Tarih, yazı ile başlar. Bu yüzden yazının icadı, aynı zamanda Eski Çağ tarihinin de başlangıç noktasıdır. İnsanlığın geçmişinde yazının kökeni MÖ 4. binyıl sonlarına kadar uzanır. Eski Çağ tarihinin başlangıç noktasının belirlenmesi hakkında herhangi bir sıkıntı yoktur, ancak bitiş dönemi ile ilgili olarak farklı görüşler ortaya konmuştur. MS 325 yılında gerçekleştirilen “İznik Konsili”, MS 375 […]
“İktisadi Düşünce Tarihi” üzerine günümüzde yazılmış bir kitabı elinize aldığınızda, günümüzün modasına uyarak en çok atıf alan iktisatçının kim olduğunu merak edebilirsiniz. İsim dizinine baktığınızda A. Smith’in, bazen Keynes, arasıra da Karl Marx ile birlikte bu bağlamda rekor kırdığını görürsünüz. Smith’in “Milletlerin Zenginliğinin Mahiyeti ve Nedenleri üzerine bir Araştırma (An Inquiry into the nature and […]
Nihat Erim’in 12 Mart Anıları, kendisinin kasete okuduğu ve daha sonra kasetlerden çözülerek sağlığında daktilo edilmiş metinlere hiç dokunmadan aynen yayımlanmaktadır. Metinler zaman zaman Günlükler’le de karşılaştırılmış ve gerekli yerlere dipnotlar konmuştur. Köşeli parantezler içindeki sözcükler de yayına hazırlayan tarafından eklenmiştir. Tarih yazımı olayların hissi yorumlarından arındırılmasından sonra yapılan bir çalışmadır. Bu süreçte kişiler belgeleri […]
Her insanın hayalleri vardır. Bir tarihçi olarak benim de en büyük hayallerimden biri Osmanlı tarihi ile ilgili önemli eserlerin, seyahatnamelerin, elçi raporlarının Türkçe’ye kazandırılmasıydı. Cumhuriyetin ilk yıllarında yabancı dillerdeki eserlerin çevrilmesi gerektiğinin farkına varılmış ve çeşitli devlet kurumları tarafından birçok eserin Türkçe çevirisi yayınlanmıştır. Ancak bu uzun ömürlü olmamış, daha sonraki yıllarda devlet kurumları genellikle […]
Osmanlı padişahları içerisinde en bilineni hiç şüphesiz Kanunî Sultan Süleyman’dır. 46 yıl süren hükümdarlığının izleri günümüze kadar gelmiştir. Kanunî Sultan Süleyman döneminde doğu sınırlarının fazla tehdit almaması ve Avrupa’da gelişen şartlar sebebiyle asıl hedef batı olmuştu. Kanunî döneminde Habsburg İmparatorluğu akrabalık bağlarıyla Avrupa’nın önemli bir kısmına sahip olmuştu. Onların önünde direnen tek güç Fransa ve […]
Bu kitabın temel fikirlerini 1989 yazında The National Interest dergisinde “Tarihin Sonu mu?” başlıklı bir makalede yayınlamıştım. (1) Makalede son yıllarda hükümet sistemi olarak liberal demokrasinin meşruluğu üzerine dünya çapında dikkate değer bir mutabakatın oluşmuş olduğunu ve aynı zamanda monarşi, faşizm ve son zamanlarda da komünizm gibi rakip egemenlik biçimlerinin liberal demokrasiye yenik düştüğünün ortaya […]
12 EYLÜL BELGELERİ Cumhuriyet tarihinin kilometre taşlarından biri olan 12 Eylül, üzerinden 20 yıl geçmesine karşın hala tartışılan en önemli olaylardan biri… 12 Eylül 1980’den başlayarak, 1983 Milletvekili Genel Seçimleri sonucu TBMM’nin tekrar açılmasına kadar geçen süreçteki belge ve olaylara (bildiriler, konuşmalar, gazete küpürleri, yorumlar, tartışmalar, davalar, Sıkıyönetim Mahkemeleri kararları, Danışma Meclisi çalışmaları, 1982 Anayasası’na […]
Osmanlı İmparatorluğu 19. ve 20. yüzyıllarda yok olmaya yüz tuttuğunda, Osmanlılar geri dönecek bir anayurdu olmayan ender halklardandı. Diğer imparatorluk halkları kendi anayurtlarına dönmüşlerdi: İngilizler sömürgelerinden çıkmaya zorlandıklarında kendi ada merkezlerine; Fransızlar Fransa’ya; İspanyollar İspanya’ya ve diğerleri kendi anayurtlarına. 20.yüzyıla gelindiğinde, Osmanlıların bir anayurdu yoktu; çünkü onlar, çeşitli sebeplerle, Orta ve İç Asya bozkırlarından göç […]
