitabı değerlendirecek kadar ilgili sorunlardan anlayan bir okur kitlesine ulaşması, hiç şüphesiz […]
Bu kitap uzun zamana yayılmış bir çalışmanın sonucu olarak çıktı ortaya. Kimi bölümlerde kullandığım malzemenin kaynağı 1991′ de ODTÜ’de yazdığım master tezine dek uzanıyor. Benim üniversite öğrencisi olduğum yıllarda, 1980’1erin sonunda, “kültür”ün toplumsal süreçleri anlayıp açıklamada önemli bir inceleme alanı olarak kabul görmesi oldukça yeni bir gelişmeydi. Üniversitelerde sol yönelimli öğrenci hareketlerinin marjinalleştiği, yeni toplumsal […]
Yaşamımız yitip gitmek üzereyken bile kültür ve uygarlıktan bu denli söz edilmedi hiç. Ve yaygın biçimde yaşamın çöküşü ve bunun neden olduğu günlük cesaret kırıklığıyla, yaşamı yönlendirmek için oluşturulmuş ve hiçbir zaman yaşamla uyuşmamış olan bir kültür kaygısı arasında tuhaf bir koşutluk var. Kültür konusuna değinmeden önce, dünyanın aç olduğunu ve kültürü kendisine tasa etmediğini […]