Taksim Meydanı, küresel direnişin simgelerinden biri olarak Atina’nın Syntagma, Kahire’nin Tahrir ve Sefalete dair istatistikler iç karartıcıdır. Türkiye, OECD’nin 34 üyesi arasında (Meksika’dan sonra) toplumsal eşitsizliğin en fazla olduğu ikinci ülkedir. Her altı kişiden biri yoksulluk sınırının altında yaşıyor ve bu oran, tarım kesiminde çalışanlar arasında %40’a çıkıyor. Ayrımcılık yüzünden kadınların ancak üçte birinden azı […]
Arkaik maymunun yeni bir formu, 3.2 milyon yıl önce Etiyopya’daki Afar Çöküntüsü’nde gezinmişti: Australopithecus afarensis (“Afar’ın Güney Maymunu” anlamına gelir). 1974 yılında antropologlar, “australopithecine”in 47 adet fosil kemiğini ortaya çıkardılar –tam bir iskeletin yüzde 40’ı. İnce “narin” yapısında, bunun bir kadın olduğuna hükmettiler ve “Lucy” adını verdiler (her ne kadar erkek olabilse de ). Boyu […]
Osmanlı’nın son dönemiyle Cumhuriyet döneminde fiilî çalışmayı bırakana kadar önemli görevlerde bulunmuş Necmeddin Sahir Sılan hatıralarını yazmak konusunda pek gönülsüz davranmıştır. Tarih Konuşuyor dergisini sahibi Cemal Kutay’ın hatıralarını yazması konusunda “açık mektup”la ısrarlı davetine sonunda cevap vermiş ve hatıralarını yazması konusunda “sırların masuniyeti aleyhine hareket etmiş olmamak, büyük Mustafa Kemal Atatürk hakkında herhangi bir suretle […]
YAKIN DÖNEMDE Türkiye toplumunda en büyük acı ve ızdırap konusu olan, en ziyade can kaybına yol açan, en ziyade gerilim ve kutuplaşma üreten ve toplumun enerjisini her açıdan en ziyade tüketen mesele, çok benimsediğim bir tanımlama olmasa da giderek yerleşen ifadesiyle ‘Kürt meselesi’dir. İlk olarak Diyarbakır’ın 639’da Müslüman ordularınca fethedilmesiyle İslâm’a açılan Anadolu’da din ortak […]
Bütün eski Boğaziçi yalılarının nice hususiyetleriyle henüz ayakta oldukları zamanlarda Boğaziçi de bu yalıların en tabii bir muhiƟni teşkil ederdi. Bütün Boğaziçi, kendi içine kapalı bir âlem, kendine has, tamamıyla milli ve mahalli bir medeniyeƟn ifadesiydi. Boğaziçi’nde hayat o kadar milli ve hususi bir nizamdı ki, bu milli medeniyet içinde yaşayanlar, milliyetçiliğin ne olduğunu ve […]
Garih Cinayeti sosyologlara, ilahiyatçılara, psikologlara, siyaset-bilimcilere ve tarihçilere araştırılması gereken pek çok bakir alan gösteriyor. Tarihin, bize ‘okutulanlardan’ ibaret olmadığını biliyorduk, ama bu kadarını da beklemiyorduk. Tarihin de bir sabrı var; günü geliyor, kendini bir biçimde kusuyor. Tarihi sadece resmi kaynaklardan okumanın yeterli olmadığını anlamak için Üzeyir Garih ya da bir başka insanın umulmadık yerlerde […]
“Her ne düşünüyorsak oyuz. Her ne olursak düşüncelerimizle oluruz. Düşüncelerimizle dünyayı kurarız. Kim ki saf düşünceyle konuşmaz veya hareket etmez, arabayı çeken öküzün ayak izlerini takip etmesi gibi tekerlerin, takip eder onu ıstırap.” “Doğu Bilgeliği Dizisi”, Doğu öğretileri üzerine yazılmış inceleme, araştırma ve yorumların yer verildiği, bir yandan da çevirisi mümkün olduğu ölçüde bu öğretilerin […]
1 Eylül 1939 günü Hitler Almanyası’nın güçlü ve o zamana ka-dar görülmemiş oranda motor gücüyle donatılmış orduları, Polonya Cumhuriyeti sınırlarını aşarak ülkeyi işgale başladılar. İngiliz ve Fransız hükümetleri, Romanya ve Yunanistan’ın yanında Polon-ya’ya da, Almanya saldırısı halinde onun yanında Almanya ile sava.şa girme yolunda anlaşma imzalamışlardı. Bu anlaşmalar gereği, bu iki devlet, Nazi Almanyası’na savaş […]